فراسوی شور و هیاهو

اولین موج هیجان مربوط به هوش مصنوعی در جهان بی‌نظیر بود. چت جی‌پی‌تی ظرف دو ماه پس از معرفی در نوامبر 2022 توانست 100 میلیون کاربر را جذب کند. جست‌وجوهای اینترنتی برای هوش مصنوعی اوج گرفت و فقط در نیمه اول امسال بیش از 40 میلیارد دلار سرمایه خطرپذیر به سمت بنگاه‌های هوش مصنوعی سرازیر شد. از آن زمان به بعد جنون مصرف‌کنندگان اندکی آرام گرفت. کاربرد چت جی‌پی‌تی کمتر شد و افراد کمتری کلمه هوش مصنوعی را جست‌وجو می‌کنند. سان ماسایوشی، سرمایه‌گذار ژاپنی، که به خاطر فعالیت در بازارهای ابهام‌آلود شهرت دارد به سرمایه‌گذاری در اوپن ای‌آی (‌Open AI) خالق چت جی‌پی‌تی علاقه‌مند شده است. اما یک مرحله دوم و جدی‌تری در حال آغاز شدن و صنعت کاملاٌ جدیدی که بر الگوهای پرقدرت هوش مصنوعی تمرکز دارد در حال شکل‌گیری است. سه نیرو هستند که شکل نهایی آن را تعیین می‌کنند و اینکه آیا اوپن ای‌آی همچنان برتری خود را حفظ می‌کند یا جای خود را به دیگران می‌سپارد. اولین عامل توان رایانشی است که هزینه آن سازندگان مدل را وادار می‌کند تا کارایی بیشتری از خود نشان دهند. به عنوان مثال، اوپن ای‌آی که با هزینه‌های سنگین آموزش و راه‌اندازی الگوهای قدرتمندتر مواجه شده است هنوز آموزش مدل بزرگ بعدی یعنی GPT-5 را شروع نکرده و در عوض بر روی GPT-4.5 کار می‌کند که نسخه کارآمدتری از الگوی کنونی به شمار می‌رود. این امر به رقبای ثروتمندی مانند گوگل فرصت می‌دهد تا عقب‌افتادگی‌ها را جبران کنند. جمینای (‌Gemini) الگوی پیشرفته این غول فناوری که به زودی عرضه خواهد شد از نسخه کنونی اوپن ای‌آی قوی‌تر است. هزینه‌های بالای رایانش باعث شد انبوهی از الگوهای کوچک‌تری عرضه شوند که با داده‌های خاص آموزش می‌بینند و کارهای خاص انجام می‌دهند. بنگاه نوپای رپلیت (Replit) الگویی از کدهای کامپیوتری را آموزش داد که به سازندگان در برنامه‌نویسی کمک می‌کند. الگوهای منبع باز نیز ورود افراد و شرکت‌ها به جهان هوش مصنوعی زایشی را تسهیل می‌کنند. طبق برآوردها حدود 1500 نسخه از چنین الگوهایی وجود دارند. همه این مدل‌ها اکنون تشنه داده هستند که دومین نیروی شکل‌دهنده صنعت هوش مصنوعی زایشی قلمداد می‌شود. بزرگ‌ترین الگوها از جمله الگوهای ساخت اوپن ای‌آی و گوگل اشتهای زیادی دارند و برای استفاده از بیش از یک تریلیون کلمه معادل 250 ویکی‌پدیای انگلیسی آموزش دیده‌اند. آنها هرچه بزرگ‌تر شوند اشتهای بیشتری پیدا می‌کنند. اما منابع اینترنتی در حال اتمام هستند، بنابراین بسیاری از الگوسازان با بنگاه‌های خبری و عکاسی قرارداد می‌بندند. برخی دیگر با استفاده از الگوریتم‌ها در خلق داده‌های آموزشی ترکیبی با هم رقابت دارند و دیگران تلاش می‌کنند با اشکال جدید داده از جمله ویدئو کار کنند. جایزه این رقابت‌ها ساخت الگویی است که رقبا را شکست می‌دهد. اشتهای هوش مصنوعی زایشی به داده و قدرت اهمیت مولفه سوم یعنی پول را بالا می‌برد. بسیاری از الگوسازان از روبات‌های سبک چت جی‌پی‌تی عمومی روی برگردانده و به کسب‌وکارهایی توجه دارند که کارمزد می‌گیرند. اوپن ای‌آی که در سال 2015 به عنوان یک ابزار غیرانتفاعی معرفی شد، در این مسیر به شدت فعالیت می‌کند. این شرکت مجوز مدل‌هایش را به مایکروسافت می‌فروشد و ابزارهایی را برای شرکت‌های مورگان استنلی و سلز فورس (‌Salesforce) می‌سازد. ابوظبی در امارات قصد دارد شرکتی را برای تجاری‌سازی کاربری‌های الگوی هوش مصنوعی فالکون تاسیس کند. رویکرد دیگر آن است که سازندگان نرم‌افزار به استفاده از مدل شما اعتیاد پیدا کنند و اثرات شبکه‌ای ایجاد کنند که در فناوری‌ اهمیت زیادی دارند. اوپن ای‌آی ابزاری ارائه می‌دهد که به سازندگان کمک می‌کند با استفاده از مدل‌هایش محصولاتی را بسازند. شرکت متا امیدوار است مدل منبع باز لاما به تشکیل جامعه‌ای از برنامه‌نویسان وفادار کمک کند. چه کسی پیروز خواهد شد؟ بنگاه‌هایی مانند اوپن ای‌آی با انبوهی از کاربران و گوگل با پول زیادشان مزیت اولیه دارند. اما تا زمانی که توان رایانشی و داده‌ها محدود باشند پاداش یافتن راه‌های زیرکانه دور زدن آنها بزرگ خواهد بود. هر مدل‌سازی که کارآمدترین رویکرد، خلاقانه‌ترین روش ترکیب داده‌ها یا جذاب‌ترین ابزار برای مشتریان را داشته باشد می‌تواند گوی سبقت را از دیگران برباید. شاید شور و هیجان آرام گرفته باشد اما این هنوز آغاز داستان است.