مردی که با عمر‌و عاص نفت مذاکره می‌کرد

آن سال هنوز رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان بود. پنجم اسفندماه 1386، مراسم روز مهندسی در سالن همایش‌های وزارت کشور برگزار می‌شد. روسای سازمان‌های نظام مهندسی معدن و کشاورزی سخنرانی‌شان را کرده بودند. فقط محمد غرضی مانده بود که به نمایندگی از مهندسان عمران پشت تریبون برود و حرفش را بزند. موقع سخنرانی‌اش محمود احمدی‌نژاد هم وارد سالن شده بود. مهندسان حاضر از اینکه بار دیگر یک مهندس در بالاترین رده اجرایی کشور قرار گرفته بود بسیار خوشحال می‌نمودند. غرضی ژست افکار اول انقلاب را به خود گرفته بود. در سخنرانی‌اش گفت: یعنی چه مردم از نظام توقع خانه‌های بزرگ دارند. همین که نظام جمهوری آمده و در راس کار قرار گرفته خودش کلی کار است. اصلاً مردم نباید چنین انتظاراتی از نظام داشته باشند. حاضران انگشت به دهن بودند که این چه حرف‌هایی است! نوبت به سخنرانی احمدی‌نژاد که رسید اول حرفی که زد پاسخ به این اظهارات غرضی بود. گفت: به من و شما چه مربوط که مردم در چه خانه‌ای زندگی می‌کنند. اصلاً کسی دلش می‌خواهد به جای آپارتمان 60 متری، مساحت خانه‌اش به 150 متر برسد! رئیس دولت نهم که این حرف‌ها را می‌زد برخی حاضران به چهره غرضی نگاه می‌کردند! شاید آن روز که رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان این حرف‌ها را می‌زد هرگز فکر نمی‌کرد که شش سال بعد با شناسنامه و کارت ملی و چند قطعه عکس بخواهد دوباره از ورودی همین سالن عبور کند و شانس خود را برای کاندیدا شدن بیازماید. شاید هم اصلاً به این نمی‌اندیشید که در دهه چهارم انقلاب جزو لیستی قرار بگیرد که اکبر هاشمی‌رفسنجانی از راهیابی به آن بازمانده است. او که نتوانست در انتخابات چند سال پیش سازمان نظام مهندسی ساختمان از پس رقبایش برآید حالا پس از سال‌ها خانه‌نشینی هوای سیاست به سرش زده تا دولت ضد‌تورم را تشکیل دهد. خبرگزاری فارس که از سوابق غرضی اظهار بی‌اطلاعی می‌کند او را چنین معرفی کرده است: «محمد غرضی یکی از چهره‌های کمتر شناخته‌شده‌ای که این روزها کمی بیشتر از قبل خبرساز شده است، چهره‌ای که بسیاری نه او را می‌شناسند و نه از مسوولیت‌ها و سوابق کاری وی اطلاعات شفاف و درستی دارند. بسیاری هم با شنیدن اخبار گوشه و کنار مبنی بر احتمال احراز صلاحیت وی برای انتخابات ریاست‌جمهوری در اولین واکنش با ابهامات بسیار می‌گویند: غرضی کیست؟ اما به راستی محمد غرضی کیست؟ آیا سوابق اجرایی قابل دفاعی در نظام جمهوری اسلامی ایران داشته است و با چه انگیزه‌ای پا به میدان رقابت گذاشته که توانسته از بسیاری از چهره‌های بیشتر شناخته‌شده سبقت گرفته و صلاحیتش برای شورای نگهبان احراز شود.»

از اصفهان تا پاریس
او در سال 1320، در اصفهان متولد شد و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در سال 1340 برای تحصیل در رشته الکترونیک وارد دانشگاه تهران شد و توانست با مدرک فوق‌لیسانس در رشته الکترونیک از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شود. غرضی در سال 1346 برای یک‌سال ایران را به مقصد فرانسه ترک کرد تا در دوره‌های تخصصی انتقال و توزیع نیروی برق شرکت کند. زندگی سیاسی محمد غرضی از سال 1353 یعنی سه سال پس از آنکه وی به دلیل مخالفت با رژیم شاهنشاهی به زندان افتاد، آغاز شد و زمینه‌ای فراهم کرد تا وی در سال 1355 برای ادامه مبارزات سیاسی خود عازم نجف شود. وی قبل از ترک کشور، به عضویت سازمان مجاهدین خلق ایران در‌آمد و از زمانی که امام خمینی عازم پاریس شد تا زمان بازگشت به وطن، ایشان را همراهی کرد. پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 راه وزیر شدن را برای بسیاری از جوانان انقلابی و مبارز هموار کرده بود. اما غرضی زیاد جوان نبود که وزیر شد. قبل از وزیر شدن نمایندگی دور اول مجلس شورای اسلامی، استانداری خوزستان، استانداری کردستان و فعالیت در سپاه پاسداران را در سوابق کاری خود داراست.

