توافق با آژانس
پزشکیان: بریکس باید نقشی محوری در مقابله با یکجانبه‌گرایی ایفا کند
مسعود پزشکیان روز دوشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۴، در نشست مجازی فوق‌العاده سران بریکس با موضوع وضعیت کنونی جهان با تمرکز بر محیط اقتصادی و وضعیت نظام چندجانبه، با بیان اینکه بازآفرینی نظم جهانی فعلی، نیازمند اصلاح جدی در ساختار حکمرانی جهانی، از بازنگری در ترکیب و کارکرد شورای امنیت تا اصلاح نظام مالی و پولی بین‌المللی است، اظهار کرد: در این مسیر، گروه‌هایی همچون بریکس و سایر نهادهای جنوب جهانی، مسئولیت ویژه‌ای در هدایت گذار به نظمی چندقطبی، دموکراتیک و عادلانه دارند؛ نظمی که در آن صدای همه کشورها، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه، شنیده شود. آن‌گونه که ایسنا گزارش داده: متن سخنرانی رئیس‌جمهور به شرح زیر است: مایه افتخار است که در این مقطع حساس، در نشست سران کشورهای عضو بریکس سخن می‌گویم؛ ائتلافی که امروز نه‌تنها نماینده اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه، بلکه پرچمدار امید برای ساخت نظم جهانی عادلانه‌تر، برابرتر و پررونق‌تر است. جهان ما در حال عبور از برهه‌ای پرچالش است. فشارهای فزاینده ناشی از اقدامات زورمدارانه یکجانبه، وضع تحریم‌های غیرقانونی و شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی رو به گسترش، چهره‌ای نگران‌کننده از نظم موجود ترسیم کرده است. همزمان، تنش‌های ژئوپولیتیک و بحران فزاینده تغییرات اقلیمی نه‌تنها رشد اقتصادی، بلکه بنیاد صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر انداخته‌اند. نفوذ نامتناسب معدودی از دولت‌ها، اقدامات یکجانبه و سیاسی‌سازی ابزارهای اقتصادی، نه‌تنها اعتماد میان کشورها را فرسوده کرده، بلکه کارآمدی حکمرانی جهانی را نیز به‌شدت تضعیف کرده است. این رویکردها با ایجاد موانع تجاری، افزایش هزینه‌های مبادله و تضعیف زنجیره‌های ارزش جهانی، مسیر توسعه پایدار را کُند می‌سازند. چندجانبه‌گرایی و تجارت آزاد، دو روی یک سکه‌اند. بدون سازوکارهای چندجانبه، تجارت آزاد به ابزاری در خدمت قدرت‌های بزرگ تبدیل می‌شود و بدون دسترسی به نظام تجاری آزاد، چندجانبه‌گرایی از معنا و کارکرد خود تهی خواهد شد. یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای عدالت و ثبات در نظم بین‌الملل معاصر، افزایش اقدامات یکجانبه و استفاده ابزاری از تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی است. این سیاست‌ها نه‌تنها منافع ملی کشورهای مستقل را تهدید می‌کند، بلکه همکاری‌های جهانی را مختل و توسعه پایدار را ناممکن می‌سازد. در چنین فضایی، بریکس می‌تواند و باید نقشی محوری و پیشرو در مقابله با این روند نگران‌کننده ایفا کند. این ائتلاف پویا و تاثیرگذار، با تکیه بر تنوع و همبستگی، ظرفیت آن را دارد که صدای واحد و قدرتمندی برای دفاع از حاکمیت ملی، احترام متقابل و حل اختلافات از طریق گفت‌وگو و همکاری چندجانبه باشد.
هدف از دیدار عراقچی و گروسی در قاهره
بقایی سخنگوی وزارت خارجه کشورمان اعلام کرد؛ ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره نحوه تعامل در وضعیت جدید، متعاقب حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز کشورمان به تفاهم رسیدند. مذاکرات وزیر امور خارجه و مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در قاهره انجام شد.
