انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه
دولت تک‌نفره
اردوغان ۶۰ساله به مدت ۱۱ سال بر مسند قدرت بوده است و از آنجا که پس از طی سه دوره به طور قانونی نمی‌تواند در سمت نخست‌وزیری باقی بماند تلاش دارد تا ریاست‌جمهوری را از آن خود سازد. او قصد دارد تا حاکمی مادام‌العمر باشد یا حداقل تا سال ۲۰۲۳ یعنی یکصدمین سال تاسیس جمهوری ترکیه قدرت را حفظ کند.
اردوغان 60ساله به مدت 11 سال بر مسند قدرت بوده است و از آنجا که پس از طی سه دوره به طور قانونی نمی‌تواند در سمت نخست‌وزیری باقی بماند تلاش دارد تا ریاست‌جمهوری را از آن خود سازد. او قصد دارد تا حاکمی مادام‌العمر باشد یا حداقل تا سال 2023 یعنی یکصدمین سال تاسیس جمهوری ترکیه قدرت را حفظ کند. او اغلب از سال 2023 یاد می‌کند و حتی آن را بر روی پوسترهای تبلیغاتی آورده است. در طول دوران نخست‌وزیری‌اش ترکیه از کشوری بحران‌زده به قدرتی منطقه‌ای تبدیل شد. اردوغان خود نیز تغییر کرد و با پیروزی در هر انتخابات بیش از پیش خودکامه شد. او معترضان را سرکوب و منتقدان را دستگیر کرد و به تدریج ارزش‌های اسلامی را به اجرا گذاشت.
در آغاز دوران حزب اعتدال و توسعه، اقتصاد ترکیه به نرخ رشد سالانه 9 درصد رسید. بین سال‌های 2003 و 2012، سرمایه‌گذاران خارجی حدود 400 میلیارد دلار به اقتصاد ترکیه تزریق کردند در حالی که در طول دو دهه قبل از آن این رقم فقط 35 میلیارد دلار بود.
مناطقی که قبلاً در آناتولی مرکزی هیچ اهمیتی نداشتند به مراکز بزرگ صنعتی تبدیل شدند و طبقه متوسط محافظه‌کار اسلامی جدیدی پدیدار شد. افرادی که هم مذهبی و هم ثروتمند بودند. همزمان در سراسر کشور شهرک‌هایی برای اسکان روستاییان فقیری که به شهرها مهاجرت کرده بودند ساخته شد. اردوغان دوست دارد تمام ترکیه شبیه قیصریه شود که در آن در رستوران‌ها الکل سرو نمی‌شود، بیشتر زنان روسری می‌پوشند و تقریباً تمام ادارات و دفاتر تجاری نمازخانه دارند. ساکنان محلی اعتقاد دارند کار و ایمان مکمل یکدیگرند. حزب اعتدال و توسعه معمولاً 70 درصد از آرای قیصریه را به خود اختصاص می‌دهد.
اما اردوغان دیگر همانند چند سال پیش بی‌رقیب نیست. برخورد خشن او با معترضان پارک گزی و خبرنگاران منتقد قابل درک نبود. همچنین خروج او از سیاست‌های اصلاح‌گرایانه و روی‌گرداندن از اتحادیه اروپا قابل توجیه نیست. بزرگ‌ترین نقطه قوت اردوغان یعنی اقتصاد نیز رو به ضعف است و در سال 2013 فقط سه درصد رشد داشت.
صندوق بین‌المللی پول ترکیه را شکننده‌ترین بازار نوظهور نامید. موفقیت اقتصادی ترکیه سال‌ها کسری ساختاری را پوشانده بود. سال‌ها بود که واردات ترکیه از صادراتش بسیار فراتر رفت و در نتیجه حجم بدهی‌ها افزایش یافت. در دوران نخست‌وزیری اردوغان کسری تجاری از 16 به 84 میلیارد دلار رسید. علاوه بر این حضور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور کوتاه‌مدت بود. بحران مالی جهانی باعث شد آنها سرمایه‌های خود را بیرون بکشند، به همین دلیل توسعه ترکیه ناپایدار بود. به گفته یکی از کارآفرینان «ما تعداد زیادی مرکز خرید داریم و صنعت ساختمان رو به شکوفایی است اما فاقد یک صنعت مستحکم و بخش قدرتمند فناوری اطلاعات هستیم».
