مهم اما مغفول
آیا شواهد اثر آلودگی هوا بر خودکشی را در ایران تایید می‌کند؟
عاطفه چوپان: سال ۱۴۰۰ در شرایطی به پایان رسید که طی آن در مجموع دو روز شرایط پاک، ۲۴۹ روز شرایط قابل قبول، ۱۰۸ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و شش روز ناسالم برای همه اقشار در پایتخت ثبت شد. طی این سال در ۲۳ روز آلاینده ازن فراتر از حد مجاز قرار داشت و آلاینده دی‌اکسید نیتروژن نیز ۱۳ روز در شرایط نامطلوب قرار گرفت. همچنین دو آلاینده ذرات معلق کوچک‌تر از 5 /2 میکرون و ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون به ترتیب طی ۹۵ و ۸ روز بالاتر از حد مجاز قرار داشتند. البته در برخی روزها بیش از یک آلاینده در شرایط نامطلوب قرار داشت. این پایان ماجرای هوای سیاه تهران نیست. پایتخت کشور امسال نیز بارها در صدر فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار گرفت و این یعنی تنفس در هوای تهران برخی روزها معادل استعمال بیش از دو پاکت سیگار است. اما آلودگی هوا جز آنچه بر سر ریه و دستگاه تنفسی ما می‌آورد و همه‌مان نیز به خوبی از آن آگاهیم آیا خطر دیگری دارد؟ متاسفانه بله. در حال حاضر مجموعه‌ای از شواهد وجود دارند که نشان می‌دهند آلودگی هوا از بدو تولد تا مرگ، تاثیرات مخربی روی مغز و بالطبع رفتار انسان دارد. بر اساس پژوهشی که در سال 2019 در ژورنال Environmental Health Perspective به چاپ رسید، بررسی داده‌های 16 کشور تا سال 2017 حاکی از ارتباط آماری قوی میان هوای آلوده و میزان افسردگی و خودکشی بود. در پژوهش دیگری که به مدت پنج سال در لندن بر روی هزار نفر انجام شد و در ژورنال Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology به چاپ رسید، مشاهده شده بود که افزایش اندک مواجهه مردم با آلودگی هوا به افزایش قابل توجه افسردگی و اضطراب ختم می‌شود. در این مطالعه دانشمندان به این نتیجه رسیدند که افزایش دی‌اکسید نیتروژن که به وسیله خودروهای دیزلی تولید می‌شود می‌تواند خطر اختلالات ذهنی را تا 39 درصد افزایش دهد. ذرات ریزی که از احتراق سوخت، ترمز و گرد و خاک حاصل از لاستیک خودروها ایجاد می‌شود نیز می‌تواند احتمال بروز این اختلالات را تا 18 درصد بالا ببرد. مطالعه آنها همچنین نشان داد افرادی که در مناطقی با ذرات آلوده‌کننده بیشتر زندگی می‌کنند دو برابر دیگران به مشکلات ذهنی و روانی مبتلا می‌شوند.در ایران وضعیت چگونه است؟ متاسفانه آمارهای موجود از میل به خودکشی، اقدام به آن و در نهایت مرگ بر اثر خودکشی آمارهای دقیقی نیست. نهادهای مختلف آمار متفاوتی ارائه می‌دهند و این در حالی است که نمی‌توان به صحت آمار موجود نیز دلخوش بود. البته در این میان جامعه‌شناسان و روانشناسان داخلی تحقیقات گسترده‌ای در حوزه خودکشی انجام دادند اما این پدیده آنقدر دلایل متعدد و پرتکرارتری در کشور ما دارد که به نظر می‌رسد شواهد آماری از ارتباط دو موضوع آلودگی هوا و خودکشی در دست نیست. این در حالی است که آمارهای رسمی از مرگ سالانه 27 هزار ایرانی در 27 شهر کشور با جمعیتی حدود 30 میلیون نفر حکایت دارد.