نشست مشترک سیدعباس عراقچی و بدر عبدالعاطی، وزیران امور خارجه ایران و مصر و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره برگزار شد. منابع آگاه گفتند هدف از دیدار میان عراقچی و رافائل گروسی در قاهره تدوین نهایی سازوکار اجرای ضمانت‌ها برای ازسرگیری همکاری‌های ایران و آژانس است. آن‌گونه که ایلنا گزارش داده: منابع آگاه به المیادین خبر دادند: «هدف از دیدار عراقچی و گروسی، با میانجیگری مصر، نهایی کردن سازوکار اجرای ضمانت‌ها برای ازسرگیری همکاری است.» به گفته این منابع، طبق توافق، ایران گزارشی درمورد ذخایر اورانیوم خود ارائه خواهد کرد و پس از آن مذاکرات جدید با هدف تایید سازوکار بازرسی آغاز خواهد شد. منابع آگاه همچنین اعلام کردند: «چهارچوب فعلی توافق شامل تعداد بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و میزان اختیارات آنهاست و ایران خواستار محکومیت حملات علیه خود است.» منابع المیادین خبر دادند ایران معتقد است که تصویب پیش‌نویس قطعنامه روسیه برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ می‌تواند چشم‌اندازهای روشن‌تری را برای مذاکرات باز کند. منابع آگاه به المیادین گفتند: «خواسته‌های غرب شامل شناسایی ذخایر اورانیوم، ازسرگیری همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مذاکره مستقیم با واشنگتن است. این در حالی است که ایران می‌گوید نمی‌تواند به ذخایر اورانیوم خود دسترسی پیدا کند و مذاکراتی صورت نخواهد گرفت مگر اینکه تضمین عدم تجاوز دریافت کند.»
اقدام رئیس شورای امنیت
سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه در ۶ شهریورماه جاری روند ۳۰روزه موسوم به «سازوکار پس‌گشت» (مکانیسم اسنپ‌بک) را برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد آغاز کردند و اگر ۱۰ روز پس از اعلان فعال‌سازی مکانیسم ماشه، هیچ کشوری، پیش‌نویس چنین قطعنامه‌ای را ارائه ندهد، مسئولیت ارائه آن بر عهده رئیس شورای امنیت است که قطعنامه‌ای ارائه کند. آن‌گونه که ایرنا گزارش داده: سانگ جین کیم، سفیر کره جنوبی به‌عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت در پی رایزنی‌ها و جلسات متعدد با اعضای این شورا و همچنین اعضای برجام و ایران، پیش‌نویس قطعنامه‌ای با عنوان «ادامه لغو تحریم‌ها علیه ایران» را به‌عنوان دستورالعمل از سوی سئول به شورای امنیت ارائه و در میان اعضای این شورا توزیع کرد. بر اساس توافق هسته‌ای ایران موسوم به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، موعد پایان برخی بندهای کلیدی توافق (روز انتقالی) در آبان‌ماه فرامی‌رسد. سه کشور اروپایی که در اجرای تعهدات اقتصادی خود ناکام بوده‌اند، اکنون مدعی هستند که همچنان «بدون ابهام» حق بازگرداندن تحریم‌ها را دارند، زیرا ایران تعهداتش را نقض کرده است. این در حالی است که اقدامات ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای پس از خروج آمریکا از توافق و ناتوانی اروپا در جبران خسارت‌ها، تدریجی و تحت نظارت آژانس و برگشت‌پذیر اعلام شده بود. خروج آمریکا از برجام همراه با بازگشت تحریم‌ها و سیاست فشار حداکثری، به‌علاوه ناتوانی اروپا در عمل به وعده‌های اقتصادی، سال‌هاست این توازن را بر هم زده است.