بازی با رای کردها
10 سال پیش دیاربکر بزرگ‌ترین شهر کردنشین تحت حکومت نظامی بود. امروز گردشگران زیادی به این شهر حاشیه رود دجله می‌روند که در آن یک هتل هیلتون ساخته شده و فرودگاه در حال توسعه آن به بزرگ‌ترین فرودگاه کشور تبدیل می‌شود. شهری که در گذشته زیر چکمه سربازان قرار داشت اکنون جولانگاه دستفروشانی است که تی‌شرت‌های منقش به تصویر عبدالله اوجالان رهبر زندانی حزب پ‌ک‌ک را به فروش گذاشته‌اند. تا قبل از سال 2004 صحبت به زبان کردی، خواندن کتاب‌های کردی یا گوش دادن به موسیقی کردی در ترکیه ممنوع بود. اردوغان اولین رهبری بود که به خاطر جنایات علیه کردها عذرخواهی کرد. دولت برای آتش‌بس پای میز مذاکره نشست، ممنوعیت زبان کردی را برداشت و اقتصاد منطقه را تقویت کرد به طوری که حتی یک شبکه تلویزیونی کردزبان راه‌اندازی شد. هیچ کدام از این اقدامات از سر نوع‌دوستی نبود اما این سیاست‌ها باعث شد اردوغان گروه جدیدی از رای‌دهندگان را جذب کند. در اواخر ماه ژوئن دولت لایحه‌ای را به مجلس معرفی کرد که به جنگجویان حزب پ‌ک‌ک عفو می‌دهد. این هدیه مبارزه انتخاباتی اردوغان به کردهاست چرا که رای
آنها، باعث می‌شود او در اولین دور انتخابات به اکثریت آرا دست یابد.
یکی از رقبای اردوغان در انتخابات آینده اولین نامزد کرد ریاست‌جمهوری کشور صلاح‌الدین دمیرتاش است که در جنوب شرقی کشور به دنیا آمده است. جایی که در دوران کودکی شاهد سوزاندن روستاها و اعدام ساکنان مظنون به حمایت از پ‌ک‌ک توسط سربازان ترک بود. امروزه دمیرتاش در میان ترک‌های جوان و آزادیخواه محبوب شده است.
اگرچه نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد او فقط10 درصد محبوبیت دارد نامزدی او عاملی نگران‌کننده شده است. دمیرتاش اذعان دارد که اردوغان کشور را متحول کرد اما به عقیده او اردوغان نمی‌تواند ترکیه‌ای دموکراتیک بسازد. دمیرتاش قصد دارد گروه مخالف چپ آزادیخواه برای کردها و گروه سکولار ترک‌ها را تشکیل دهد.
بحران پارک گزی
پارک میدان تقسیم در میان طرح‌های بزرگ اردوغان اهمیت ویژه‌ای نداشت. نخست‌وزیر قصد داشت فرودگاه سومی در استانبول بسازد که سه برابر فرودگاه فرانکفورت باشد، پل بزرگی بر روی تنگه بسفر بکشد که بزرگ‌ترین ستون‌های جهان را داشته باشد، و مسجدی با بلندترین مناره‌ها در جهان را بنا کند. علاوه بر این طرحی برای ساخت یک آبراه بین دریای مرمره و دریای سیاه مطرح شد. این طرح آنقدر عجیب و پرهزینه بود که حتی خود دولت آن را دیوانه‌وار نامید. این طرح‌ها می‌توانستند محرک‌های بزرگی برای صنعت ساخت و ساز و از آن مهم‌تر یادگارهای عظیم اردوغان باشند. در این میان پارک نه‌چندان مهم و کوچک گزی نیز به مرکز خرید تبدیل می‌شد.
در ژوئن 2013 ده‌ها هزار نفر در مخالفت با ویرانی پارک به خیابان‌های استانبول ریختند. اما با مقابله خشونت‌آمیز پلیس و استفاده از گاز اشک‌آور و ماشین آب‌پاش این راهپیمایی به قیامی گسترده تبدیل شد. در آن زمان اردوغان در سفر بازدید از آفریقای جنوبی بود اما پس از بازگشت درخواست معترضان را نادیده گرفت. او در فرودگاه سخنرانی‌ای سرشار از نفرت ایراد و معترضان را غارتگر و تروریست خطاب کرد. اردوغان گفت: «کسانی که علیه ترکیه کار می‌کنند از وحشت به خود خواهند لرزید.»
