چهارچرخ خوب، دوچرخ بهتر
دوچرخه‌سواری حمل‌ونقل را دگرگون می‌کند
برای درک چرایی علاقه‌مندی برنامه‌ریزان شهری به دوچرخه کافی است در محلی در خیابان سنت دنیس مونترال بایستید و وسایل نقلیه عبوری را بشمارید. خبرنگار اکونومیست در یک پنجشنبه آفتابی و طی 15 دقیقه در ساعت شلوغی 132 دوچرخه را که حداقل شش عدد حامل کودک هم بودند شمرد که به یک سمت می‌رفتند. در مسیر وسیع‌تر مجاور آن 82 ماشین تک‌سرنشین و یک اتوبوس شهری سپربه‌سپر حرکت می‌کردند. افزوده شدن هر خودرو دیگر می‌توانست راهبندان ایجاد کند، اما در مسیر دوچرخه‌سواری هنوز فضای زیادی وجود داشت، درحالی‌که طی یک روز در ماه ژوئن بیش از 14 هزار دوچرخه‌سوار از آن استفاده کردند. مونترال در طول یک دهه گذشته و به‌ویژه تحت مدیریت شهردار والری پلانت (از سال 2017) به شهری پیشرو در زمینه دوچرخه‌سواری در آمریکای شمالی تبدیل شده است.
در محله پلاتو یک‌پنجم سفرها با دوچرخه انجام می‌شود که با آمار سفرهای ماشینی فاصله اندکی دارد. در سرتاسر شهر بیش از یک‌سوم جمعیت حداقل هفته‌ای یک‌بار دوچرخه‌سواری می‌کنند. استفاده از طرح دوچرخه اشتراکی بیکسی (Bixi) از سال 2019 تاکنون دو برابر شده و در سال گذشته به 13 میلیون سفر رسیده است. رونق دوچرخه‌سواری در مونترال یک نمونه از چگونگی تحول سریع شهرهای جهان ثروتمند از طریق یک فناوری جدید حمل‌ونقل به‌شمار می‌رود. این فناوری از نظر انرژی کارآمدی بالایی دارد، تقریباً هیچ هزینه‌ای ندارد، ازدحام و آلودگی را کاهش می‌دهد و نیاز به پارکینگ‌های بزرگ را از بین می‌برد. برخلاف تصور غول‌های فناوری و مدیران صنعت خودرو، دوچرخه ساده توانست از صنعت خودروهای برقی خودران محبوبیت بیشتری کسب کند. همانند هر صنعت تحول‌آفرین دیگر، افزایش استفاده از دوچرخه و تلاش شهرها برای لذت‌بخش‌تر کردن آن مردم را دوقطبی و جنگ‌های فرهنگی را آغاز می‌کند.
تاکسی‌های روباتی رشد چشمگیری داشته‌اند، اما در مقایسه با رقبای پدالی خود طرفداران کمتری دارند. شرکت تاکسی خودران ویمو (Waymo) با افتخار اعلام می‌کند که تاکسی‌هایش هر هفته حدود 250 هزار سفر انجام می‌دهند، بااین‌حال، تنها در نیویورک و هر سه روز یک‌بار همین تعداد سفر با دوچرخههای اشتراکی صورت می‌گیرد.
تعداد دوچرخه‌سواران در منطقه مالی لندن دو برابر تعداد خودروهاست. تعداد دوچرخه‌سواران پاریس از تعداد رانندگان آن فراتر رفته و این شهر خود را به دیگر پایتخت‌های سنتی دوچرخه‌سواری اروپا -یعنی آمستردام و کپنهاگ- نزدیک می‌کند، هرچند دوچرخه‌سواری هنوز در این شهرها در حال رشد است. در کپنهاگ پایتخت دانمارک تقریباً نیمی از سفرهای رفت‌وآمد به محل کار و مدرسه با دوچرخه انجام می‌شود.