جزئیات دیدار وزرای خارجه ایران و مصر
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، که در راس یک هیات دیپلماتیک به مصر سفر کرده است، در بدو ورود به قاهره با بدر عبدالعاطی وزیر امور خارجه مصر دیدار و گفت‌وگو کرد. آن‌گونه که انتخاب گزارش داده: در این دیدار روند بهبود روابط دوجانبه ایران-مصر بررسی شد و طرفین بر عزم خود برای ادامه این روند با هدف تقویت مناسبات در زمینه‌های موردعلاقه دو کشور ازجمله در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، گردشگری و فرهنگی تاکید کردند. در این دیدار طرفین در خصوص تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه فاجعه انسانی در فلسطین اشغالی ناشی از ادامه نسل‌کشی در غزه، ضرورت ارائه کمک‌های انسانی به مردم، توقف نسل‌کشی و جنایات رژیم صهیونیستی و جلوگیری از طرح کوچاندن اجباری مردم غزه از سرزمین خود تبادل‌نظر کردند. دو وزیر همچنین در مورد موضوع هسته‌ای ایران گفت‌وگو کردند. وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به موضع اصولی ایران در دفاع از حقوق و منافع خود طبق معاهده منع اشاعه، حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی را ضربه‌ای مهلک به اصول منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل توصیف کرد و با یادآوری مسئولیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حمایت از حقوق دولت‌های عضو ان‌پی‌تی، آمادگی کشورمان را برای تدوین شیوه‌نامه تعامل ایران و آژانس در وضعیت جدید ناشی از حملات غیرقانونی آمریکا /رژیم صهیونیستی، در چهارچوب قانون مجلس اعلام کرد. وزیر امور خارجه مصر نیز با تاکید بر حقوق همه کشورهای عضو ان‌پی‌تی برای بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز، و تمجید از رویکرد مسئولانه جمهوری اسلامی ایران در این خصوص، آمادگی مصر را برای تسهیل تعاملات ایران-آژانس اعلام کرد.
اهمیت روابط با استرالیا
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه، در گفت‌وگویی با یک رسانه استرالیایی با بیان اینکه «این دولت استرالیا بود که تصمیم به کاهش سطح روابط دیپلماتیک گرفت» درباره ازسرگیری روابط با این کشور گفت: ایران این ماجرا را شروع نکرد. ما به روابط دیپلماتیک خود با هر کشوری، ازجمله استرالیا، اهمیت می‌دهیم. بنابراین، این به دولت استرالیا بستگی دارد که تصمیم بگیرد چه چیزی واقعاً به نفع ملتشان است. آن‌گونه که هم‌میهن گزارش داده: وی در بخشی دیگر از این گفت‌وگو تصریح کرد: مسئله اصلی در منطقه ما نسل‌کشی است که در دو سال گذشته ادامه داشته و این واقعیت که حتی مردم استرالیا، در آن سوی جهان، آنقدر خشمگین شده‌اند که به اعتراض پرداخته و خواستار توقف این نسل‌کشی وحشتناک شده‌اند، بسیار معنادار است. بقائی در این گفت‌وگو همچنین تاکید کرد: سپاه پاسداران بخشی از نیروهای مسلح رسمی ماست و با قدرت و توانمندی آنها از تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و عزت ملی ما در برابر دشمنانمان دفاع می‌کنیم. آنها مسئول دفاع از سرزمین و مردم ایران در برابر هر دشمنی هستند. سخنگوی وزارت خارجه با بیان اینکه «مواد هسته‌ای ما در همان مکانی بودند که مورد حملات غیرقانونی ایالات‌متحده و رژیم اسرائیل قرار گرفت» در بخش دیگری از گفت‌وگویش با این رسانه خاطرنشان کرد: این اولین‌بار است که تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز یک کشور عضو معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) از سوی دو رژیم مسلح به تسلیحات هسته‌ای مورد حمله قرار می‌گیرد. این ضربه بزرگی به معاهده منع اشاعه، به حاکمیت قانون و به همه اصول اساسی که ما به‌عنوان تمدن انسانی به آنها افتخار می‌کنیم، بوده است. به عبارت دیگر، نباید این را ساده‌سازی کرد و به‌عنوان حمله‌ای از سوی ایالات‌متحده و اسرائیل به چیزی که آنها خطرناک می‌دانستند، تقلیل داد. هیچ قاعده حقوقی یا منطقی وجود ندارد که چنین حملاتی را علیه یک دولت مستقل مجاز بداند.