فوران اعتراض

  آیسان تنها: از خیابان صدای طبقه متوسط ایران به گوش می‌رسد. صدایی که در شعار محوری اعتراضات اخیر یعنی زن، زندگی و آزادی متبلور است. طبقه متوسط که نزدیک به یک دهه بستر خیابان را برای بروز انتقاد و اعتراض ترک کرده بود، حالا بار دیگر به میدان برگشته است. این‌بار شعارهای تندتری می‌دهد و خشمگین‌تر است. آنچه در جریان بازداشت زن 22ساله‌ای به خاطر مساله «حجاب» رخ داد، آتش این اعتراضات را برافروخت. این یعنی اعتراضات ریشه اجتماعی دارد، هرچند شواهد نشان می‌دهد که آنچه در قالب اعتراض بروز کرده را نباید صرفاً به دلایل اجتماعی محدود دانست. همان‌طور که صدای اعتراضات سیاسی هم از معترضان به گوش می‌رسد. در عین حال برخی ناظران بر این باورند که وقایع اخیر اگرچه پیشران‌های پرقدرت اجتماعی و سیاسی دارد اما پیشران اقتصادی آن نیز قابل چشم‌پوشی نیست. بنابر آمارها قدرت خرید طبقه متوسط در ایران دهه 90 تضعیف شده است. به این ترتیب که از سال 1391 به بعد طبقه متوسط، کوچک و دارایی‌های آن مرتباً کم شده و به سمت طبقه فرودست جامعه سقوط کرده است. وقتی آمارها را بررسی می‌کنیم،‌ متوجه می‌شویم که در نیمه دوم دهه 90، یعنی از سال 1396 به بعد که رشد قیمت‌ها شتاب گرفته و رشد اقتصادی هم نزول کرده برای اولین بار کاملاً دچار سرازیری شده‌ایم. به عبارت دیگر مدام از دهک بالا کم و به سمت پایین انباشت شده است.

افق ناامید

 این در حالی است که از سوی دولت سیزدهم هم نشانه‌های امیدوارکننده‌ای در جهت بهبود اوضاع اقتصادی جامعه آن‌گونه که قدرت اقتصادی طبقه متوسط در ایران را احیا کند به چشم نمی‌خورد. مثل همین برجام که افق احیای آن شفاف نیست. در عرصه سیاسی و اجتماعی نیز گرچه طبقه متوسط در دو مرحله یعنی در دولت اصلاحات و در دولت یازدهم و دوازدهم امید داشت که بتواند از طریق صندوق رای مطالبات خود را مطرح کرده و نتیجه بگیرد، با این حال در اثر سرخوردگی ناشی از ناکامی این دولت‌ها در تحقق شعارهایی که مطرح کرده بودند، اکنون طبقه متوسط امیدی به این قبیل تغییرات هم ندارد. خاصه آنکه دولت سیزدهم هم در برخی حوزه‌ها از جمله آزادی‌های اجتماعی مسیر عقب‌گرد را در پیش گرفته است. اکنون طبقه متوسط دریافته که وضعیت آن مستمراً در حال بدتر شدن است و تغییرات دولت‌ها و سایر تحولات سیاسی، به نفع آنها تغییر پایداری ایجاد نکرده است. افراد و گروه‌هایی از این طبقه اکنون برای مطالبات اجتماعی،‌ اقتصادی و سیاسی خود راه خیابان را برگزیده‌اند. در این پرونده تلاش کردیم به این سوال پاسخ دهیم که طبقه متوسط چه می‌خواهد و حاکمیت چگونه باید به اعتراضات آن پاسخ بگوید.