صلح در سایه
واکنش به انتقادها از سکوت خاتمی
در حالی که این روزها مساله اعتراض‌ها و همچنین موضوع ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه سایه سنگینی بر سیاست خارجی کشور دارد و تقریباً مقولات مهمی مانند مذاکرات هسته‌ای و احیای برجام به حاشیه رفته است، حسین امیرعبداللهیان از تمایل آمریکا برای توافق گفت. آن‌گونه که شرق گزارش داده: وزیر امور خارجه در جمع خبرنگاران و در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها می‌گویند در حال حاضر رسیدن به توافق و احیای برجام در دستور کار آمریکا قرار ندارد، اظهار کرد: «رفتار و گفتار آنها با یکدیگر متناقض است. چند روز پیش پیامی بین ما و طرف آمریکایی منعقد شد و ما پیامی از طرف آنها دریافت کردیم. آمریکایی‌ها در تبادل پیام‌ها حتی تعجیل دارند که هرچه زودتر به نقطه توافق برسیم.» امیرعبداللهیان تاکید کرد: «ما به صراحت اعلام کرده‌ایم باید موارد اتهامی که آژانس در حوزه هسته‌ای مطرح کرده حل‌وفصل شود و ما حاضر به توافقی نیستیم که بعداً مانند استخوان لای زخم مانده، دائم آژانس بخواهد از مسیر سیاسی و به بهانه این موارد اتهامی فشارهایی را به ایران وارد کند. البته تبادل پیام آمریکایی‌ها با ما ادامه دارد و از سوی دیگر آنها تلاش می‌کنند در مسائلی که این روزها در ایران جریان داشته بدمند و فکر می‌کنیم آنها به دنبال این هستند که با اعمال فشارهای روانی و سیاسی بخواهند در مذاکرات امتیاز بگیرند.» وزیر امور خارجه در ادامه صحبت‌های خود در این زمینه گفت: «ما هیچ امتیازی به طرف آمریکایی نخواهیم داد و در چارچوب منطق و در راستای حصول توافقی که خطوط قرمز ایران رعایت شود حرکت می‌کنیم.» امیرعبداللهیان با بیان اینکه درعین‌حال هیچ‌گاه میز مذاکره را ترک نمی‌کنیم، اضافه کرد: «ارزیابی ما از پیام‌های طرف آمریکایی حتی در روزهای اخیر این است که آمریکایی‌ها نه‌تنها حصول توافق در اولویتشان است بلکه شتاب هم دارند، اما آنها برای مصارف داخلی خودشان و تحریک برخی از عوامل در داخل ایران، در مواضع اعلامی‌شان به گونه‌ای دیگر سخن می‌گویند و اینها از تعارضات رفتار آمریکایی است.» در مقابل اگرچه وزیر امور خارجه دولت بایدن هم کماکان بر دیپلماسی تاکید دارد، اما حصول توافق را چندان قریب‌الوقوع نمی‌داند. وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد احیای توافق هسته‌ای برجام قریب‌الوقوع نخواهد بود. در این راستا آنتونی بلینکن جمعه عنوان کرد از نظر ایالات متحده دیپلماسی بهترین راه برای رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران است، اما به دلیل درخواست‌های اضافی ایران، احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران را قریب‌الوقوع نمی‌داند. پیشتر از بلینکن، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات شورای امنیت ملی آمریکا، پنجشنبه گذشته در اظهاراتی اذعان کرده بود تمرکز فعلی آمریکا بر دیپلماسی و مذاکرات هسته‌ای با ایران نیست. شاید به همین دلیل خوش‌بینی‌های نماینده روسیه در مذاکرات وین قبلی فروکش کرده است. اولیانوف که در توئیت‌های اخیر خود دوبار به احتمال ازسرگیری مذاکرات در نوامبر اشاره کرده بود، در گفت‌وگویی در رابطه با مذاکرات هسته‌ای توپ بن‌بست کنونی و