صادرات خوشمزه

محبوبه فکوری: صادرات صنایع غذایی را شاید بتوان یکی از استراتژیک‌ترین حوزه‌های صادراتی کشور دانست. به‌خصوص اینکه جنگ و نزاع، جمعیت بالا و بازارهای پرپتانسیل و بعضاً بدون تولید کشورهای اطراف، ایران را احاطه کرده است. واقعیت آن است که این روزها صادرات، آن هم از نوع صنایع غذایی و محصولات باغی‌اش یکی از مزیت‌های ایران به شمار می‌رود و خریداران خارجی هم می‌گویند مزه محصولات ایرانی یک سر و گردن بالاتر از طعم و کیفیت ذاتی کالاهای کشاورزی است. بنابراین خریدار برایش زیاد است. اما آنقدر موانع و مشکلات پیش روی آن قرار دارد که به این راحتی‌ها پایش به بازارهای صادراتی جهانی باز نمی‌شود. البته این فقط مانعی برای صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی نیست؛ بلکه این خاصیت اقتصاد ایران است که صادرات را خیلی جدی نگیرد و هرگاه که قیمت نفت جابه‌جا شود و درآمد و دخلش به خرجش نرسد، یاد صادرات بیفتد. اما صادرات صنایع غذایی به دلیل ماهیتش، با سایر صادرات کالایی فرق می‌کند. به این معنا که مشکل اصلی این است که صنعت غذا با صنایع دیگر فرق دارد، فرق آن هم محدودیت زمانی است؛ به این معنا که اگر کارخانه صنعتی دیگری، محصولی تولید کند، همه زمان‌های سال می‌تواند از کارخانه خارج شده و وارد بازارهای هدف شود، اما در بسیاری از محصولات غذایی فرآوری‌شده، سه ماه زمان وجود دارد تا محصولات کشاورزی را از طریق صنایع تبدیلی برای استفاده در جامعه، آماده کنید، به‌خصوص اینکه در برخی محصولات حتی این محدودیت زمانی، بسیار بیشتر است. در این مدت سه ماه، مسلماً کارخانه‌ها، سرمایه در گردش زیادی لازم دارند که این مساله نیاز به کمک‌های بانکی دارد که سرمایه در گردش را تامین کرده و در اختیار کارخانه بگذارند. اما متاسفانه به دلیل اینکه واحدها، این سرمایه در گردش را ندارند، قادر نیستند با ظرفیت کامل کار کنند، بنابراین وقتی به طور کامل کار نمی‌کنند، نیروی کار خود را از دست می‌دهند و مشکل‌ساز می‌شود. بنابراین باید برای به‌صرفه‌بودن تولید، آنقدر تولید کنند که علاوه بر تامین نیاز داخلی، لبریز ظرفیت را هم به بازارهای دنیا صادر کنند. در این میان، بازارهای متنوع و متفاوتی در اطراف ایران، خواستار کالاهای صادراتی ایران هستند؛ اما موانع و مشکلات رنگ و بوی تازه‌ای به خود می‌گیرد و شرایط را به نحوی پیش می‌برد که بازار مهیاست، اما کالای ایرانی جایی در آن ندارد. نمونه‌اش هم روسیه است که به‌رغم پتانسیل عظیمی که پیش روی ایران برای صادرات محصولات کشاورزی به آن است، اما شرایط برای صادرکنندگان ایرانی به مفهوم واقعی، هنوز مهیا نشده است. در حالی که صاحب‌نظران می‌گویند برای رفتن به بازارهایی مثل روسیه، تلاش بسیاری از سوی صادرکنندگان ایرانی صورت گرفته است؛ اما در حال حاضر، ترکیه رقیب قدری است که به راحتی، کالاهایش را به روسیه صادر می‌کند. پس اینجاست که ایرانی‌ها از گردونه رقابت بازمی‌مانند. آن‌گونه که تجار می‌گویند، یکی از اشکالاتی که در روسیه وجود دارد، این است که قیمت‌گذاری کالاهایی که وارد گمرک روسیه می‌شود، از سوی خود این کشور صورت می‌گیرد، بنابراین گمرک این کشور برای اینکه حقوق و عوارض گمرکی بیشتری بگیرد، قیمت را بالاتر قیمت‌گذاری می‌کند و بنابراین کالای ما با کالاهای ترک قابل رقابت نیست.