نگاه به گذشته به خاطر آینده

به نظر می‌رسد بحث‌های مربوط به آینده مشاغل صاحب‌نظران را در دو اردوگاه مختلف قرار داده است. حالت خوش‌بینانه بیان می‌کند که فناوری شاید در ابتدا اخلال ایجاد کند اما در نهایت به رشد اقتصادی و خلق مشاغل بیشتر منجر خواهد شد. در گذشته ماشین‌های کمباین نیاز به کارگران بخش کشاورزی را کاهش دادند و رایانه‌های شخصی کار تایپیست‌ها را از آنان گرفتند اما کارگران بیکارشده موفق شدند مشاغل دیگری بیابند. گروه بدبین بر این عقیده‌اند که حتی اگر فناوری‌های جدید بیکاری انبوه را به همراه نداشته باشند یک «شکاف دیجیتال» ایجاد خواهند کرد. آینده شبیه شهری با فناوری بالا خواهد بود که در آن طبقه برتر پرمهارت بر دیگران خدایی می‌کنند. کارگران فاقد مهارت به تحویل پیتزا یا تمیز کردن دستشویی‌های امثال ایلان ماسک و تیم کوک مشغول خواهند شد.

گزارش جدید مشاوران موسسه مک‌کینزی به سمت اردوگاه خوش‌بینی گرایش دارد. طبق پیش‌بینی‌های این گزارش در دهه آینده مردان و زنان تقریباً به اندازه مساوی از اتوماسیون متاثر خواهند شد و 21 درصد از مردان و 20 درصد از زنان شاغل تا سال 2030 کار خود را از دست خواهند داد. مک‌کینزی پیش‌بینی می‌کند که در جهان ثروتمند مردان مشاغل ماشینی و زنان نقش‌های اداری و خدماتی را از دست می‌دهند. اما همزمان مشاغل جدیدی خلق می‌شوند هرچند این مشاغل لزوماً برای همان افراد بیکارشده نخواهند بود. زنان معمولاً در صنعت رو به رشد مراقبت‌های بهداشتی و مردان در حوزه‌های حرفه‌ای، علمی و فنی مشغول می‌شوند (در مقایسه با زنان، تعداد مردان بیشتری دارای مدارک علمی هستند).

گزارش مک‌کینزی بیان می‌کند که اکثر این مشاغل جدید به ویژه برای زنان دستمزد زیادی ندارند درست همان‌گونه که طبق عقیده چپگرایان منتقد شکوفایی مشاغل در سال‌های اخیر عمدتاً در کارهای کم‌درآمد بوده است (البته مشاغل پردرآمد نیز رشد سریعی داشته‌اند). نکته مثبت آن است که کارگران مایوس موفق شدند پس از رشد اقتصادی دوباره به بازار کار بازگردند و فناوری نیز پیدا کردن کارگران مناسب را برای کارفرمایان آسان‌تر ساخته است. اما چه میزان از این مشاغل کم‌دستمزد محصول اقتصاد غیررسمی است؟ میزان آن زیاد نیست. مشاغل شخصی غیررسمی فقط عامل یک درصد از اشتغال در آمریکا هستند. اما مری گری و سیذارتا سوری در کتاب خود با عنوان «کار اشباح» پیش‌بینی می‌کنند آنچه آنها «کار عندالمطالبه» می‌خوانند تا سال 2055 حدود 60 درصد از نیروی کار جهان را مشغول خواهد ساخت.

طبق تعریف آنها، این دسته شامل افرادی است که برای آژانس‌های کار موقت کار می‌کنند، قراردادهای کوتاه‌مدت دارند یا از طریق وب‌سایت و اپ‌ها سفارش کار می‌پذیرند.

اینها همه نشان می‌دهند که احتمالاً آینده مشاغل شبیه گذشته آنها خواهد بود. قبل از تاسیس کارخانه‌ها و ادارات، بسیاری از کارگران عضوی از «نظام واگذاری» بودند که در آن فعالان تجاری آنها را برای وظایف خاصی مانند نخ‌ریسی یا بافتن به‌کار می‌گرفتند و دستمزد آنها بر مبنای هر قطعه تولیدی پرداخت می‌شد. جذابیت آن سیستم برای کارفرمایان در ارزانی نیروی کار بود. نویسندگان کتاب از قول یک فعال بازاریابی می‌گویند «ما می‌توانیم به خاطر حذف هزینه‌های مزایای کار یا فضای کاری تا 40 درصد صرفه‌جویی کنیم.» علاوه بر این، در دو بازار اصلی کار عندالمطالبه یعنی آمریکا و هند، کارگران از حمایت‌های قانونی مرتبط با اشتغال رسمی محروم هستند. به عبارت دیگر، این همان شهر دیجیتال است.

با این حال اشکال جدید اشتغال یک جنبه مثبت نیز دارند. بسیاری از کارگران در بازارهای نوظهور این فرصت را پیدا می‌کنند که در خانه و در زمان‌های دلخواه خود کار کنند. آنها فقط انتظار دارند که مکملی برای سایر منابع درآمدی خانوار باشند. در برخی از سکوهای دیجیتال کارگران فقط با حروف الفبا و اعداد تعیین هویت می‌شوند و به این ترتیب از گزند تبعیض‌های سنّی، دینی یا جنسیتی مصون می‌مانند.

کارگران نیز می‌توانند با نگاهی به گذشته وضعیت خود را سروسامان دهند. برخی از آنها همایش‌های آنلاین برگزار می‌کنند و اطلاعات مربوط به معتبرترین کارفرمایان را به اشتراک می‌گذارند. خانم گری و آقای سوری پیشنهاد می‌کنند این اقدامات توسعه یابند و چیزی معادل انجمن‌های حرفه‌ای قرون وسطی تشکیل شود تا کارگران را قادر سازد مهارت‌های جدید بیاموزند. همچنین این انجمن‌ها می‌توانند مکانی برای نگه داشتن سوابق کاری کارگران باشند. در حال حاضر انتقال رتبه کاری از یک سکوی آنلاین به سکوی دیگر به همان اندازه گرفتن داده‌های کاربری خود از فیس‌بوک دشوار (یا از آن هم دشوارتر) است. فقدان وجود ارتباط بین اپراتورها باعث می‌شود کارگران هر قرارداد جدید را از صفر شروع کنند.

کارفرمایان مسوولیت‌پذیر می‌توانند متعهد شوند که فقط کارگران انجمن‌ها را به‌کار گیرند و در مواردی مانند پرداخت فوری دستمزد حداقل استانداردها را رعایت کنند. در این صورت آنها نیز از وجود کارکنان معتبر و ماهر بهره‌مند خواهند شد. اگر کارگران سراسر جهان متحد شوند همگان منتفع خواهند شد.

منبع: اکونومیست