سریع باش و جسور
تعویض دنده در ژئوپولیتیک پول
در چند سال گذشته، زیر ساختارهایی که عامل تسریع جهانی‌سازی به‌شمار می‌روند و تحت هدایت غرب قرار دارند به سمت فروپاشی پیش رفتند در حالی که چین در حال ساخت جایگزین معتبر برای آنها بود. سازمان تجارت جهانی متزلزل شد. صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی جایگاه مهم خود را از دست دادند و درگیر بحران شدند. همزمان کشورها درباره قواعد جهانی برای حاکمیت فناوری به توافق نمی‌رسند.
اما این تصویر تیره یک مورد استثنا دارد و آن هم نظام جهانی پرداخت است که زیربنای تسلط ارزهای غربی به ویژه دلار تلقی می‌شود. در سال گذشته، یکی از مهم‌ترین شبکه‌های آن یعنی سوئیفت (SWIFT) 140 تریلیون تراکنش را انتقال داد که رکوردی بی‌سابقه و معادل 150 درصد تولید ناخالص داخلی جهان است. این رقم بسیار بزرگ و چشمگیر است اما اگر قرار باشد اهمیت ساختار پرداخت‌ها تداوم یابد لازم است کارهای بیشتری برای مدرنیزه کردن آن صورت گیرد.
چگونگی گردش پول در جهان هنوز تا حد زیادی تحت کنترل دموکراسی‌های لیبرال قرار دارد. پرداخت‌ها عمدتاً به دلار و در میزان کمتری به یورو، پوند و ین انجام می‌شوند. این امر در مجموع برای جهان سودمند است و نظامی قابل اتکا فراهم می‌کند که تحت حاکمیت قانون قرار دارد. قطعاً این نظام برای کشورهای غربی اهمیت زیادی دارد چرا که هنجار‌ها، بنگاه‌ها و نفوذ قانونی آنها را تقویت می‌کند.
در پشت این نظام هزاران موسسه، از بانک‌ها تا اتاق‌های پایاپای نیویورک قرار دارند. سوئیفت که بانک‌های جهانی مالک آن هستند و در دهه 1970 تاسیس شد اهمیت زیادی دارد اما بخشی کمتر دیده‌شده از این نظام است. این شبکه 11 هزار بانک در بیش از 200 کشور را با یکدیگر مرتبط و سامانه‌ای پیام‌رسان را برای تراکنش‌ها مهیا می‌کند. مقر سوئیفت در اروپاست اما به‌طور تصادفی به مرکز نفوذ آمریکا تبدیل شده است. بانک جی‌پی مورگان چیس به تنهایی 24 درصد از حجم تراکنش‌های دلاری سوئیفت را بر عهده دارد.
سوئیفت از چندین جهت تهدید می‌شود. سابقه خود آن مشکلات زیادی دارد. هکر‌های کره‌شمالی در سال 2016 با سرقت کدهای سوئیفت 81 میلیون دلار از بانک مرکزی بنگلادش دزدیدند. آمریکا از سیستم دلاری رضایت کامل دارد و از سوئیفت برای اعمال تحریم‌های سیاسی بهره می‌برد. این اقدام آمریکا انگیزه دیگر کشورها برای ساخت شبکه‌های جایگزین را بالا می‌برد. علاوه بر این، آمریکا در ارتقای نظام‌های پرداخت داخلی یا ساخت پول دیجیتال بانک مرکزی کند عمل کرده و کنگره از فدرال‌رزرو به خاطر کاهلی در ایفای نقش ثبات‌دهنده جهانی انتقاد می‌کند.
همزمان، بنگاه‌های بزرگ فناوری، شبکه‌های کارت‌های اعتباری و بانک‌ها مشتاق‌اند تا جایگزین‌هایی برای سوئیفت پیدا کنند. فیس‌بوک در 19 اکتبر کیف دیجیتال خود را معرفی کرد. نوآوری مطلوب است اما اگر تعداد اندکی از بنگاه‌ها سلطه را در دست گیرند کارمزدها افزایش می‌یابد و کشورهای فقیر آسیب خواهند دید. چین نظام پرداخت خود را با عنوان CIPS و همچنین ارز دیجیتال بانک مرکزی، آزمایش می‌کند. این کشور به تازگی از شرکت مک‌دونالد خواست تا در شعبه‌های چینی خود از یوآن الکترونیک استفاده کند.
نظام‌های دموکراسی نباید سلطه خود بر پرداخت‌ها را حقی مادر‌زادی بدانند بلکه باید تلاش کنند اطمینان دهند که سامانه‌هایشان سریع‌تر، ارزان‌تر و ایمن‌تر هستند تا بنگاه‌ها همچنان آنها را انتخاب اول خود بدانند. سوئیفت شبکه خود را ارتقا داد و ادعا می‌کند که 92 درصد از انتقال‌های بزرگ از طریق کانال‌های پرسرعت و ظرف یک روز انجام می‌گیرند. طبیعتاً لزومی ندارد که تمام تراکنش‌های بازار مالی بلافاصله تسویه شوند اما هدف سوئیفت باید آن باشد که پرداخت‌ها بلافاصله انجام گیرند. هدف دیگر باید اتصال به شبکه‌های پرداخت فوری داخلی باشد که در 65 کشور فعال هستند. این کار هزینه دارد اما هزینه‌کرد سرمایه‌ای سوئیفت در سال 2020 فقط 56 میلیون دلار بود که حتی از یک‌پنجم بودجه غول‌های پرداخت از جمله انت گروپ (Ant Group) و ویزا کمتر است. اصلاح حاکمیت سوئیفت دشوارترین وظیفه خواهد بود. بانک‌های اروپایی هیات‌مدیره آن را در دست دارند. این امر در دهه 1970 و زمانی که این بانک‌ها بر امور مالی فرامرزی مسلط بودند توجیه‌پذیر بود اما با شرایط زمانی امروز مطابقت ندارد. در میان 25 کرسی هیات‌مدیره سوئیفت فقط دو کرسی به بنگاه‌های آمریکایی و یک کرسی به چین تعلق دارد. هند و برزیل هیچ جایگاهی در هیات‌مدیره ندارند. آمریکا و آسیا باید حضور قوی‌تری داشته باشند هر‌چند هنوز کشورهای لیبرال‌دموکرات کنترل امور را در دست می‌گیرند. وقتی یک خانه به بازسازی نیاز پیدا می‌کند بهترین نقطه شروع شبکه لوله‌کشی آن است.
منبع : اکونومیست
