روایت سفرهای دیپلماتیک عراقچی
لاریجانی در اسلامآباد؛ در جستوجوی همبستگی ایران و پاکستان
روزنامه دنیای اقتصاد گزارش میدهد که سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در یک تور دیپلماتیک فشرده از مسقط تا لاهه و پاریس، سه محور اصلی را دنبال میکند: تنشزدایی در روابط خارجی، پیگیری پرونده هستهای و تقویت همکاریهای دوجانبه و منطقهای. این سفرها در مقطعی انجام میشود که فشارهای سیاسی بر ایران افزایش یافته و بازگشت تحریمهای سازمان ملل بار دیگر فضای مذاکرات هستهای را پیچیده کرده است. بااینحال، برخی تحلیلگران این رفتوآمدهای تازه را نشانهای از تلاش برای باز کردن مسیرهای جدید دیپلماسی ارزیابی میکنند.
ایستگاه اول: مسقط
سفر وزیر خارجه به عمان نقطه آغاز این تور دیپلماتیک بود؛ کشوری که در سالهای گذشته یکی از مهمترین میانجیها در پرونده هستهای ایران بوده و همواره نقشی آرامکننده در تعاملات تهران و غرب ایفا کرده است. عراقچی در دیدار با بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، علاوه بر بررسی روابط دوجانبه و افزایش همکاریهای اقتصادی و تجاری، تحولات منطقه را نیز محور گفتوگو قرار داد؛ بهویژه وضعیت غزه، حملات اسرائیل به لبنان و پیامدهای امنیتی آن در منطقه. عراقچی در این دیدار از نقش مسقط در کمک به پیگیری موضوعات هستهای قدردانی کرد و آخرین تحولات این پرونده را تشریح کرد. وزیر خارجه عمان نیز در بیانیهای بر عمق روابط تاریخی و فرهنگی دو کشور و تعهد به تقویت همکاریها، بهویژه در حوزه انرژی هستهای صلحآمیز ایران، تاکید داشت. این سفر در زمانی انجام میشود که گمانهزنیها درباره بازگشت پرونده هستهای به مسیر دیپلماسی افزایش یافته و مسقط بار دیگر میتواند بهعنوان حلقه اتصال تهران با غرب ایفای نقش کند.
ایستگاه دوم: لاهه
دومین مقصد سفر، هلند و شهر لاهه بود؛ جایی که عراقچی برای شرکت در سیامین نشست دولتهای عضو کنوانسیون منع سلاحهای شیمیایی حضور یافت. این نشست سالانه یکی از ستونهای اصلی نظام حقوقی جهانی در زمینه مقابله با سلاحهای شیمیایی است و کشورهای عضو در آن سیاستها و راهبردهای سال آینده را تعیین میکنند. عراقچی در این نشست، سخنان خود را با نقد صریح یکجانبهگرایی آغاز کرد و تاکید داشت که در جهان امروز «زورگویی نظامی جای قانون را گرفته است». او خواستار تحقیق درباره نقش کشورها و شرکتهایی شد که رژیم صدام را در تجهیز به سلاحهای شیمیایی یاری کردند. وی همچنین حملات اسرائیل و آمریکا به ایران را نقض منشور سازمان ملل و معاهده انپیتی دانست و گفت اسرائیل باید به کنوانسیون منع سلاحهای شیمیایی بپیوندد و تحت بازرسی قرار گیرد. عراقچی در ادامه با همتای هلندی خود نیز دیدار کرد و درباره روابط دوجانبه و تحولات منطقهای و بینالمللی رایزنی داشت. از نظر ناظران، این دیدار میتواند در جهت ایجاد مسیرهای تازه ارتباطی میان ایران و اروپا اهمیت داشته باشد.