عدم توافق را به زمین آمریکا انداخت و عنوان کرد: «تا جایی که من می‌دانم این مذاکرات با انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا مرتبط است. دولت آمریکا در نزدیکی انتخابات تصمیم به تعلیق این فرآیند گرفت. در حال حاضر دلیلی ندارد که بگوییم این روند به طور منفی پایان یافته است.» اولیانوف در این‌باره گفت: «تنها چند مشکل برجسته باقی مانده است و اگر عزم سیاسی وجود داشته باشد، تصمیمات کاملاً مشخص هستند.» با این حال باید گفت مواضع اولیانوف یک ترفند دیپلماتیک برای خروج روسیه از مظان اتهام در جهت به شکست کشاندن مذاکرات و در نهایت تطهیر چهره مسکو به واسطه حضور تهران در موج جنون تحریم است که ذیل جنگ اوکراین دامن ایران را گرفته است. اما در هر صورت به‌رغم پیام‌هایی که وزیر امور خارجه ایران می‌گوید ردوبدل می‌شوند، به نظر نمی‌رسد مذاکرات وین برای برجام به این زودی‌ها در دستور کار قرار بگیرد یا شاید با ازسرگیری مذاکرات افق روشنی برای توافق در زمانی کوتاه وجود داشته باشد. می‌توان این حدس را زد که احیاناً تا پایان سال جاری میلادی خبری از توافق و احیای برجام نخواهد بود.
ناشنودگی تاریخی
غلامرضا ظریفیان، فعال و تحلیلگر اصلاح‌طلب و عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: تصور می‌کنم تصمیم‌سازان به معنای واقعی برای اصلاح رویه‌ها و پاسخ‌دهی عمیق به مطالبات به میدان نمی‌آیند و همچنان با ناشنودگی تاریخی مواجه خواهیم بود. دست‌هایی در کار است تا اجازه ندهند صداهای متعدد شنیده شوند و می‌خواهند این ناشنودگی را عمیق‌تر کنند که طبیعی است اگر چنین روندی ادامه یابد، بی‌اعتمادی عمومی هم بیشتر می‌شود و خطراتی بزرگ به وجود خواهد آمد. متاسفانه تصمیم‌سازان اعتقادی به یافته‌های جدید علومی مانند جامعه‌شناسی، روانشناسی و اقتصاد ندارند و تقریباً توصیه‌های مورخان را هم جدی نمی‌گیرند و بنایی هم ندارند که در جامعه فضایی متعادل ایجاد کنند و همین می‌شود که با کلافی سردرگم روبه‌رو می‌شوند. با کوتاه آمدن‌های اجباری هم مشکل حل نمی‌شود؛ یعنی بگویند حالا یک مدتی در موضوعی فشار را کمتر می‌کنیم تا مشکل حل شود، خیر این‌طور نخواهد شد. آن‌گونه که خبرآنلاین گزارش داده: به‌هر‌حال اعتراضات اخیر اولین رخداد سیاسی-اجتماعی بعد از انقلاب نیست و وقتی به دو‌سه دهه گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که موارد متعددی از اعتراضات البته با گستره کمتری وجود داشته است. متاسفانه تصمیم‌سازان باور ندارند اعتراضات واقعیت‌های عینی جامعه بوده و باید درمانش کرد نه اینکه جمعش کرد. درست است که همواره دشمنانی مانند آمریکا و اسرائیل می‌خواهند ایران در تلاطم باشد اما مسوولان هم باید توجه داشته باشند که بخشی از ناآرامی‌ها به دلیل بی‌توجهی‌هایی است که بر اساس گسست نسلی، شکاف طبقاتی، انباشت نارضایتی‌ها و بسیاری عوامل دیگر ایجاد شده است. در تمام دنیا نیاز به تغییر رویه‌ها به وجود می‌آید؛ حالا دو راه در قبال تغییر وجود دارد. یکی آنکه تغییر شیوه‌ها و ساختارها را به عنوان امر واقع بپذیریم و با نگاهی هوشمندانه تغییر را مدیریت کنیم و دوم آنکه تغییر را نفهمیم، با آن مقابله کنیم که در این صورت تغییر ما را مدیریت می‌کند که امیدوارم حالت دوم رخ ندهد.