صدها تظاهرات‌کننده در سراسر کشور دستگیر و به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شدند. اردوغان این اعتراضات را توطئه‌ای علیه دولت می‌دانست اما با این کار او جامعه را دوقطبی کرد. از آن زمان حامیان و مخالفان او در اعمال خود تندروتر شده‌اند. از طرف دیگر هرچه اردوغان بیشتر تحت فشار قرار می‌گرفت کمتر عقب می‌نشست تا اینکه بحران‌های آشکار شدن فساد دولتی و ناکامی او در طرح ایجاد امپراتوری جدید عثمانی پدیدار شدند. در عرصه خارجی و بعد از بهار عربی، اردوغان امیدوار بود بتواند ائتلافی سنی با اخوان‌المسلمین مصر ایجاد کند اما کودتای نظامی مصر این رویا را نقش بر آب کرد. حمایت ترکیه از شورشیان سوری علیه دولت بشار اسد نیز موفقیتی به همراه نداشت و در حقیقت جنگ داخلی سوریه به بی‌ثباتی ترکیه دامن زد.
همچنین اردوغان با اسرائیل که زمانی شریک نزدیک ترکیه بود مخالفت کرد و از آن زمان نیز مرتب احساسات ضدیهود را در میان رای‌دهندگان تحریک می‌کند. در آخرین سخنرانی خود در جمع نمایندگان مجلس در اواخر جولای، اردوغان چفیه فلسطینی پوشید و اسرائیل را متهم کرد که «در بربریت از هیتلر پیشی گرفته است».
پدرسالار خودکامه
اردوغان عامل پیشرفت اقتصادی بود اما نیاز اکثر مردم به تصمیم‌گیری برای خود را نادیده می‌گرفت. او نمی‌تواند مخالفت‌ها را تحمل کند. او پس از بحران پارک گزی به پدرسالاری خودکامه تبدیل شد که حتی در زندگی خصوصی شهروندان نیز دخالت می‌کند. قانون سقط جنین سختگیرانه‌تر و فروش الکل محدودتر شد. تبلیغات مشروب ممنوع شد و دانشجویان دختر و پسر تفکیک شدند. حتی چندی پیش معاون اردوغان بولن آرینچ اعلام کرد خندیدن زنان در محافل عمومی زشت و ناپسند است.
اکنون اردوغان کنترل کامل خود را بر شهروندان ترکیه و حزب خودش اعمال می‌کند. او نمایندگان مجلس و فرمانداران را انتخاب می‌کند. بسیاری از متحدان قدرتمندش از جمله وزیر اقتصاد از او روی برگردانده‌اند و چندین نماینده مجلس حزب او را ترک کرده‌اند. اردوغان مشاوران توانمند خود را با افراد بله‌قربان‌گو جایگزین کرد. حتی رئیس‌جمهور عبدالله گل نیز در فکر کناره‌گیری از سیاست است. با وجود این به خاطر ترس از سقوط حزب هنوز اکثریت حزب اعتدال و توسعه از او حمایت می‌کنند.
اردوغان قصد دارد رئیس‌جمهور شود و به نظر می‌رسد انتخاب او از قبل تضمین‌شده باشد. مخالفان تضعیف شده‌اند و حزب جمهوری خلق که زمانی قدرتمند بود تاثیرگذاری خود را از دست داده است.
متین فیضی‌اوغلو رئیس کانون وکلای ترکیه هشدار می‌دهد که اردوغان در جایگاه ریاست‌جمهوری آخرین اهرم‌های کنترل و نظارت بر خود را بر‌خواهد داشت. او قصد دارد حوزه اختیارات خود را گسترش دهد و دیگر کسی نیست تا بتواند قوانین جدید را وتو کند. او دیگر به کسی پاسخگو نخواهد بود و جانشین‌اش در دفتر نخست‌وزیری فقط عروسک بازیچه رئیس‌جمهوری می‌شود. به همین دلیل انتخابات ریاست جمهور 10 آگوست مهم‌ترین انتخابات در تاریخ اخیر ترکیه است. اگر اردوغان رئیس‌جمهور شود راه برگشتی نخواهد بود و او ترکیه را به دولتی با یک دولتمرد تبدیل می‌کند.
اردوغان قصد خود را از نحوه حکمرانی در آینده پنهان نمی‌کند. او در مصاحبه‌ای تلویزیونی در اواخر جولای اعلام کرد قصد دارد نظام ریاست‌جمهوری جدیدی را مطابق الگوی چین و روسیه معرفی کند. به گفته او «موضوعات دولتی درگیر افراد خاص و کاغذبازی شدید است که موانع سر راه دولت هستند. در دولت اردوغان دیگر مانعی وجود نخواهد داشت».
این مقاله قبل از اعلام نتایج انتخابات ترکیه نوشته شده است.
دیدگاه تان را بنویسید