خطر قحطی

  محبوبه فکوری: شعله‌های جنگ روسیه و اوکراین بسیاری از بازارها را متاثر کرده و نگرانی‌های زیادی را در تامین کالاهای اساسی مورد نیاز مردم دنیا به وجود آورده است. آن‌گونه که فائو در جدیدترین پیش‌بینی خود اعلام کرده، به دلیل تبعات مناقشاتی که میان این دو کشور دنیا را متاثر کرده است، خطر از بین رفتن امنیت غذایی جهان را تهدید می‌کند؛ به نحوی که بر اساس گزارش‌ها، جمعیت افرادی که نمی‌توانند از داشتن غذای کافی، مطمئن باشند به 6 /1 میلیارد نفر رسیده؛ در حالی که نزدیک به 250 میلیون نفر نیز در آستانه قحطی قرار دارند و صدها میلیون نفر دیگر هم ممکن است بر اساس برآوردها، دچار فقر شوند. آن‌گونه که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل به تازگی هشدار داده، در ماه‌های آینده کمبود جهانی غذا، سلامت بشر را تهدید خواهد کرد و این امر، می‌تواند حتی تا سال‌ها ادامه یابد. به هر حال، جنگ اوکراین به چرخه تامین غذایی جهان آسیب زده است؛ به‌خصوص اینکه این چرخه، ظرف دو سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا، تغییرات آب‌و‌هوایی و شوک قیمت‌های انرژی، به شدت ضعیف و شکننده شده بود. حالا ایران هم از این گردونه تهدیدآمیز خارج نیست و به دلیل وابستگی خود در تامین بخشی از نیازهای غذایی و به‌خصوص در حوزه غلات، از این مناقشات متاثر می‌شود، هر چند فائو اعلام کرده که امنیت غذایی ایران در شرایط کنونی، بیشتر از 119 کشور جهان است. بر اساس گزارش فائو، ایران از نظر شاخص امنیت غذایی در رتبه 76 جهان قرار دارد؛ اما با وجود این، مجموعه اتفاقاتی که در بازارهای جهانی رخ داده، دو نگرانی بزرگ در ایران به وجود آورده است. اولین نگرانی را مردم دارند که احتمال می‌دهند اقلام غذایی مورد نیاز آنها در آینده، به اندازه کافی در دسترس نباشد و دومین نگرانی را هم دولت دارد و احتمال می‌دهد در آینده نتواند اقلام خوراکی و کشاورزی مورد نیاز کشور را به دلیل سختگیری بیشتر کشورهای تامین‌کننده در فروش مواد غذایی تولیدی‌شان، از بازارهای جهانی تامین کند. هر دو این نگرانی‌ها می‌تواند به شکل‌گیری دو رفتار اشتباه و تحمیل هزینه‌های سنگین به کشور منجر شود. احتمالاً اولین خطا را مردم مرتکب می‌شوند؛ به نحوی که ممکن است شروع به ذخیره مواد غذایی کنند که این کار می‌تواند تقاضا برای مواد غذایی قابل ذخیره را به شدت بالا ببرد و بر وخامت اوضاع بیفزاید؛ چراکه آرامش روانی، یکی از اصل‌های تنظیم بازار است. اما دومین خطا را دولت مرتکب می‌شود؛ اگر فکر کند حفظ امنیت غذایی صرفاً از طریق دولتی کردن امور بازرگانی یا خودکفایی در محصولات کشاورزی امکان‌پذیر است. نکته دیگری که نباید از ذهن دور داشت، آن است که همزمان با اوج‌گیری بحران غذایی در جهان، سیاستمداران و تحلیلگران بیشتر از همیشه بر اهمیت خودکفایی تاکید می‌کنند. حتی رئیس‌جمهور در روزهای گذشته بارها بر سیاست خودکفایی تاکید کرده و وزارت جهاد کشاورزی نیز علاوه بر تاکید بر خودکفایی، درصدد قراردادی کردن کشاورزی و دولتی کردن واردات کالاهای اساسی است.