از تحدید تا تهدید

شاید بتوان «نام شهیندخت مولاوردی» را در فهرست کارگزارانی قرار داد که در سال 1394 «چهره» شدند. هنوز چند روز از آغاز سال 1394 نگذشته بود که شهیندخت مولاوردی، معاون رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا از موافقت و تایید شورای امنیت ملی برای حضور زنان در استادیوم آزادی برای تماشای مسابقات قهرمانی والیبال خبر داد. هرچند او خبر از تصمیم جدیدی در دولت روحانی می‌داد، اما این موضوع تصمیمی جدید نبود بلکه صراحت قانون و موضوع آیین‌نامه‌های فدراسیون والیبال بود. ممانعت از حضور زنان در میان تماشاگران بازی‌های والیبال، از سوی نهادهای بین‌المللی نمره منفی ایران عنوان شد و فدراسیون ایران برای حل این معضل با راه دادن زنان غیر‌ایرانی (اتباع خارجی) ممنوعیت ورود زنان به استادیوم‌های ورزشی در ایران را به شکل دیگری حل و فصل کرد. در همان شروع سال جدید خبر نه‌چندان جدید معاون رئیس‌جمهور بدون تامل از سوی انصار حزب‌الله در هفته‌نامه «یالثارات‌الحسین» پاسخ داده شد. اعضای این نهاد به مقامات کشور هشدار دادند که اگر «قانون» را اجرا کنند و زنان ایرانی وارد ورزشگاه‌ها شوند زلزله به پا می‌کنند، بعد در اطلاعیه‌ای رسمی ضمن «جنایت» خواندن این اقدام از «حضور خونین ملت حزب‌اللهی» در مقابل ورزشگاه آزادی خبر دادند. البته تجمع خونین هیچ‌وقت برگزار نشد، اعضای انصار حزب‌الله دو روز پیش از تاریخ مشخص‌شده مقابل وزارت ورزش و جوانان در اعتراض به این خبر، نماز جماعت برگزار کردند. دولت در مقابل این واکنش‌ها سکوت کرد و در نهایت سخنگوی دولت تصمیم‌گیری در مورد اجرایی شدن نحوه ورود زنان به ورزشگاه‌ها را به آینده موکول کرد. تابستان تازه شروع شده بود که مولاوردی در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان گفت: «وضعیت عینی جامعه نشان می‌دهد در اجرای قانون گسترش عفاف و حجاب موفق نبوده‌ایم و حتی از اهداف آن روز به روز بیشتر فاصله گرفته‌ایم .» او با این مقدمه از نشست‌های خود با فراکسیون زنان، کمیسیون فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی برای تغییر رویکرد قانون گسترش عفاف و حجاب خبر داد. تا اینجای کار واضح و مشخص بود که معاون رئیس‌جمهور تلاش می‌کند که راه تعامل میان نهادهای قانونگذار و سیاستگذار برای زنان را حفظ کرده و قدم به قدم برای تغییر رویکرد موجود نسبت به زنان برنامه‌ریزی کند. در همین روزها بود که زمزمه توافق و لغو تحریم‌ها و اجرای برجام در کشور پیچید. مولاوردی به سرعت از بی‌توجهی به وضعیت اشتغال زنان انتقاد کرد و گفت: «باید فرصت‌های برابری برای زنان و مردان در حوزه مدیریت داشته باشیم، تا زمانی که این فرصت‌ها فراهم نشود فشار اقتصادی از مردان خانواده برداشته نمی‌شود.» مولاوردی در هر گفت‌وگو یا هر نشستی، شرایط امروز زنان را با اتکا به برآوردها و آمار بازگو می‌کرد، برای همین پیش از اینکه سال به نیمه برسد در میانه شهریور در جمع خبرنگاران با اشاره به کاهش سن اعتیاد در ایران گفت: «آمار نشان می‌دهد در حال حاضر سن اعتیاد دختران به 13 سال رسیده است و شاهد تغییر الگوی مصرف مواد از سوی آنان از مواد سنتی به مواد صنعتی و روانگردان هستیم. این تغییر نشان‌دهنده آن است که دختران به دنبال شادی و نشاط هستند چرا که افسردگی یکی از دلایل گرایش به اعتیاد محسوب می‌شود.» بعد از این مقدمه او با انتقاد از محدودیت فضاهای عمومی برای حضور زنان بار دیگر به تشکیل کمیته‌ای ویژه برای بررسی وضعیت حضور زنان در ورزشگاه‌ها اشاره کرد. معاون رئیس‌جمهوری در نشست دیگری به‌طور رسمی نسبت به نادیده گرفتن آسیب‌های اجتماعی از سوی دولتمردان اعتراض کرد: «روند افزایش آسیب‌های اجتماعی نشان می‌دهد