خط تولید معترض
اقتصاد چگونه معترض می‌آفریند؟
محمد صاحبی: جامعه ایران در التهابی بی‌سابقه می‌سوزد. آتش این التهاب را سیاستمدارانی برافروخته‌اند که سال‌هاست راه را بر هر اصلاح و تغییری بسته‌اند. موضوع فقط اصلاحات سیاسی نیست یا اصلاحات اجتماعی که نسبت به آن حساسیت وجود دارد؛ موضوع اندک اصلاحات اقتصادی برای کاهش فشارهای اقتصادی است که ساختار سیاسی حتی همین را هم نمی‌پذیرد. نتیجه این است که ابرچالش‌های اقتصادی به وجود می‌آیند و مردم می‌بینند در هر حالتی از وضعیت سیاسی، مستمراً شرایطشان در حال بدتر شدن است و هر اتفاقی که می‌افتد و هر دولتی که می‌آید و هر دولتی که می‌رود، به‌طور مستمر وضعیتشان بدتر می‌شود. به این ترتیب جامعه به این نتیجه می‌رسد که باید مطالباتش را فریاد بزند.
آنچه درباره اعتراض‌های خیابانی در ایران نگران‌کننده است، کاهش فاصله زمانی اعتراض‌هاست. پیش از این فاصله زمانی اعتراض‌های سیاسی که منجر به تجمع در خیابان‌ها می‌شد 10 سال بود اما در حال حاضر فاصله بین اعتراض‌ها کاهش یافته است. مساله قابل توجه دیگر این است که پیش از این خاستگاه اصلی اعتراض‌ها طبقه متوسط جامعه بود که مطالبه آزادی داشت اما در سال‌های گذشته، معیشت و مشکلات اقتصادی نیز باعث اعتراض شدید جامعه بوده است.
البته اقتصاددانان این وضعیت را پیش‌بینی کرده بودند و تحلیل‌های آنها نشان می‌داد ابرچالش‌های اجتماعی و اقتصادی قدرت رشد و نمو دارند و به‌طور قطع مشکلات سیاسی و امنیتی ایجاد می‌کنند اما سیاستمداران به این هشدارها توجهی نکردند و نتیجه این شد که فاصله زمانی اعتراض‌های خیابانی در ایران به دو سال رسیده است.
برخی معتقدند وقایع اخیر اگرچه پیشران‌های پرقدرت اجتماعی و سیاسی دارد اما پیشران اقتصادی آن نیز قابل چشم‌پوشی نیست. اگر از ناآرامی‌های اجتماعی چهار دهه گذشته مخرج مشترک بگیریم، وضعیت بد اقتصاد همواره یکی از دلایل اصلی اعتراض‌ها بوده است. وضعیت بد اقتصاد برای مردم در دو مقوله تورم و رکود اقتصاد خلاصه می‌شود که در هر حال در اعتراض‌های گذشته یکی از این دو متغیر یا هر دو در وضعیت بدی بوده‌اند. جز ناآرامی در سال‌های 78 و 88 که پیشران‌های اصلی آن سیاسی بوده، در بقیه ناآرامی‌ها، وضعیت بد اقتصاد دلیل اصلی اعتراض‌ها بوده است.
به هر حال چیزی که سیاستمداران همواره از آن هراس دارند اتفاق افتاده است؛ مردم با عصبانیت به خیابان‌ها آمده‌اند و معترض شرایط دشوار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خود هستند. سوال این است؛ بهتر نبود این هزینه صرف اصلاحات می‌شد؟
