فرجام جنگ

با اطمینان نمی‌توان گفت که درگیری در غزه پایان یافته، اما مطمئناً به نظر می‌رسد جنگ بین حماس و اسرائیل در حال فروکش کردن است.
اسرائیل ادعا می‌کند کل سیستم تونل‌های فرامرزی حماس را تخریب کرده، که ظاهراً کشف آنها بود که باعث به راه انداختن عملیات زمینی در غزه شد. در نتیجه، همزمان با توافق حماس نسبت به همان شرایط آتش‌بس که طی سه هفته گذشته آن را رد کرده اسرائیل نیروهای زمینی خود را خارج می‌کند.
خیلی زود است بخواهیم درباره آخرین درگیری نتیجه‌گیری کنیم، اما می‌توانیم با نگاهی به عملیات قبلی که اسرائیل در آنها دخیل بوده نکاتی را دریابیم.
در سال 2012، اسرائیل احمد جباری فرمانده نظامی حماس را ترور کرد و برای چند هفته پی‌درپی بدون آنکه مجبور به گسیل نیروهای زمینی باشد در عملیاتی هشت‌روزه موسوم به عملیات ستون دفاعی راکت‌سازی دوربُرد حماس را مورد حمله قرار داد. اما ظاهراً آن حمله به ظاهر موفقیت‌آمیز نیز نتوانست مانع حماس در تشدید این جنگ آخر شود؛ با این توصیف، عملیات ستون دفاعی عملیاتی شکست‌خورده است.
در سال 2006، ارتش اسرائیل جنگی سه‌هفته‌ای را در لبنان به شکلی به پیش برد که محکومیت بین‌المللی را در پی داشت و بیش از 120 سرباز را در جنگی تشدید‌شونده که هیچ هدف بلند‌مدت یا حتی کوتاه‌مدتی نداشت از دست داد. اما حزب‌الله و شاخه نظامی حماس، از آن زمان هیچ راکتی را به سمت اسرائیل پرتاب نکرده و توان بازدارندگی اسرائیل در مرز شمالی‌اش تا حدی بازسازی شده است.
احتمالاً تا سال‌ها یا دهه‌ها و شاید تا ابد «برنده» واقعی جنگ آخر مشخص نشود. اما می‌توان درباره تاثیر نهایی این جنگ گمانه‌زنی کرد. و هنوز هم می‌توان تمام دستاوردها و خسارات اسرائیل و فلسطین را طی خشونت‌بارترین ماه درگیری‌شان در دهه گذشته ارزیابی کرد.
حماس شبکه تونل فرامرزی خود را از دست داده که ساخت هر دالان آن به 800 تن بتن احتیاج داشته و طبق گزارش‌ها 40 درصد از بودجه گروه را در هر درگیری بلعیده است. حماس احتمالاً نیمی از پرتاب‌کننده‌ها و پایگاه‌های پرتاب راکت خود را نیز از دست داده است. مقامات اسرائیل نیز مدعی‌اند آنها 900 تن از آنها را کشته‌اند.
گروه حماس بیشتر زیرساخت‌ها و صدها مبارز خود را در توافق صلحی معاوضه کرده که خواسته‌هایش را منعکس نمی‌کند. حماس می‌توانست با اسیر کردن یک سرباز اسرائیلی و سپس معاوضه آن در ازای امتیازات گوناگون پیروزی بزرگی کسب کند؛ تاکتیکی که در اواخر سال 2011 طی مذاکرات بر سر گلعاد شلیط تا حدی موفقیت‌آمیز بود. به ‌رغم عملیاتِ با دقت برنامه‌ریزی‌شده طی آتش‌بس اواخر هفته گذشته، حماس در آن نیز آسیب دید.
به نظر می‌رسد حماس در جریان جنگ دچار شکاف شده، به طوری که رهبری سیاسی آن در قطر اغلب با مبارزان زمینی به فرماندهی محمد ضیف هماهنگ است. به ویژه، رهبران حماس در غزه ادعا کردند سربازی را در اول آگوست به اسارت درآورده‌اند تنها برای اینکه اسامه حمدان سخنگوی خود در دوحه را وادار به تکذیب اظهارات قبلی خود کنند. در مواقعی به نظر می‌رسید که رهبران حماس در دوحه نسبت به جنگ خود تنها تماشاگرانی منفعل بودند.
در این دوره یک‌ماهه به اعتبار حامیان دولتی حماس خدشه وارد شده است. رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه مشتاق‌تر بود تمایل ضد‌اسرائیلی و ضد‌یهودی را در پایگاه سیاسی خود تحریک کند تا اینکه بخواهد اعتبار خود را به عنوان یک واسطه بالقوه حفظ و به نفع حماس مذاکره کند. قطر در نقش میانجی بین دیپلمات‌های غربی و رهبری حماس در دوحه عمل کرد. اما مذاکرات آخرین آتش‌بس در مصر، یکی از مخالفان اصلی قطر در جهان عرب، صورت پذیرفت.
هنوز بدتر از همه این است که دولت‌های عرب مشتاق نبودند از حماس دفاع کنند. به نظر نمی‌رسد مصری‌ها به هیچ‌وجه نسبت به درخواست‌های پس از درگیری از طرف حماس حساس باشند.