ایستگاه سوم: پاریس
آخرین بخش از این سفر، پاریس است؛ جایی که فرانسه امیدوار است از طریق گفتوگو با وزیر خارجه ایران، زمینهای برای احیای تعاملات تهران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی فراهم کند. ژاننوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، اعلام کرده که در این دیدار از ایران خواهد خواست همکاری با آژانس را با سرعت از سر بگیرد. آنها همچنین پیگیر وضعیت دو تبعه فرانسوی هستند که گرچه از بازداشت آزاد شدهاند، اما هنوز امکان خروج از ایران را ندارند. رسانههای بینالمللی نوشتهاند که این سفر با ابتکارهای جدیدی که امانوئل مکرون چند هفته پیش در گفتوگوی تلفنی با رئیسجمهور ایران مطرح کرده بود مرتبط است و ممکن است آغازگر چهارچوب تازهای برای مذاکرات هستهای باشد. فرانسه، بریتانیا و آلمان پس از تصویب قطعنامه جدید شورای حکام، اعلام کردهاند که همچنان بهدنبال بازگشایی مسیر دیپلماتیک هستند. برخی منابع اروپایی به نقل از مقامات خود گفتهاند که امید دارند پیش از پایان سال میلادی امکان آغاز گفتوگو با ایران فراهم شود. این در حالی است که عراقچی تاکید کرده ایران «فوریت کمی» برای شروع مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا احساس میکند، اما اگر واشنگتن از موضعی برابر وارد شود، تهران همچنان آماده گفتوگو است. درمجموع، سفر عراقچی به عمان، هلند و فرانسه، در میانه فضای پرتنش سیاست خارجی ایران، حاکی از تلاشی تازه برای مدیریت بحران هستهای و گشودن راههای جدید ارتباطی با غرب است. این سفر پس از یک دهه از آخرین سفر مقام ایرانی به فرانسه انجام میشود و با وجود پیچیدگیها و کمرمقی امیدها، همچنان نشانهای از زنده بودن مسیر دیپلماسی و تلاش برای دور نگه داشتن پرونده هستهای از مسیر تقابل است.
لاریجانی در اسلامآباد
در اسلامآباد، رئیسجمهور پاکستان آصف علی زرداری با علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیدار و گفتوگو کرد. در این دیدار، زرداری بر همبستگی کشورش با ایران در برابر تجاوزگری رژیم صهیونیستی تاکید کرد و حمایت دیپلماتیک و سیاسی اسلامآباد از تهران را تکرار کرد. رئیسجمهور پاکستان ضمن قدردانی از همکاریهای ایران در سیل اخیر پاکستان بهویژه ارسال کمکهای بشردوستانه توسط هلالاحمر ایران، خاطرنشان کرد همکاری میان کشورهای همسایه ضروری و به نفع هر دو ملت است. زرداری بر روابط دیرینه ایران و پاکستان که ریشه در تاریخ، ایمان و فرهنگ دارد تاکید کرد و حمایت سیاسی اسلامآباد از ایران در پی تجاوز رژیم اشغالگر اسرائیل را تکرار کرد. همچنین از مقاومت ملت ایران و نقش رهبری در جنگ ۱۲روزه تمجید کرد. رئیسجمهور پاکستان بر توسعه تجارت دوجانبه و بهبود ارتباطات ریلی برای حمایت از تجارت و گردشگری تاکید کرد و درباره مذاکرات خط لوله گاز ایران و پاکستان با اشاره به نیازهای انرژی کشورش خواستار یافتن راهحل عملی متقابل شد. در این دیدار، مسائل منطقهای و بینالمللی و همکاریهای امنیتی و مبارزه با تروریسم نیز موردبحث قرار گرفت. در بخش دیگری از این سفر، شهباز شریف نخستوزیر پاکستان با علی لاریجانی دیدار کرد و بر تعهد کشورش برای همکاری نزدیک با تهران و قدردانی از مواضع اصولی ایران در مسائل منطقهای تاکید کرد. دو طرف ضرورت تقویت روابط دوجانبه در زمینههای مختلف و تلاشهای هماهنگ برای ارتقای صلح و ثبات در منطقه را موردتوجه قرار دادند. نخستوزیر پاکستان احترام و آرزوهای نیک خود را به مقام معظم رهبری و رئیسجمهور ایران ابلاغ کرد و از حمایت آنها از پاکستان قدردانی کرد. همچنین تصمیم گرفته شد هیاتی به ریاست سناتور محمد اسحاقدار برای تقویت همکاریها به ایران سفر کند. لاریجانی نیز از حمایت بیدریغ مردم و مقامهای پاکستان در طول جنگ ۱۲روزه و نقش سازنده این کشور در ترویج گفتوگو و دیپلماسی قدردانی کرد. این دیدارها نشانهای از تقویت روابط ایران و پاکستان در حوزههای سیاسی، اقتصادی و امنیتی و همچنین همکاریهای منطقهای و انرژی است.
