محصول تحریم
آیا به سمت ریاضت پیش می‌رویم؟
فرشته صائمی: شاید همزمان با طرح مسائلی همچون FATF و برجام بود که سایه سنگین معاهدات بین‌المللی بر اقتصاد و نتایج آن برای مردم واضح‌تر شد و مسوولان به صراحت از آثار پذیرفتن یا نپذیرفتن آنها سخن گفتند. هر چند مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره لوایح پالرمو یا در اصطلاح FATF کوتاه نیامد و نپذیرفت اما پیش از آن مجلس نهم به قول علی لاریجانی در عرض 20 دقیقه برجام را امضا کرد و در تکاپو بود با رفع تحریم‌های مندرج در این تفاهم‌نامه بین‌المللی گشایشی در اقتصاد حاصل شود اما با خروج ناگهانی ترامپ از این معاهده دوباره برجام هم بر سر زبان‌ها افتاد و امروز بحث پذیرش مجدد برجام در قالب مذاکرات وین مطرح است.
از این‌رو برخی صاحب‌نظران نظیر حسین مرعشی معتقدند که احیای برجام موهبت است و از طرفی بایگانی کردن آن یعنی آمادگی برای اجرای سیستم ریاضت اقتصادی. در حالی که مرعشی تلویحاً اقتصاد ریاضتی را محصول تحریم‌ها ارزیابی می‌کند چهره‌های دیگری اقتصاد ریاضتی را محصول تحریم ارزیابی نمی‌کنند و حتی بر این باور هستند که چنانچه تحریمی وجود نداشت جامعه ایران باز هم باید این دوره ریاضتی را سپری می‌کرد.
کما اینکه برخی نظیر مصطفی هاشمی‌طبا اقتصاد ریاضتی را محصول دوره پرمصرف و اسراف جامعه ایرانی قلمداد می‌کند و از طرف دیگر چهره‌های اصولگرایی همچون احمد توکلی بر این نکته تاکید می‌کنند که اقتصاد ریاضتی محصول فساد است و این معضل اجتماعی می‌تواند تولید ملی را هم تعطیل کند.
اما در این میان حلقه مفقوده در مورد اقتصاد ریاضتی و علل شکل‌گیری آن، مربوط به تاب‌آوری جامعه است. در حقیقت با توجه به اینکه در اندیشه اقتصاددان‌هایی نظیر وحید محمودی و حسین بشیریه از بین رفتن طبقه متوسط در نتیجه سیاست‌های اقتصادی دولت زنگ خطری برای جامعه محسوب می‌شود از این‌رو در مورد اجرایی شدن سیستم اقتصاد ریاضتی تحمل این قشر محل سوال است، که در پاسخ به این سوال افرادی نظیر وزیر صنعت شهید رجایی بر این باورند که طبقه متوسط توانایی فشارهای ناشی از ریاضت اقتصادی را دارد اما در برابر اسراف تحمل و تاب‌آوری ندارد چرا که این قبیل موارد به جامعه آسیب وارد می‌کنند.
حال با توجه به اینکه وضع معیشتی و اقتصاد مهم‌ترین شاخص در قشربندی یک جامعه است و از طرفی با در نظر گرفتن این نکته که سیستم ریاضت اقتصادی با داشتن شاخصه‌ای نظیر کوپنی شدن حاکی از فشار مضاعف بر روی اقشار جامعه به ویژه قشر متوسط است، این پرسش مطرح می‌شود که تاب‌آوری قشر متوسط در برابر فشار اقتصادی بیشتر است یا در برابر مواردی نظیر اسراف در جامعه؟
