اقتصاد سوچی، سیاست روسیه

سوچی، شهری در نزدیکی دریای سیاه در روسیه در منطقه کراسنودار، از 7 تا 23 فوریه 2014 میزبان مسابقات المپیک زمستانی است. این یک اتفاق بزرگ در تقویم جهانی است. اما آیا این المپیک زمستانی سبب ترقی اقتصاد روسیه در زمانی که رشد اقتصادی این کشور در سال گذشته به 3/1 درصد کاهش یافته است، می‌شود؟ یافتن جواب در تاریخ آسان نخواهد بود. میزبانی بازی‌های المپیک و دیگر رویدادهای ورزشی تا همین اواخر یک امتیاز ویژه برای اقتصادهای توسعه‌یافته بوده و جالب اینکه تمام این رویداد مهم به میزبانی همین دسته کشورها برگزار شده است؛ به جز سه دوره المپیک قرن بیستم که استثنا بودند. یعنی المپیک 1968 مکزیک، المپیک 1980 مسکو و المپیک 1988 سئول.
برخلاف این روند، مسابقات المپیک در قرن 21 تمایلی شدید به میزبانی کشورهای در حال توسعه دارند. تا سال 2016 میزبان‌های المپیک چین، روسیه و برزیل خواهند بود و آفریقای جنوبی در سال 2010 میزبان جام جهانی فوتبال بود. اوکراین و لهستان نیز دو سال پیش میزبان مشترک جام ملت‌های اروپا بودند. کشورهای در حال توسعه معمولاً با هزینه‌های بیشتری برای این رویدادها مواجه می‌شوند به دلیل اینکه اولاً سطح زیرساخت‌های عمومی و ورزشی موجود در این کشورها پایین‌تر است و ثانیاً کشورهای در حال توسعه برای آماده‌سازی رویداد، احتمالاً با کمبودهای تکنولوژیک، مدیریتی و تخصصی بیشتری در مقایسه با اقتصادهای توسعه‌یافته مواجه‌اند. با این حال منافع این رویدادها برای این کشورها نیز می‌تواند بالاتر باشد: از توسعه سرمایه‌گذاری و اعتماد مصرف‌کننده تا بازده اقتصادی بالاتر روی زیرساخت‌هایی که به آنها احتیاج بیشتری است.
المپیک‌ها، هیچ‌وقت از نظر حسابداری صرف، پول نمی‌سازند. درآمدها از فروش بلیت، فروش حق پخش مسابقات و اسپانسرها هزینه‌ها را پوشش نمی‌دهد (نمودار 1). سوچی هم از این قاعده مستثنی نخواهد بود. در واقع زیان حسابداری آن، احتمالاً یکی از بالاترین رکوردهاست زیرا هزینه‌های آن تا به حال یکی از بالاترین‌ها در طول تاریخ بازی‌های المپیک است. تخمین هزینه‌ها از سال 2007 چندین بار تجدید نظر شده تا به رقم 50 میلیارد دلار رسیده است. با اینکه هزینه‌های تخمینی در المپیک سوچی به نظر بالا می‌آید اما باید توجه داشت این هزینه‌ها نشان‌دهنده رقم نسبتاً کم 4/2 درصد از کل تولید ناخالص داخلی روسیه است (تولید ناخالص داخلی روسیه بالغ بر دو هزارمیلیارد دلار در سال است). در مقام قیاس، المپیک 2004 یونان هزینه‌ای حدود هفت درصد تولید ناخالص داخلی آن کشور داشته است. بنابراین، هزینه این المپیک اثر چندانی در هزینه‌های مالی یا بدهی‌های دولت روسیه ندارد. المپیک‌ها همچنین سبب اشتغال‌زایی می‌شوند و معمولاً بین 50 هزار تا 300 هزار شغل ایجاد می‌کنند
(نمودار 2). با این حال اکثر این شغل‌ها موقتی و شغل‌های مربوط به احداث زیرساخت‌ها یا مدیریت رویداد و صنعت گردشگری است. بسیاری از آنها هم به ازای از بین رفتن شغل‌های قبلی به وجود می‌آیند. برای مثال از 48 هزار شغلی که در المپیک 2012 لندن به وجود آمده بود فقط 10 درصد آن توسط افرادی که قبلاً بیکار بوده‌اند پر شده بود.
نرخ بیکاری پایین در روسیه و بازار بسته این کشور، دامنه محدودی را برای تولید شغل جدید به وجود می‌آورد و هر نوع افزایش تقاضا برای نیروی کار احتمالاً فقط هزینه‌های استفاده از نیروی کار را بالا می‌برد که این می‌تواند یکی دیگر از عواملی باشد که سبب افزایش هزینه‌های مربوط به این رویداد شده است. هزینه‌های ساخت و اشتغال‌زایی تا چند سال طول می‌کشد و فقط قسمت کوچکی از آن، در زمان برگزاری مسابقات در رشد اقتصادی اثر خود را نشان می‌دهد، در حالی ‌که بخش اعظم آن به رشد اقتصادی در سال‌های آینده مربوط می‌شود.
