بیداری فرشته عدالت

جواد حیدریان: سند امنیت قضایی آن‌طور که حقوقدانان و متخصصان قضا می‌گویند، اگرچه تکرار اصول بدیهی قانون اساسی و یکسری قوانین ابلاغی دیگر است، اما می‌تواند در روزگاری که بیش از پیش حاکمیت قانون کمرنگ شده و انتقادات از دستگاه قضایی بالاست، نقطه امید و پل پیوند میان مردم و نهاد گسترش عدالت باشد. همچنین این باور وجود دارد که این سند در صورتی که صرفاً جنبه تبلیغاتی نداشته باشد و در پس اعلام عمومی، ضمانت اجرایی پیدا کند، می‌تواند خلأهای دستگاه قضایی و فرآیند قضاوت در ایران را پر و فاصله میان مردم و دستگاه قضا را کمتر کند. یکی از مهم‌ترین نکات برجسته در سند امنیت قضایی که از سوی ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی و از قضا بعد از ماجرای اراذل‌گردانی نیروی انتظامی در خیابان ابلاغ شده، بحث ایجاد امنیت و اعتماد عمومی به دستگاه قضایی و اساساً به ساختارهای قضایی نظام است. رئیسی در توضیحاتی که همزمان با ابلاغ این سند مطرح کرده، فعالیت نیروی انتظامی در ضرب و شتم و اوباش‌گردانی را غیرقانونی خوانده و آن را شماتت کرده است. نکته بااهمیت در این همزمانی، تاکید سند بر ممنوعیت هرگونه ضرب و شتم متهم یا حتی مجرم در همه امور دادرسی است. با این حال این پرسش بعد از ماجرای اوباش‌گردانی در ذهن بسیاری از فعالان حقوقی و رسانه‌ای و حتی مردم عادی ایجاد شد، وقتی یک متهم و حتی مجرم را در روز روشن و در خیابان و با لباس ماموران قانونی در برابر دوربین‌های ضبط تصویر مورد تحقیر و حتی ضرب و جرح قرار می‌دهند، در بازداشتگاه‌های بسته و زیرزمین‌های نهادهای متولی چه اتفاقات هولناکی ممکن است رخ داده باشد یا در آینده رخ دهد. اهمیت انتقاد رئیس دستگاه قضایی کشور از رفتار نیروی انتظامی و ابلاغ این سند می‌تواند در وهله اول موجب بازگشت حداقل‌های اعتماد مردم به دستگاه‌های قانونی و قضایی شود. با این حال باید این سند را به بحث گذاشت و مواد مندرج در آن را نیز به پرسش گرفت و بر این تاکید کرد که تاثیر ابلاغ سند امنیت قضایی بر استیفای حقوق فردی و اجتماعی چقدر است؟ امنیت قضایی تا چه اندازه باعث بهبود کیفیت حقوق شهروندی خواهد شد؟ آیا ابلاغ این سند می‌تواند رضایت خاطر مردم را جلب و سبب احساس امنیت بیشتر شود؟ تاثیر این سند بر شفافیت در دستگاه قضایی چه خواهد بود؟ آیا این سند روند دادرسی عادلانه در ایران را تسهیل خواهد کرد؟ تاثیر این سند بر اصل بی‌طرفی و استقلال قضات چه خواهد بود؟

بی‌شک ده‌ها یا صدها پرسش در این زمینه وجود داشته باشد اما در این پرونده تلاش کرده‌ایم به بخشی از این پرسش‌ها پاسخ دهیم و در نهایت آنچه چکیده این جدل و پرسشگری است را می‌توان در این خلاصه کرد که در صورتی که سند امنیت قضایی اجرایی و مکانیسم نظارتی بر آن وجود داشته باشد بسیار موثر است و می‌تواند فرشته عدالت را دوباره در ایران بیدار کند.