شمشیری که از رو بسته است
بدون شک پس از ایالات متحده آمریکا و سیاست فشار حداکثری کاخ سفید علیه ایران هیچ کشور دیگری مانند کانادا نگاه ضدایرانی با محوریت ادعای حقوق بشر نداشته است؛ موید آن هم سه دور تحریم در کمتر از یک ماه علیه مقامات و نهادهای ایران است. آن‌گونه که شرق گزارش داده: کانادا دور سوم تحریم‌های خود را علیه شش فرد و سه نهاد در ایران که ادعا می‌کند جزو بدترین عوامل مشارکت‌کننده یا فراهم‌کننده زمینه «نقض فاحش حقوق بشر» بوده‌اند، اعمال کرد. در این رابطه ملانی جولی، وزیر امور خارجه کانادا، در بیانیه‌ای و با طرح ادعاهایی علیه تهران گفت: «کانادا با استفاده از همه ابزارهایی که در اختیار دارد به حمایت از آنها (معترضان) در برابر نقض حقوق بشر توسط ایران و تهدیدی که متوجه صلح و امنیت منطقه می‌کند، ادامه خواهد داد.» جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، برای تبیین و روشن‌تر کردن ابعاد این تحریم تصریح کرده بود: «این تحریم‌ها سخت‌گیرانه‌ترین مجازاتی است که در قوانین کانادا وجود دارد و تاکنون تنها برای موارد بسیار جدی علیه بشریت مورد استفاده قرار گرفته بود.» ترودو در ادامه عنوان کرد: «ممنوع‌الورودشدن حدود ۱۰ هزار افسر و درجه‌دار عالی‌رتبه سپاه پاسداران به خاک کانادا دائمی و برای همیشه خواهد بود.» پس از این تحریم‌ها، مجدداً کانادا دست به تحریم ایران زد. در این خصوص محمدجواد ظریف، وزیر سابق امور خارجه ایران و ۱۶ نفر دیگر را که عمدتاً از مقام‌های سابق جمهوری اسلامی هستند، در ارتباط با ادعای کانادا مبنی بر «نقض سیستماتیک حقوق بشر» و همین‌طور «اقداماتی که امنیت منطقه را به خطر می‌اندازد» تحریم کرد.
آشتی ملی
جواد امام مدیرعامل بنیاد باران به برخی اظهارنظرها و انتقادات درباره سکوت شخصیتی نظیر سیدمحمد خاتمی در شرایط امروز کشور پاسخ داد. آن‌گونه که خبرآنلاین گزارش داده: جواد امام گفت: آقای خاتمی نگرانی‌های خود را پیشتر درباره ادامه روند کنونی کشور اعلام کرده است و این‌گونه نیست که ایشان نسبت به وقوع هر اتفاقی در کشور بی‌تفاوت بوده یا سکوت کرده باشند. از آنجا که گوش شنوایی برای توصیه‌ها و راهکارهای دلسوزانه‌شان وجود ندارد و ممکن است بهره‌برداری‌های سوئی هم از آن صورت گیرد، لذا بیراه نیست اگر بگوییم که آقای خاتمی تلخ‌ترین روزگار خود را سپری می‌کند. جواد امام با بیان اینکه رئیس‌جمهور دولت اصلاحات به‌خوبی می‌بیند که کشور دچار چه بحران‌هایی است، گفت: اینکه برخی‌ها انتظار دارند آقای خاتمی در این مقطع، هر روز اظهارنظر کند، واقع‌بینانه نیست. آقای خاتمی در زمره اولین کسانی بودند که به مرگ دلخراش خانم مهسا امینی واکنش نشان دادند و ضمن ابراز نگرانی از وضعیت ایجادشده، هشدارهایی هم دادند. بنابراین دلسوزی آقای خاتمی برای این مرز و بوم اثبات شده است؛ اما باید واقعیات را نیز در نظر گرفت. او افزود: سال‌هاست که محدودیت‌های رسانه‌ای و فعالیت‌های ایشان موجب شده تا آقای خاتمی از داشتن رسانه و حضور و