حتی در پکن، با گذشت 30 سال از زمانی که اکثر دوچرخه‌سواران از خیابان‌ها بیرون رانده شدند تا راه برای خودروها باز شود تعداد دوچرخه‌سواران دوباره روبه افزایش گذاشته است. تنها تفاوت آن است که آنها به‌جای دوچرخههای سیاه‌رنگ «کبوتر پرنده» که در سال‌های پس از انقلاب کمونیستی فراوان بودند از دوچرخههای شیک برامپتون استفاده می‌کنند. دوچرخههای برقی به‌نوعی در تمام کشورهای در حال توسعه پرطرفدار می‌شوند. ریکشاهای برقی در داکا پایتخت بنگلادش به‌سرعت جای ریکشاهای بنزینی را می‌گیرند. موتورهای برقی مسافربر نیز در بسیاری از شهرهای شرق آفریقا پرطرفدار شده‌اند.
کووید 19 اولین عامل رنسانس دوچرخه بود. فروش دوچرخه پس از آن بیماری همه‌گیر به‌شدت افزایش یافت، زیرا مسافران تلاش می‌کردند از حمل‌ونقل عمومی دوری کنند. دولت‌ها هم برای تشویق مردم به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی مسیرهای موقت دوچرخه ایجاد کردند. در یک نظرسنجی آمریکایی 18 درصد از پاسخ‌دهندگان گفتند که دوچرخه خریده‌اند. این خرید برای بسیاری از آنها اولین‌بار بود. تعداد سفرهای هفتگی با دوچرخه بین تابستان‌های 2019 و 2020 به‌طور میانگین تا 16 درصد بالا رفت. در توکیو، 23 درصد از صاحبان کسب‌وکارها برای اجتناب از شلوغی قطارها با دوچرخه به محل کار خود می‌رفتند.
دلیل دوم به پیشرفت فناوری باتری‌ها و دوچرخههای برقی مربوط می‌شود که آنها را ارزان‌تر و سواری را لذت‌بخش‌تر کرد. این دوچرخه‌ها با ارائه نیروی کمکی به پدال‌ها، امکان سواری را برای افرادی فراهم می‌کنند که نمی‌توانند لباس‌های تنگ مخصوص دوچرخه‌سواری بپوشند. کارمندان می‌توانند بدون عرق کردن و نیاز به تعویض لباس در جلسات کاری حضور یابند. همچنین، این دوچرخه‌ها به‌ویژه برای حمل کودکان و خرید مواد غذایی سودمند هستند چون نمی‌توان این کارها را فقط با نیروی پدال زدن به آسانی انجام داد. دوچرخههای برقی استفاده از طرح‌های اشتراک محلی را به میزان چشمگیری سرعت داده و آنها را سودآور کرده‌اند. برای مثال، در طرح دوچرخه‌سواری دیوی (Divvy) شیکاگو، دوچرخههای برقی 70 درصد بیشتر از دوچرخههای کلاسیک استفاده می‌شوند، حتی با وجود اینکه هزینه بالاتری دارند.
دلیل سوم توسعه زیرساختارهای دوستدار دوچرخه است. دوچرخه‌ها عمدتاً در اواسط قرن بیستم از زمره وسایل حمل‌ونقل خارج شدند؛ نه‌فقط به این دلیل که خودروها سریع‌تر و راحت‌تر بودند، بلکه به این دلیل که آنها دوچرخه‌سواری را به طرز فاجعه‌باری خطرناک کرده بودند. فقط در سال 1950 حداقل 805 دوچرخه‌سوار در جاده‌های بریتانیا کشته شدند که 10 برابر تعداد کشته‌شدگان سال قبل از آن بود. جی‌پی اوروک (O’Rourke)، طنزپرداز آمریکایی، در سال 1987 به شوخی پیش‌بینی کرد که کامیون‌ها تمام دوچرخه‌سواران را زیر می‌گیرند و نسل آنها را منقرض می‌کنند. خوشبختانه (و متاسفانه برای رانندگانی که از دوچرخه متنفرند) او اختراع خط ویژه دوچرخه‌سواری را پیش‌بینی نکرده بود. خطوط ویژه افراد را به دوچرخه‌سواری تشویق می‌کنند، چون خطر زیر گرفته شدن از سوی رانندگان بی‌احتیاط یا پرخاشگر خودروهای شاسی‌بلند را برطرف می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهند در کشورهایی که دوچرخه‌سواران در آنها احساس امنیت بیشتری دارند تعداد آنها بیشتر شده است. هیچ چیز به اندازه خطوط ویژه‌ای که دوچرخه‌ها را از خودروها جدا می‌کند ایمن نیست. ساخت این خطوط بسیار ارزان‌تر از متروهای جدید است و به شهرداری‌ها اجازه می‌دهد با تشویق مردم به تغییر از چهارچرخ به دوچرخ ترافیک را کاهش داده و در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنند. برنت تودریان، برنامه‌ریز ارشد سابق ونکوور، می‌گوید: اگر خطوط ویژه دوچرخه را به‌خوبی بسازید و اجازه دهید سامانه دوچرخه با خودروها رقابت کند آنگاه دوچرخه‌ها می‌توانند تا حد زیادی ترافیک را کاهش دهند.