هر چند اثر هر رویداد ورزشی خاص روی اقتصاد بزرگی مثل روسیه (یا بریتانیا، چین یا برزیل) در نهایت ممکن است محدود باشد اما بازی‌های المپیک و رویدادهای بزرگ دیگر اثر بزرگی روی اقتصاد منطقه‌ای دارند. المپیک سال 2012 سبب بازسازی و احیای شرق لندن و همچنین افزایش اعتماد به شبکه حمل‌ونقل لندن شد. نمونه‌های قابل مقایسه‌ای نیز وجود دارد. برای مثال در روسیه آماده‌سازی برای کنفرانس اپک (APEC همکاری اقتصادی آسیا پاسیفیک) که در شهر ولادی‌وستاک در سپتامبر 2012 برگزار شد، اثر قابل توجهی روی اقتصاد منطقه داشت. نتایج آخرین تحقیقات «محیط تجاری و بررسی عملکرد سرمایه‌گذاری» که توسط بانک جهانی انجام شده است، نشان می‌دهد زیرساخت‌ها، دیگر در بین موانع اصلی برای انجام تجارت در مناطق قرار ندارند که این موضوع کاملاً بر خلاف نتایج برآورد سال 2009-2008 بود. از 235 پروژه‌ای که برای رسیدن به بازی‌های سوچی انجام ‌شده، 37 پروژه مربوط به جاده‌سازی در خود شهر سوچی و اطراف و پروژه‌های زیرساختی دیگر مانند ریل‌های قطار و بهبود امکانات فرودگاهی، به علاوه هتل‌ها و رستوران‌ها و مانند اینها بوده است. در المپیک ونکوور، هیات مشاوران کانادا تخمین زدند این رویداد، رشد اقتصادی منطقه را تا 8/0 درصد بالا برد. در منطقه کراسنودار روسیه پاداش رشد حتی بالاتر بوده است. از ابتدای شروع پروژه‌های سوچی یعنی سال 2007 منطقه کراسنودار دارای رشد خیلی بیشتری از رشد منطقه‌ای روسیه بوده است. در حالی ‌که بین2007 - 1998 رشد آن در حد متوسط بوده است. مزیت بزرگتر، در میراث منطقه‌ای المپیک مانند مجموعه‌های ورزشی، دهکده‌های المپیک، هتل‌ها و مراکز گردشگری است که چشم‌انداز توسعه بلندمدت منطقه را بالا می‌برد. در بسیاری موارد، این وسایل بعد از برگزاری مسابقات بی‌استفاده می‌شوند یا کمتر از حد استفاده می‌شوند. اما بسیاری از شهرها در استفاده مناسب از آنها موفق بوده‌اند. برای مثال بسیاری از شهرها، دهکده‌های المپیک را تبدیل به خانه‌های قابل خرید و فروش می‌کنند. آتلانتا که هم اکنون مرکز تجارت و شلوغ‌ترین فرودگاه آمریکاست، سازمان‌دهی شده بود تا 280 شرکت بین‌المللی اضافی را طی 10 سال از المپیک 1994 جذب کند که این امر سبب ارتقای زیرساخت‌های تجاری شد.
سوچی می‌تواند همانند اهرمی برای منطقه مسکونی ساحلی در روسیه نقش‌آفرینی کند و جهشی در تبدیل این شهر به مرکز تجارت منطقه‌ای جنوب روسیه شود. مسابقات ورزشی برای شبکه‌های تلویزیونی نیز می‌توانند سودآور باشند. یکی از شبکه‌های ورزشی تلویزیونی اعلام کرده است برخلاف المپیک زمستانی دوره گذشته که در ونکوور برگزار شد، تبلیغات تلویزیونی مربوط به المپیک سوچی برای این شبکه سودآور خواهد بود. این شبکه 820 میلیون دلار برای حق پخش المپیک ونکوور پرداخت کرده بود و بعداً اعلام کرد 233 میلیون دلار ضرر کرده است. برای مسابقات سوچی، این شبکه رقم بسیار کمتری یعنی 755 میلیون دلار پرداخت کرده است. مدیر این شبکه ورزشی اعلام کرده است مسابقات المپیک زمستانی سوچی با ضرر همراه نخواهد بود و این موضوع به دلیل حق پخش ارزان‌تر و بازار قوی تبلیغات در این مسابقات است. در مسابقات المپیک ونکوور 70 درصد فضای تبلیغاتیِ در دسترس فروش رفته بود اما در این المپیک زمستانی 90 درصد فضای تبلیغاتی به فروش رفته است.