دیپلماسی محرمانه ایران با غرب
علی بیگدلی، استاد روابط بینالملل در گفتوگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به شرایط فعلی ایران و فشارهای غربیها گفت: ما در یک شرایط بلاتکلیف و سرگردان قرار داریم. از یکسو فشارهایی از سوی غرب وجود دارد و از سوی دیگر خودمان دچار بلاتکلیفی هستیم. او افزود: به نظر من یک دیپلماسی محرمانه میان ما و کشورهای غربی در جریان است که امیدوارم اینچنین باشد. بیگدلی در ارزیابی سخنان اخیر علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی مبنی بر اینکه راهی جز مقابله با اسرائیل نمانده و فشارهای حداکثری غرب روند فزایندهای داشته است، گفت: گاهی آقایان صحبتهایی میکنند که نشان میدهد یا بلد نیستند یا از معرکه دور شدهاند. تغییرات ژئوپولیتیک که آمریکا و اسرائیل ایجاد کردهاند، موازنه قدرت در منطقه را تغییر داده و باید مقامات ما به این نکته دقت کنند. وی تاکید کرد: ما بازوهای امنیتی خود را از دست دادهایم و شرایط در منطقه مثبت نیست؛ حتی ممکن است خلعسلاح حزبالله نیز اتفاق بیفتد. بنابراین مقامات باید بدانند که تغییر شکل خاورمیانه به نفع اسرائیل و آمریکا بوده و انتظاری که از منطقه داشتیم عملی نشده است. بیگدلی درباره احتمال ازسرگیری مذاکرات ایران و آمریکا افزود: جنبوجوشهایی برای مذاکره مستقیم با آمریکا وجود دارد. نامه اخیر دکتر پزشکیان برای بن سلمان نمونهای از تلاش برای باز کردن فضاست. او گفت: اگر با آمریکا مذاکره نکنیم این وضعیت هیچ نتیجهای نخواهد داشت. این کارشناس سیاست خارجی همچنین درباره قطعنامه شورای حکام آژانس گفت: تا گزارش گروسی به شورا ارائه نشود هیچ راه گریزی برای ما وجود ندارد. پنج کشور اروپایی در تلاشاند آمریکا را جلو بیندازند و به نفع آن مذاکرات شروع شود. وی در ادامه تاکید کرد: حتی مذاکره با اروپا بیفایده است، چراکه آنها ایران را به آمریکا حواله دادهاند و هرگونه کانال میانجی باید مستقیم با آمریکا باشد. بیگدلی خاطرنشان کرد: استراتژی خاورمیانه تغییر کرده و منطقه به سمت آرامش حرکت میکند و در این شرایط هیچ چارهای جز مذاکره مستقیم با آمریکا نداریم.
جاسوسی ابوظبی در ترکیه
تلاش سرویس اطلاعاتی امارات متحده عربی برای جمعآوری اطلاعات محرمانه دفاعی در ترکیه جنجالی مهم ایجاد کرده و نشان میدهد تنش پنهان میان آنکارا و ابوظبی همچنان ادامه دارد. به گزارش خبرگزاری تسنیم، دستگیری سه نفر به اتهام فعالیت جاسوسی برای امارات در استانبول و آنکارا خبر قابلتوجهی است. دفتر دادستانی کل استانبول اعلام کرده است که این افراد قصد داشتند اطلاعات مهمی درباره محل کار و زندگی چند تن از چهرههای کلیدی صنایع دفاعی ترکیه جمعآوری کنند اما سازمان اطلاعات ملی ترکیه موسوم به میت، موفق به شناسایی و دستگیری آنها شد. این موضوع نشان میدهد رقابت میان ترکیه و امارات فقط در سطح دیپلماتیک و اقتصادی نیست و ابعاد امنیتی و اطلاعاتی عمیقی نیز دارد. اگرچه روابط رسمی ترکیه و امارات در چند سال اخیر عادی شده است، اما سیاستهای منطقهای و فعالیتهای پنهانی این دو کشور در خاورمیانه و آفریقا همچنان نقاط اختلاف و تنش دارد. روزنامه حریت گزارش داده است که سازمانهای اطلاعاتی امارات با هماهنگی دفتر دادستانی استانبول و سازمان میت اطلاعات بیوگرافی درباره نهادهای حیاتی ترکیه جمعآوری میکردند. این اقدام امارات اولینبار نیست؛ چهار سال پیش در ساکاریا احمد محمود عایش الاسطل، شهروند اردنی که بهعنوان نویسندهای ضدامارات به ترکیه سفر کرده بود، در واقع مامور سرویس اطلاعاتی ابوظبی بود و درباره تشکیلات اخوانالمسلمین در ترکیه اطلاعات جمعآوری میکرد. این وقایع نشان میدهد ابوظبی بهرغم عادی شدن روابط، استراتژی هیبریدی خود در ترکیه و منطقه را ادامه میدهد و رقابت اطلاعاتی همچنان بخشی از سیاستهای این دو کشور است.