مادلین گیه، مادر 37ساله اهل مونترال، به‌خوبی کارکرد چنین سامانه‌ای را نشان می‌دهد. او می‌گوید: «من هرگز چه در بزرگسالی و چه در کودکی در شهر دوچرخه‌سواری نکرده‌ام.» اما از زمانی که شهرداری خطوط ویژه را ساخت او و همسرش ماشین دوم خود را فروختند. خانم گیه اکنون هر روز فرزندانش را با دوچرخه به مدرسه می‌برد و سپس با همان دوچرخه به محل کار می‌رود.
شهرداری مونترال در دوران مدیریت خانم پلانت خیابان‌ها را در تابستان بر روی خودروها می‌بست یا برخی از آنها را باریک‌تر می‌کرد و فضاهای پارکینگ را برداشت. خانم پلانت می‌گوید: «قصد نداریم رانندگان را به‌طور کامل متوقف کنیم. فقط می‌خواهیم سرعت آنها را کاهش دهیم و خیابان‌ها را برای تمام کاربران از جمله عابران پیاده امن‌تر کنیم.» او اصرار دارد که این کار برای کسب‌وکارها خوب است (هرچند برخی از آنان هنوز از دوچرخه متنفرند). از زمان راه‌اندازی خط ویژه دوچرخه‌سواری در خیابان سنت دنیس، ویترین‌های مغازه‌ها دو برابر شلوغ‌تر شده‌اند.
بااین‌حال خطوط ایمن دوچرخه‌سواری اغلب نبردی با حاصل جمع صفر بر سر خیابان و پارکینگ بین دوچرخه‌ها و خودروها ایجاد می‌کنند و دوچرخه‌سواران و رانندگان را در دو طرف یک جنگ فرهنگی فزاینده و شدید قرار می‌دهند. خطوط دوچرخه‌سواری کمتر از دو درصد فضای خیابان‌های مونترال را اشغال می‌کنند (80 درصد به خودروها و بقیه به عابران پیاده اختصاص می‌یابد)، اما موضوع داغی برای انتخابات شهرداری دوم نوامبر هستند. ثریا مارتینز فرادا، نامزد اصلی مخالفان، قصد دارد خطوط جدید دوچرخه‌سواری را متوقف کند و آنهایی که صاحبان کسب‌وکار را نگران کرده‌اند، بردارد.
راب فورد، شهردار وقت تورنتو، یک دهه پیش عبارت «جنگ علیه خودروها» را رواج و قول داد بودجه قطارهای سبک شهری را کاهش دهد و خطوط دوچرخه‌سواری را بردارد. دیگر سیاستمداران عوام‌گرای راست‌گرا در دیگر کشورها هم این شعار جنگی را با قدرت مطرح می‌کنند. نایجل فراژ، رهبر حزب اصلاحات راست افراطی بریتانیا، محدودیت سرعت خودروها و ایجاد خطوط دوچرخه‌سواری را نشانه‌ای از تعصب علیه خودروها می‌داند. ریچارد هولدن، وزیر حمل‌ونقل سایه بریتانیا، دولت را به جنگ علیه رانندگان متهم می‌کند. سر صادق‌خان، شهردار چپ‌گرای لندن می‌گوید که گسترش منطقه هوای پاک یکی از دشوارترین انتخاب‌های سیاسی او بود، چون به خاطر آن بارها به مرگ تهدید شد. در برلین در سال 2023 و زمانی که اتحادیه دموکرات مسیحی محافظه‌کار به قدرت رسید بلافاصله خطوط جدید دوچرخه‌ای را که اسلاف چپ‌گراتر حزب برنامه‌ریزی کرده بودند به حالت تعلیق درآورد.
