«پلیسِ بد» برجام

  فرزین زندی : روابط کشورها با یکدیگر غالباً متاثر از عوامل گوناگون و منافع است. با این حال، در مورد تاریخ روابط ایران و فرانسه، رد پای یک عامل سوم به‌طور پیوسته هویداست. این عامل سوم، معمولاً یکی از «همسایگان» ایران یا به عبارتی روشن‌تر، «جغرافیا» بوده است. در دوره صفویه، با اینکه پادشاهان ایران و فرانسه به بهبود روابط سیاسی و اقتصادی بین دو کشور تمایل زیادی داشتند، اما تجار فرانسوی که تجارت با استانبول و نواحی شرقی مدیترانه را به‌صرفه‌تر می‌دیدند، مانع تقویت و تعمیق این روابط شدند. چند سده بعد، یعنی در عصر فتحعلی‌شاه قاجار، امپراتور نامدار فرانسه یعنی ناپلئون برای مهار و حتی حمله به تزار روس، درصدد اتحاد با دولت ایران، ایجاد اتحاد نظامی یا به عبارتی دیگر، استفاده از جغرافیای ایران به عنوان مسیر دسترسی به روسیه برآمد و همین مساله موجبات عقد قرارداد معروف «فین‌کِن‌اشتاین» را در سال ۱۸۰۷ میلادی فراهم کرد. باز هم پای یک همسایه در میان است؛ روس‌ها که در همین حین، نگران قیام لهستانی‌ها علیه خود شده بودند، دست دوستی به سمت فرانسوی‌ها دراز کردند تا علاوه بر تقویت خود، علیه رقیب سوم یعنی انگلستان متحد شوند. بر همین اساس، باز هم ایران که نه سهمی در اقتصاد آن دوران داشت و نه صاحب مشروعیت و توان سیاسی بود، از قافله عقب ماند. امروز اما عربستان سعودی، ضلع سوم این مثلث است. فرانسه که در سال 2013 و در نزدیک‌ترین لحظه‌های حصول توافق هسته‌ای ناگهان پای اسرائیل و اعراب را با هدف جلب رضایت آنان و همزمان، امتیاز گرفتن از ایران به میان کشید، اخیراً نیز مراتب دعوت خود از عربستان سعودی را برای حضور در مذاکرات برجام اعلام کرده است. این بار، پای منافع در میان است؛ افزایش 87درصدی صادرات سلاح به خاورمیانه در بازه زمانی 2009 تا 2018 که فرانسه به عنوان سومین کشور عمده تولیدکننده سلاح در جهان، 4 /11 درصد از این سهم را بر عهده دارد، قطعاً عاملی است که این کشور را ملزم به بازی با مهره‌های گوناگون در شطرنج خاورمیانه می‌کند. عربستان سعودی بین سال‌های 2000 تا 2019 تجارت 30 میلیارد‌دلاری خرید سلاح را رقم زده که این کشور را به بزرگ‌ترین خریدار جنگ‌افزار در جهان تبدیل کرده است. فرانسه شش درصد از سهم این کیک چرب و شیرین را به خود اختصاص داده و طبیعی است که علاوه بر مسائل نظامی، نیم‌نگاهی هم به صنعت نفت عربستان برای غول‌های نفتی خود داشته باشد. با این همه، فرانسه مثل دفعات قبل، نقش «پلیس بد» این تئاتر را بر عهده دارد. «امانوئل مکرون» که در غیاب یاغی مطرود آمریکایی، دونالد ترامپ، قصد دارد از یک فرصت طلایی، نهایت استفاده را ببرد. عربستان و کشورهای خلیج‌فارس، بزرگ‌ترین حامی خود یعنی آمریکای ترامپ را از دست داده‌اند و چه چیز بهتر از تولد یک حامی جدید؟ حامی دلسوزی که پشتیبانی می‌کند اما پول حمایت خود را از پیش می‌گیرد. فرانسه در دوره حضور ترامپ نیز به شکلی زیرکانه درصدد میانجی‌گری بین ایران و آمریکا برآمد تا این بار از سویی دیگر، در نقش حامی ایران ظاهر شود که تیرش به سنگ خورد. در این پرونده بررسی خواهیم کرد که فرانسه از دعوت عربستان سعودی به مسیر بازگشت به برجام، مشخصاً به دنبال چه منفعتی است.