دولت‌ها تنها تماشاچی بوده‌اند و آسیب‌ها روند خود را طی کرده‌اند. در برخی دولت‌ها هرگونه صحبت در مورد آسیب‌های اجتماعی، سیاه‌نمایی تلقی می‌شد و این اعتقاد وجود داشته که با سرپوش گذاشتن بر آسیب‌ها، بهترین کار ممکن انجام می‌شود.» سرپوشی که او از آن حرف می‌زد، درست چند روز بعد مایه اعتراض فراکسیون زنان و خانواده مجلس شد. فراکسیونی که روایت دیدارهای مولاوردی با آنها نشان می‌دهد که دنیای زنان از نگاه آنها با واقعیت زمین تا آسمان فرق می‌کرد. خبرگزاری ایسنا گزارشی از ارزیابی کارنامه زنان مجلس از نگاه معاون رئیس‌جمهور منتشر کرده که در آن به نقل از مولاوردی آمده: «متاسفانه نشست‌های میان فراکسیون زنان بعد از امضای تفاهمنامه با سازمان ملل متوقف شد، اما نگاه نمایندگان زن مجلس جالب بود. آنها من را به علت بیان اطلاعات حوزه آسیب‌های اجتماعی زنان متهم به سیاه‌نمایی می‌کنند در حالی ‌که وقتی از آنها پرسیده می‌شود در این سال‌ها برای زنان چه کرده‌اید، می‌گویند: ما تنها نماینده زنان نیستیم بلکه نماینده کل جامعه محسوب می‌شویم. اما امضای چند تن از آنان در ذیل طرح‌هایی که برای زنان و جوانان محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند دیده می‌شود و معمولاً در جهت عکس حقوق زنان عمل کرده‌اند.» موسم باز شدن درهای ایران به روی سرمایه‌گذاران خارجی و جلب تخصص‌های آنان برای بهبود شرایط کار در کشور که فرا رسید، مولاوردی بار دیگر با مرور وضعیت تحصیل زنان ایرانی گفت: «دختران تحصیل‌کرده بسیاری آماده اشتغال و خدمت به جامعه هستند که به دلیل بازماندن از ورود به فضای کار سرخورده شدند.» پاییز روزهای آخر را پشت‌سر می‌گذاشت که معاون رئیس‌جمهور در میان نخبگان آذربایجان شرقی از بی‌توجهی به امکانات اجتماعی-رفاهی زنان حرف زد و برای مثال طرح باز شدن درهای بعضی ورزشگاه‌ها روی زنان را یادآوری کرد: «ما نمی‌گوییم درها را بدون قید و شرط و تمهیدات لازم باز کنیم. حرف اصلی ما این بود که بعد از 36 سال ما توان تعیین ساز و کار لازم برای برگزاری مناسب و در چارچوب ملاحظات شرعی و قانونی مسابقات والیبال با حضور زنان و دختران علاقه‌مند را داریم.» سالی که نکو بود و بهارش قرار بود برای معاون رئیس‌جمهور با حضور خونین حزب‌الله به پایان برسد، پاییزش هم آرام و دلنشین نمی‌ماند. روزهای آخر پاییز، انصار حزب‌الله بار دیگر صدا را برای مولاوردی بلند کرد و دبیر سیاسی هفته‌نامه یالثارات‌الحسین در سخن نخست نشریه با عنوان «دیوار شکسته و زنِ [...]» توهین‌آمیز‌ترین و رکیک‌ترین الفاظ جنسیتی را در مورد معاون رئیس‌جمهور به کار برد و صحبت‌های او در مورد حجاب و عفاف، تفاهمنامه با سازمان ملل و تلاش برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها را اقدامات دولت برای رواج فمینیسم دانست. بعد از انتشار این مطلب، این بار دولت سکوت نکرد و معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری از این نشریه شکایت کرد و در اولین جلسه هیات نظارت بر مطبوعات نشریه به اتفاق آرا لغو امتیاز شد. شهیندخت مولاوردی الفاظی را که یالثارات به کار برده بود، نشانه ترس از حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی دانست: ««توهین» این نشریه هزینه مشارکت سیاسی زنان سرزمینم است.» هزینه‌ای که حسن روحانی نیز به آن توجه نشان داد و یک ماه بعد در همایش زنان، اعتدال و توسعه از مشارکت زنان چنین دفاع کرد: «تردید نکنید حضور زنان در صحنه‌های اجتماعی فرصت است نه تهدید. افراط از مشت و چماق شروع نمی‌شود، افراط از مغز شروع می‌شود. امروز مشکلاتی را که در جهان داریم بخش بزرگی از افراط است، بعضی‌ها فقط راه افراط را بلد هستند و هیچ راه دیگری را بلد نیستند.»