ارتباط با جامعه محروم باشند. تنها مرجع رسانه‌ای که برای ایشان باقی مانده، همین فضای مجازی است، که آن‌هم با فیلتر مواجه شده است. جواد امام گفت: شرایط کنونی جامعه از قبل، قابل پیش‌بینی بود و اینکه عده‌ای امروز حرف از گفت‌وگو می‌زنند، خنده‌دار است. مگر می‌شود با جوانان و زنان عصبانی حاضر در کف خیابان‌ها گفت‌وگو کرد؟! یکی از شرایط گفت‌وگو «انتخابات» است به نحوی که تمام نمایندگان سلایق مختلف بتوانند در عرصه حضور داشته باشند. در چنین بزنگاه‌هایی، تنها نمایندگان واقعی مردم می‌توانند به عنوان واسط مردم و حکومت پا جلو بگذارند، ولی متاسفانه امروز، نه اصلاح‌طلبان و نه هیچ‌کدام از نیروهای مستقل مورد وثوق مردم، جایگاهی در قدرت ندارند. وی اظهار داشت: اگر حکومت بخواهد صدای جامعه را بشنود، نخست باید شرایط لازم برای این مساله را پذیرا باشد. یکی از شروط اصلی، بازگشت به مردم و دیگری «آشتی ملی است». آقای خاتمی سال‌ها قبل موضوع آشتی ملی را مطرح کردند ولی دیدیم که با این پیشنهاد مشفقانه چه برخوردی شد. از دیگر شرایط لازم شنیدن صدای جامعه، اجرای بدون تنازل قانون اساسی و برگزاری انتخاباتی آزاد و رقابتی با حضور نمایندگان تمام سلایق سیاسی است.
♦♦♦
ایسنا: ابراهیم رئیسی در مراسم دریافت استوارنامه سفیر جدید کویت تاکید کرد: مسیر برادری و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای دستور کار اصلی سیاست خارجی ایران در منطقه است و کارشکنی دشمنان خللی در این روند نخواهد داشت.
ایلنا: مهدی مطهرنیا تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: احیای برجام دیگر برای کاخ سفید در انتخابات کنگره و ریاست‌جمهوری برگ برنده نخواهد بود و می‌تواند موجب دریافت پاسخ منفی از سوی افکار عمومی این کشور شود.
ایرنا: بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه در قانون اساسی کشور، نقش‌آفرینی‌های مهم و اساسی برای مردم و نخبگان تعریف شده است، گفت: مردمی‌سازی حکمرانی و حکمرانی مردمی از ضرورت‌های بازآرایی نظام حکمرانی برای تحقق اهداف بیانیه گام دوم انقلاب است.
مهر: وحید جلال‌زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفت: به ۴۵ نمایندگی ایران در خارج از کشور حمله شده که در ۱۱ مورد، با سلاح گرم و کوکتل‌مولوتوف بوده است.
ایسنا: ولادیمیر ماکی وزیر خارجه بلاروس در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای ایرانی خود تصریح کرد: بلاروس نیز همچون ایران مخالف تحریم‌های یک‌جانبه است و ما خواهان رعایت حقوق بین‌الملل هستیم.
ایلنا: ولادیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین با تکرار برخی ادعاهای اثبات‌نشده، اعلام کرد که روسیه حدود دو هزار فروند پهپاد به ایران سفارش داده است. وی در جریان یک سخنرانی از‌پیش ضبط‌شده برای کنفرانسی که توسط روزنامه «هاآرتص» برگزار شده بود، مدعی شد که اوکراین اطلاعاتی در اختیار دارد که نشان می‌دهد روسیه حدود دو هزار پهپاد از نوع «شاهد» به ایران سفارش داده است.