پیروزی‌های حماس
این درگیری برای حماس بدون موفقیت هم نبوده است. حماس ثابت کرد می‌تواند تقریباً هر شهر مهم اسرائیل را پیوسته زیر آتش راکت بگیرد. این بار بمباران تل‌آویو، حیفا، و اورشلیم هر روزه انجام شد و دیگر یک اتفاق نادر ناراحت‌کننده نبود. حماس نیز حمله‌ای را درست اطراف فرودگاه بین‌المللی بن گوریون ترتیب داد. حماس با وادار کردن دولت آمریکا به ممنوع کردن 36‌ساعته تمام پروازهای آمریکا به این فرودگاه وحشت اسرائیل را برانگیخت. این کار اقدامی کاملاً بی‌سابقه بود.
مهم اینکه، حماس از جنگ جان سالم به در برد. این گروه همچنان ایستادگی می‌کند، و هنوز حکومت بر غزه را در دست دارد. حتی بعد از یک عملیات توسط اسرائیل که زیرساخت آن را از بین برد، دولت خودگردان فلسطین، مصر، ایالات متحده، و اسرائیل راهی ندارند جز آنکه از کانال‌های سیاسی یا دیپلماتیک با حماس رفتار کنند.

اقدامات اسرائیل
اسرائیل شبکه تونلی و هزاران راکت حماس را نابود کرده، و صدها نفر از مبارزان آن را کشته است. اگر آتش‌بس ادامه یابد، آنگاه اسرائیل از جنگ خلاصی می‌یابد بدون آنکه سربازانش اسیر شوند و بدون آنکه هرگونه سازش جدی انجام داده باشد. اسرائیل احتمالاً یک حمله شدید حماس را که برای روز تعطیل روش هاشانا برنامه‌ریزی ‌شده بود خنثی کرد، اقدامی که می‌توانست جنگی حتی شدیدتر از آخرین جنگ به راه اندازد.
حماس هنوز در قدرت است، موضوعی که برخی در اسرائیل آن را یک پیروزی واقعی قلمداد می‌کنند. اسرائیل توانمندی‌های حماس را بدون ایجاد خلاء رهبری در غزه تحلیل برده است. در حالی که نکوهش بسیار کمی را از طرف دولت‌های عربی دریافت کرد. دولت‌هایی که مایلند یک نفر به این شاخه اخوان‌المسلمین که تحت حمایت ایران است ضربه بزند، حتی اگر این اسرائیل باشد که آن را انجام می‌دهد.

خسارات اسرائیل
اما این کشور می‌توانست از این درگیری که به خاطر آن از چند منظر خاص و مهم ضعیف شده خارج شود. اگر اسرائیل قبل از آغاز جنگ حقیقتاً از شبکه تونلی فرامرزی حماس بی‌خبر بود (و اگر قصد تخریب تونل‌های حماس را نداشت، که ما معتقدیم داشت) پس این جنگ را به شکستی اطلاعاتی در مقیاسی تاریخی خلاصه کرد.
به علاوه، این جنگ بی‌ثباتی دینامیک کنونی اسرائیل با حماس را اثبات می‌کند، که به سه رویارویی نظامی مهم از سال 2008 منجر شد که جان بیش از چهار هزار نفر را گرفته است. دستاوردهای اسرائیل پیروزی بدتر از شکست بود. با جان باختن صدها غیرنظامی و تعداد بی‌شمار وقایع ناگوار در میدان جنگ که محکومیت بی‌سابقه‌ای را از طرف دولت آمریکا در پی داشت، ارتش اسرائیل در درگیری بعد با حماس آزادی عمل کمتری در نحوه رفتار دارد.
نبردِ بیشتر در غزه به ظاهر گریزناپذیر است. با همه اینها، آتش‌بس ظاهراً پایداری که به آخرین موج خشونت در غزه در سال 2012 پایان بخشید شرایطی را به وجود آورد که در وهله نخست امکان اتفاق افتادن این آخرین درگیری را ایجاد کرد. و برای اسرائیل، درگیری اخیر بیش از دو درگیری پیشین هزینه داشت. اسرائیل بیش از 60 سرباز خود را از دست داد، در سراسر جهان محکوم شد، و فرودگاه بین‌المللی اصلی خود را به مدت یک روز تقریباً تعطیل کرد.
تخریب شبکه تونلی و راکت‌سازی حماس دستاوردهایی است که می‌تواند و ممکن است معکوس شود. حماس نشانه‌های کمی از کوتاه آمدن را نشان می‌دهد، حتی بعد از آنکه شاهد ضرباتی در طی جنگ بوده است. اسرائیل هنوز ناچار است چه با شکست کل گروه حماس یا با بررسی اینکه چگونه حماس را در تمامی مناسبات ممکن به حاشیه براند از پس آن برآید.
اصلاً مشخص نیست اسرائیل طی ماه گذشته چقدر به این اهداف خود نزدیک شده یا اینکه اصلاً پیشرفتی در جهت آنها داشته یا خیر.