بانک مرکزی علیه اقتصاد
سیاستمداران ایرانی چه نوع بانک مرکزی می‌خواهند؟
آیسان تنها: بانک مرکزی در ایران طی دهه‌ها در ایفای وظایف اساسی خود ناکام بوده است. این نهاد همواره زیر سلطه سیاستمدار قرار داشته و اغلب دولت‌ها با بانک مرکزی به عنوان قلک رفتار کرده‌اند. کسری بودجه همواره به استفاده از منابع بانک مرکزی منتهی شده و ماحصل چنین رویکردی هم تجربه سالیان متمادی تورم‌های افسارگسیخته است. در عین حال به بانک مرکزی نقد می‌شود که از اقتدار لازم برخوردار نیست و در بحث نظارت بر بانک‌ها هم متناسب با بانک مرکزی متعارف در دنیا کار نمی‌کند. درباره اینکه چرا بانک مرکزی در ایران به این صورت کار می‌کند تحلیل‌هایی وجود دارد نظیر اینکه منافع ذی‌نفعان از جمله سیاسیون و ثروتمندان مانع از ایجاد بانک مرکزی مستقل و متعارف است. با این حال همواره از زبان سیاستمداران شنیده‌ایم که بر بانک مرکزی مستقل و متعارف ارج می‌نهند و تلاش می‌کنند زمینه‌های آن را فراهم کنند.
عیارسنجی طرح جدید
اخیراً بحث‌های مربوط به اجرای قانون جدید مطرح است. در حالی که قانونگذاری برای بانک مرکزی و عملیات بانکی، در طول چهار دهه گذشته به دلیل وجود محدودیت‌هایی همواره بحث‌برانگیز بوده و قوانین این حوزه به صورت مستقل از مسائل سیاسی تهیه و تدوین نشده است. اکنون سیاسیون ایرانی درصدد تصویب و اجرای قانونی جدید برای بانک مرکزی و نظام بانکی تدوین هستند. طرح «قانون جامع بانکداری جمهوری اسلامی ایران» که تلفیقی از دو طرح «بانکداری جمهوری اسلامی ایران» و «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» و همچنین احکام مرتبط با تشکیل «بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران» است، در 26 اردیبهشت 1400 در صحن علنی مجلس شورای اسلامی مطرح شد که کلیات آن به صورت «دوشوری» به تصویب نمایندگان مجلس رسید.
قانونی که تاکنون نتوانسته نظر کارشناسان را جلب کند و به آن نقد می‌شود که نه‌تنها قانونی پیشرو برای ایجاد تحولات اساسی در بانک مرکزی و نظام بانکی کشور نیست بلکه می‌تواند از جهاتی حتی به عقبگرد هم منتهی شود. به‌ویژه آنکه امروز نظام بانکی تفاوت‌های زیادی با چهار دهه پیش دارد از جمله اینکه نظام بانکداری فقط محدود به عملیات حسابداری بانک‌ها و نرخ بهره نیست و سیاستگذاری پولی اهمیت مضاعف پیدا کرده است. مواردی که به نظر نمی‌رسد در طرح جدید مدنظر سیاسیون قرار گرفته باشد. در این پرونده می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که اقتصاد ایران برای گذار از وضع موجود به چه نوع بانک مرکزی‌ای نیاز دارد؟