ایسنا: حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه اظهار کرد: در پاسخ به اقدام غیرسازنده اتحادیه اروپا در اعمال تحریم علیه ایران، امروز لیست جدیدی از تحریم‌های وزارت خارجه علیه هشت نهاد و ۱۲ شخص در چارچوب اتحادیه اروپا را منتشر کردیم. این هشت نهاد و ۱۲ شخص در وقایع اخیری که در ایران رخ داد اقدام به حمایت و تشویق ترور، افراطی‌گری و خشونت کرده بودند و از نظر ما جزو مصادیق تعریف تروریست محسوب می‌شوند و در همان چارچوب با آنها برخورد می‌شود.
♦♦♦
زمستان سرد!
شرق نوشت: به طور مشخص تا چند وقت پیش، ایران امیدوار به تاثیرگذاری پاییز و زمستان سرد اروپا و پررنگ شدن اهرم فشار انرژی بر قاره سبز برای ایجاد انعطاف در مواضع برجامی بود تا توافق احتمالی با شروط مدنظر تهران انجام شود؛ اما اکنون به نظر می‌رسد شرایطی که بعد از اعتراض‌های چند هفته گذشته ایجاد شده و نیز تبعاتی که به واسطه شایعه ارسال پهپاد ایران به روسیه بر سیاست خارجی تهران سایه انداخته است، عملاً به پاییز و زمستان مدنظر دولت رئیسی ختم نشد؛ تا جایی که در یک تغییر تاکتیک آشکار، تهران دیگر منتظر زمستان سرد نیست.
نماینده اکثریت
اعتماد نوشت: چرا همه طیف‌ها فکر می‌کنند نماینده اکثریت جامعه هستند؟ دلیل روشن است. سال گذشته نظام انتخاباتی کشور، باسکول سیاسی کشور را از چرخه وزن‌کشی واقعی خارج کرد. در فقدان باسکول عادلانه‌ای که وزن طیف‌های سیاسی را به‌درستی نشان دهد همه ادعای اکثریت بودن دارند و مشاجره‌ها از شکل رقابت آرام و منطقی خارج می‌شود. طبیعی است وقتی مردم روی ترازوی انتخابات نتوانند وزن جریان فکری خود را بسنجند، فریادشان را به خیابان می‌آورند. وقتی فریادشان شنیده نشود سروصدایی مهیب‌تر ایجاد می‌کنند تا جلب‌توجه کنند.
وزیر بی‌اختیار ارتباطات
سازندگی نوشت: عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به‌تازگی تاکید کرده است که من به عنوان وزیر ارتباطات درباره اینکه اینستاگرام بسته یا باز شود در جلساتی که تصمیم‌گیری می‌کنند، نظرات کارشناسی دارم و نظرات خود را اعلام می‌کنم اما تصمیم‌گیری با ما نیست. وی توضیح داده که برای فیلتر کردن هر سایت معمولی، کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه که در دادستانی کل کشور ۱۳ عضو دارد و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات یک عضو آن است، تصمیم می‌گیرد.
اصلاحات دنباله‌رو مردم
هم‌میهن نوشت: بهزاد نبوی گفت: من از سال ۸۸ این نقد را داشته و دارم که اصلاح‌طلبان به جای آنکه خط‌دهنده و هدایت‌کننده مردم باشند، دنباله‌رو مردم شده‌اند. مردم به خیابان می‌آیند، ما هم پشت سرشان می‌آییم. مردم تمایل به آمدن پای صندوق ندارند، ما هم در انتخابات شرکت نمی‌کنیم. در سال ۹۸ وضع ما بد نبود و کاندیدای اضافی هم داشتیم، اما، چون مردم شرکت نمی‌کردند، یک گروه از ما پای صندوق آمدند و یک گروه نیامدند. در انتخابات سال ۱۴۰۰، باز هم به دلیل عدم تمایل مردم به شرکت در انتخابات، به قصد منصرف کردن بیشتر ما و مردم از شرکت در انتخابات، در انتخابات شرکت نکردیم.