فاینانس خوب فاینانس بد

 رضا طهماسبی:‌ در فاصله کوتاهی از گفته رئیس‌کل بانک مرکزی مبنی بر اینکه بانک‌های خارجی برای تامین مالی و اعطای فاینانس به ایران صف کشیده‌اند، خبرهایی از مشارکت بانک‌های اروپایی از اتریش و دانمارک با بانک‌های ایرانی برای تامین اعتبار پروژه‌های ایرانی منتشر شد. اخباری که همزمان باعث انتشار اظهارنظرهای متفاوتی شد. غالب اظهارنظرها امیدوارکننده بود و در مقابل اقلیتی نیز با هر نیتی نسبت به بدهکار شدن یا بالا بودن هزینه فاینانس خارجی در مورد استفاده زیاد از این مدل تامین اعتبار هشدار می‌دادند؛ نکته اینکه گروه مخالف راهکار جایگزینی هم ارائه ندادند و تکیه آنها بر استفاده از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی گزینه‌ای دور از دسترس است. مراودات بانکی و جذب سرمایه‌گذاری تبدیل به دو مساله مهم بعد از برجام شده است. مشکل نقل و انتقال پول بین بانک‌های ایرانی و خارجی که تجارت خارجی، مشارکت بنگاه‌های خارجی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و ورود ارز حاصل از صادرات را تحت تاثیر قرار داده است، باید با سیاست‌های اصولی بانک مرکزی مبنی بر اعتمادسازی، اصلاح ساختار بانک‌ها، به‌روزرسانی استانداردها و اقداماتی از این دست به تدریج حل شود. از طرفی اقتصاد ایران که با مشکل بانکی و کمبود نقدینگی در سطح بنگاه‌های دولتی، شبه‌دولتی و خصوصی مواجه است برای توسعه پروژه‌هایش نیاز جدی به جذب سرمایه خارجی دارد به طوری که گفته می‌شود برای رسیدن به اهداف دیده‌شده در برنامه توسعه، اقتصاد ایران باید سالانه بین 30 تا 50 میلیارد دلار سرمایه، آن هم فقط به شکل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جلب کند. با این همه تازگی رهایی اقتصاد از بند تحریم‌های سخت بین‌المللی، عدم‌ شفافیت و آزاد نبودن اقتصاد، مانع از این شده است که ظرفیت‌های جذاب اقتصاد ایران بتواند توفیقی در جذب سرمایه‌گذاران خارجی حاصل کند. با توجه به مجموعه شرایط فعلی اقتصاد است که اعطای فاینانس و گشایش خطوط اعتباری از سوی بانک‌های خارجی، به ویژه اوبربانک اتریش یا دانسکه بانک دانمارک می‌تواند اتفاق مورد توجهی باشد. ضمن اینکه ارقامی که این بانک‌ها برای فاینانس پروژه‌ها در ایران در نظر گرفته‌اند نیز قابل توجه است. اما آیا استفاده از این فاینانس‌ها برای اقتصاد خطر دارد؟ قاعدتاً اگر شخصی وامی دریافت کند که نسبت به بازپرداختش ناتوان باشد، خود را در معرض ریسک قرار داده است. اما اگر این تسهیلات در راستای اقدامی سودآور با توجیه اقتصادی صورت گیرد، می‌تواند به رشد و توسعه کار و فعالیت اقتصادی فرد منجر شود. لذا نمی‌توان به گشایش‌های حاصل شده که حداقل ثمره آن بازگشت بخشی از اعتماد از دست رفته به اقتصاد کشور است، بدبین بود. نحوه هزینه‌کرد این منابع که اکنون با روی خوش به سوی اقتصاد ایران سرازیر شده است، مساله بعدی اما بسیار مهم است. اینکه کدام پروژه‌ها و با چه استدلالی مستحق بهره‌مندی از این مدل تامین مالی باشند، مساله‌ای کارشناسی و فنی است که باید از سوی اهل فن به دقت هرچه تمام‌تر بررسی شود. اگر این بررسی‌ها به دقت صورت نگیرد یا به هر دلیل پروژه‌هایی از این اعتبار برخوردار شوند که بازگشت سرمایه نداشته باشند، تعهدات سنگینی روی دوش دولت باقی خواهد گذاشت که ضامن این اعتبارات خواهد بود. با این حال فعلاً به نظر می‌رسد باید از این فاینانس‌ها، و به قول رئیس‌کل بانک مرکزی صف بانک‌های خارجی برای اعطای فاینانس به ایران، استقبال و آنها را به فاینانس خوب تبدیل کرد.