مناطقی که بیشتر از همه دوستدار دوچرخه‌اند معمولاً محل زندگی جوانان ثروتمندی هستند که به احزاب چپ‌گرا رای می‌دهند و عوام‌گرایان را تحریک می‌کنند. وزارت حمل‌ونقل آمریکا پس از روی کار آمدن ترامپ دستور بررسی تمام بودجه‌های فدرال را برای پروژه‌هایی مانند خطوط ویژه دوچرخه‌سواری صادر کرد که با هدف کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی طراحی شده‌اند. مالکیت و کاربری خودرو به طرز فزاینده‌ای به خط جداکننده در سیاست آمریکا و اروپا تبدیل شده‌اند. زهران ممدانی، برنده انتخابات اخیر دموکرات‌ها در نیویورک، یک سوسیالیست است که ماشین ندارد و به سابقه هزاران سفر با دوچرخه افتخار می‌کند. او در حوزه‌هایی بالاترین رای را داشت که کمترین رانندگی را دارند. در مقابل، رانندگان به اندرو کومو رای دادند.
اما دوچرخههای برقی مشکلاتی واقعی هم پدید می‌آورند. ازآنجاکه سنگین‌تر و سریع‌تر از دوچرخههای سنتی هستند و اغلب افراد تازه‌کار سوار آنها می‌شوند تصادف‌های شدیدتری ایجاد می‌کنند. پزشکان دوچرخههای شرکت لایم (Lime) در لندن را عامل افزایش موارد شکستگی پا معرفی کرده‌اند. مرگ‌ومیر دوچرخه‌سواران در هلند در سال 2022 به بالاترین سطح خود رسید. نرخ مرگ‌ومیر راکبان دوچرخههای برقی بسیار بالاتر از دوچرخه‌سواران معمولی است. ده‌‌ها منطقه حومه در آمریکا به دلیل نگرانی از آسیب‌دیدگی نوجوانان استفاده از دوچرخههای برقی را ممنوع کرده‌اند.
به این مشکلات می‌توان افزایش دوچرخههای غیرقانونی و سریع را افزود که می‌توانند از طریق سیم گاز -و نه صرفاً با پدال- شتاب بگیرند. این دوچرخه‌ها در لندن و نیویورک مورد علاقه پیک‌های غذا هستند که هرچه سریع‌تر به مقصد برسند پول بیشتری به‌دست می‌آورند. در اکثر شهرهای ایالات‌متحده فقط دوچرخههای پدال‌داری که حداکثر 32 کیلومتر در ساعت سرعت دارند مجازند در خطوط ویژه حرکت کنند. اما بسیاری از تولیدکنندگان چینی دوچرخه یا موتورسیکلت‌هایی می‌فروشند که می‌توان سرعت آنها را بالا برد. این وسایل عابران پیاده را می‌ترسانند و مانع رونق دوچرخه‌سواری می‌شوند.
پلیس نیویورک تحت نظر شهردار اریک آدامز در واکنش به افزایش سریع دوچرخههای برقی موجی از دستگیری‌ها را آغاز کرده است. آدامز به‌تازگی در ماه نوامبر از ملاقات با آقای ممدانی خودداری کرده بود: نکته تعجب‌آور آن است که دوچرخه‌سواران طرفدار ایمنی بیشتر با اتهامات جنایی روبه‌رو می‌شوند، درحالی‌که رانندگان خودروهایی که قانون را زیر پا می‌گذارند صرفاً جریمه می‌شوند. این چالش‌ها روند پذیرش مجدد دوچرخه را آهسته می‌کند. اما در شهرهایی که بحث دوچرخه‌سواری را به جریان اصلی وارد کرده‌اند نظریه بازگشت به خیابان‌های پر از ماشین مسخره و غیرقابل قبول به نظر می‌رسد. مارک روته، نخست‌وزیر سابق هلند، پیشنهاد داد برای رفتن به محل کار از دوچرخه استفاده شود. سال گذشته پادشاه دانمارک برای رفتن به یک رویداد خیریه از یک دوچرخه برقی باری استفاده کرد، درحالی‌که دو پسرش را در گاری آن سوار کرده بود. پاریس اما با شکایت جدیدی روبه‌رو شده است: راهبندان دوچرخه‌ای. مونترال هم حداقل در تابستان‌ها به آن نقطه خواهد رسید.
