آینده گشوده اروپا

نخست‌وزیر بریتانیا پس از اعلام یک برگزیت سخت در اوایل هفته گذشته، سخنان دوستانه‌ای در داووس ارائه کرد. اما این برای اتمام بحث از امکان فروپاشی اتحادیه اروپا کافی نبود. دو بانک بزرگ اروپایی در داووس اعلام کردند که به خاطر برنامه بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا، دست به تعدیل مشاغل در این کشور می‌زنند. اکسل وبر، رئیس بانک UBS سوئیس، گفت که هزار نفر از پنج هزار نیروی خود در لندن را کاهش می‌دهد. مدیرعامل بانک HSBC، استوارت گالیور، اعلام کرد که بانکش شغل‌ها را به پاریس انتقال خواهد داد، که پیشتر تنها حدود یک‌پنجم لندن کسب‌وکار ایجاد کرده بود. نخست‌وزیر بریتانیا، ترزا می، در نشست مجمع جهانی اقتصاد به این کاهش مشاغل اشاره‌ای نکرد. او فقط گفت که «بریتانیا باید با دوره‌ای از تغییرات خطیر روبه‌رو شود. این یعنی ما باید مذاکره‌ای سفت‌وسخت را پشت سر بگذاریم و نقشی جدید برای خودمان در جهان پیش ببریم. این یعنی پذیرش اینکه جاده روبه‌رو نامطمئن است، اما باور داریم که به آینده‌ای روشن‌تر برای فرزندان و نوادگان کشور ما می‌انجامد.»

برگزیت سخت، حرف‌های نرم

روز سه‌شنبه، 17 ژانویه، ترزا می در لندن اعلام کرد که قصد دارد یک «برگزیت سخت» را پیش ببرد -‌عزیمتی از اتحادیه اروپا که به معنای ترک بازار مشترک نیز هست. اما او در داووس مشتاق بود لحنی آشتی‌جویانه‌تر پیش بگیرد. از این نظر، او با وزیر دارایی آلمان، ولفگانگ شویبل، هماهنگ بود که نسبت به زورآزمایی و قدرت‌نمایی در آستانه نشست مجمع جهانی اقتصاد هشدار داده بود. شویبل گفت: «ما نباید پیش از آغاز مذاکرات یکدیگر را تهدید کنیم.» در داووس، می حتی از ذکر کوچک‌ترین جزئیاتی درباره اهداف مورد مذاکره پرهیز کرد. سخنرانی او حتی تایید نکرد که گزینه‌های متفاوتی برای برگزیت وجود دارد. حتی کلمه‌ای هم درباره برنامه‌هایی که روز سه‌شنبه 17 ژانویه برای تبدیل بریتانیا به بهشت مالیاتی شرکت‌ها ارائه کرده بود، صحبت نکرد. او تنها یک دعوت بسیار کلی از سرمایه‌داران و سرمایه‌گذاران کرد: «بریتانیا همواره برای کسب‌وکار و تجارت گشوده بوده و هست. گشوده به سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها، زیرساخت‌ها، دانشگاه‌ها و بنگاه‌های ما. گشوده به روی آنهایی که می‌خواهند کالاها و خدمات ما را بخرند، و گشوده برای مهارت‌ها و فرصت‌ها در زمینه‌های هنر، تکنولوژی، مالیه و تولید.»

بسیاری چیزهای مشترک دیگر

ترزا می به دیگر اعضای اتحادیه اروپا گفت: «همچنان منافع ملی بریتانیا عمیقاً حکم می‌کند که اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان موفق عمل کند.» او افزود: «تصمیم ما برای خروج از اتحادیه اروپا تلاش برای انکار دوستانمان در اروپا نیست، کسانی که با آنها منافع، ارزش‌ها و بسیاری چیزهای مشترک دیگر داریم. این تصمیم تلاشی برای دورتر شدن از آنها یا پایان همکاری‌ای که به حفظ امنیت و قدرت قاره ما انجامیده نبوده است، و همچنین نه تلاشی برای نابودی خود اتحادیه اروپا.» آنا بوتین، مدیر اجرایی بانک اسپانیایی Santander، گفت او از تصمیم برگزیت متاسف است. او در اجلاس داووس خاطرنشان کرد: «آن روز، روز غمناکی برای من بود. ما می‌دانیم که این خروجی آشکار است. اما یک خروج آشکار به معنای این نیست که دیگر نمی‌توانیم همکاری کنیم.» بوتین افزود: «ما کاملاً به بریتانیا متعهد می‌مانیم. ما 14 میلیون مشتری و 18 هزار کارمند در آنجا داریم. پس ما یک بانک بریتانیایی هستیم.» با وجود نمایش خوش‌نیتی، برگزیت بحث‌های داغی در داووس راه انداخت. وزیر خارجه اسلواکی، میروسلاو لاجاک، گفت که مذاکرات پیش رو «آزمونی بسیار سخت» برای اتحادیه اروپاست. او افزود: «مذاکرات باید توانایی ما را برای اتحاد، برای با هم ماندن و برای شناخت آنچه می‌خواهیم نشان دهد.»

وقتی اوضاع سخت می‌شود

اما توانایی برای اتحاد دقیقاً بزرگ‌ترین مشکل اروپایی‌هاست. نخست‌وزیر هلند، مارک روت، انکار کامل یکپارچگی سیاسی بیشتر را پیشنهاد کرده است: «کل ایده یک اتحاد نزدیک‌تر اکنون به گور رفته است.» این سخنان مارتین شولتس را که همین چند روز پیش رئیس پارلمان اروپا بود، فلج کرد: «من از رهبران اروپا توقع دارم که نگویند اتحاد نزدیک‌تر دورانش سر آمده.» او افزود: «من توقع دارم بگویند که بیش از هر زمان باید کنار هم بایستیم.» روت این‌گونه جواب داد که صحبت‌های رمانتیک درباره یک اَبَردولت اروپایی سریع‌ترین راه برای به زمین زدن اتحادیه اروپا بوده است. او گفت فقط عمل‌گرایی و اصلاحات اقتصادی می‌تواند بلوک اروپا را نجات دهد: «برای فرانسه و ایتالیا اجرای اصلاحات ضرورت دارد. اگر آنها این کار را نکنند، نگرانم که اروپا در شرایط دشوارتری قرار بگیرد.» برگزیت، عمل‌گرایی، وحدت و اصلاحات ساختاری-داووس این واقعیت را علناً نشان داد که آینده اتحادیه اروپا همچنان گشوده است.