غرضی در برابر زکی‌یمانی
40سالگی برای غرضی خوش‌یمن بود. از سوی نخست‌وزیر وقت برای رهبری وزارت نفت انتخاب شده بود و از سوی مجلس آن زمان توانسته بود رای اعتماد بگیرد. بسیاری در امروز انتخاب او را به عنوان وزیر نفت از انتخاب‌های بحث‌برانگیز اوایل انقلاب می‌دانند و معتقدند کسی که قرار است به عنوان وزیر نفت یکی از کشورهای ثروتمند جهان در کنار شیخ احمد زکی‌یمانی، وزیر کار‌کشته نفت عربستان در مذاکرات نفتی اوپک قرار بگیرد باید یک سر و گردن از او بالاتر یا لااقل در حد او باشد. یمانی دارای سیاستی مستقل در زمینه چگونگی تولید و صادرات نفت کشورهای عضو اوپک بود که به نظریه مکتب هاروارد موسوم است. انقلابی‌ها او را عمر و عاص زمان نامیده بودند و می‌گفتند در برابر کسی چون او به ابن عباس نیاز است! یمانی در ایران به خاطر کتابش به نام «اسلام و زن» که از سوی سید‌ضیا مرتضوی به فارسی ترجمه و از سوی انتشارات میثم تمار منتشر شده، شهرت دارد. او پس از وزارت نفت عربستان مشاور اقتصادی دولت سعودی شد و ریاست مرکز مطالعات جهانی انرژی در لندن را به عهده گرفت. یمانی از منتقدان حمله نظامی آمریکا به عراق است و یکی از اهداف راهبردی جنگ واشنگتن علیه بغداد را رهایی هرچه زودتر آمریکا از وابستگی به نفت عربستان می‌داند و معتقد است بعد از واقعه ۱۱ سپتامبر، آمریکا و به ویژه دیک چنی راهبرد استقلال نفتی از عربستان سعودی را دنبال می‌کنند. اما غرضی با کدام نظریه در کنار یمانی می‌نشست و مذاکره می‌کرد؟ آیا مذاکره‌کننده خوبی بود و می‌توانست از سیاست‌های کشور در اوپک دفاع کند؟ اینها سوالاتی است که از دوره وزارت نفت او در ذهن‌ها باقی مانده و او در این باره از تجربیات خود در این وزارتخانه سخن نگفته و آن را مستند‌سازی نکرده است. او هنوز حاضر نشده خاطرات خود را در طرح تاریخ شفاهی نفت وزارت نفت بازگویی کند و مسوولان تدوین این طرح در به در دنبال او هستند تا بتوانند از او درباره وزارتخانه تحت مدیریتش سوال‌ها بپرسند!

بازگشت به اصل خویش
دولت اول موسوی که تمام شد تصدی او هم بر وزارت نفت برای همیشه پایان یافت. در دولت دوم، موسوی وزیر پست و تلگراف و تلفن شد. شاید متوجه شده بود هیچی تخصص خود آدم نمی‌شود. رفت سراغ جزوه‌های دانشگاهی‌اش و نگاهی به آنها انداخت تا یادش بیاید آنچه را که قبلاً در الکترونیک خوانده بود. این جزوه‌ها کار‌ساز بود چون توانست او را به مدت 12 سال در وزارت پست و تلگراف و تلفن، وزیر نگه دارد. غرضی خلاف یمانی که امروز به یکی از تئوریسین‌های انرژی در دنیا تبدیل شده با تجربه وزارتخانه‌های نفت و پست و تلگراف و تلفن برای چند سالی هم ریاست سازمان نظام مهندسی ساختمان را بر عهده گرفت تا تجربه جدیدی را بیازماید. اما در این سازمان عاقبت به خیر نشد، دوره قبلی انتخابات آن و در رقابت با نامزد دولت ناکام ماند و از این تشکل فنی و مهندسی بیرون رفت. کسی دیگر از او خبری نداشت تا اینکه ناگهان هوس ریاست‌جمهوری به سرش زد و با مدارکش به وزارت کشور رفت.

دولت ضد‌تورم
اگر همان روز پنجشنبه 19 اردیبهشت می‌دانست که قرار است نامش در لیست نهایی نامزدها باشد سه روز پیش در جمع خبرنگاران وقتی خبرنگاری از او پرسید: آیا شما ستادی برای فعالیت دارید یا نه، نمی‌گفت: ستاد من قلب‌های مردم و مومنان است و من هیچ ستاد و سخنگویی نخواهم داشت. او که هنگام ثبت‌نام شعار خود را «دولت ضد‌تورم» نامیده، از تورم به عنوان دلیل تمام فسادها نام برده است.
غرضی مهم‌ترین برنامه دولت خود را مبارزه با گرانی اعلام کرده و گفته ظرف سال‌های گذشته دولت‌ها به شدت متورم شده‌اند و ملت گرانی ناشی از تورم را تحمل کرده است. با توجه به شناختی که من از اقتصاد ایران دارم و همچنین فعالیتی که در وزارتخانه‌های مختلف داشته‌ام مهم‌ترین مشکل کشور را تورم می‌دانم و راهبرد اصلی من نیز مبارزه با تورم و کاهش هزینه‌های دولت خواهد بود. او یک راه‌حل هم ارائه داده و گفته باید برداشت هزینه‌های دولت از جیب‌های مردم متوقف شده و به معیشت آنان توجه ویژه‌ای شود.