مذاکره با تغییر رویکرد آمریکا
ظریف: آرمان عربی را بیشتر از کشورهای عربی حمایت کردهایم
هفته گذشته فضای بینالملل صحنه رخدادهای مهمی بود. از منظر دیپلماسی سخنرانی محمدجواد ظریف در مجمع دوحه یکی از جالبترین رخدادها بود. سخنرانی جنجالی و صریحی که شاید برای اولینبار در یک کشور عربی از سیاستهای ایران در منطقه و جهان به این شکل ارائه شد.
دکتر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق ایران و بنیانگذار اندیشکده «پایاب»، در پنلی با موضوع «ایران و محیط امنیتی در حال تغییر منطقه» سخن گفت. وی در این نشست که با حضور مقاماتی از شورای همکاری خلیج فارس و موسسههای بینالمللی برگزار شد، به پرسشهایی درباره جایگاه ایران در تحولات اخیر منطقه پاسخ داد.
ظریف با اشاره به تاریخ پرفرازونشیب ایران، از دوران حمله صدام حسین به کشور یاد کرده و تاکید کرد که ایران همواره در برابر تهدیدها ایستاده است. او خاطرنشان کرد: «دو قدرت هستهای بدون هیچ بهانهای به ایران حمله کردند، اما ایران ثابت کرد که میتواند در برابر این تهاجمات مقاومت کند و حتی توانایی وارد کردن آسیب جدی به اسرائیل را دارد.» وی با تصریح بر اینکه کشتن انسانها مایه افتخار نیست، این موضوع را نشاندهنده توان بازدارندگی ایران دانست. وزیر امور خارجه اسبق کشورمان در بیست و سومین نشست «مجمع دوحه» تاکید کرد: ما میخواهیم با اعراب کار کنیم و برای آن هزینه هم دادیم. همیشه از آرمان عربی حتی بیشتر از کشورهای عربی حمایت کردیم. من خودم شخصاً جزو تحریمهای آمریکا هستم، مگر من کسی را به قتل رساندهام؟ چون نتانیاهو گفته، من را تحریم کردند.
وزیر امور خارجه سابق ایران در ادامه، به واکنش ایالاتمتحده در برابر تهدیدهای احتمالی اشاره کرد و گفت: «آمریکا زمانی که قصد حمله به ایران را داشت، مجبور به تخلیه پایگاههایش در منطقه شد. این اقدام آیا نشانه ضعف ایران بود؟» ظریف این سخن را شاهدی بر قدرت بازدارندگی ایران تلقی کرد و افزود که توانمندیهای دفاعی ایران درونی است و امنیت خود را از بیرون وارد نمیکند.
بااینحال، ظریف بهصراحت به ضعف راهبردی ایران در تطبیق با تحولات منطقه اشاره کرد. در پاسخ به پرسش مجری پنل، تریتا پارسی، درباره اینکه آیا ایران دچار فلج راهبردی شده است، او گفت: «خیر، ایران به استراتژی مقاومت بازگشته است؛ راهبردی که به آن عادت و در آن مهارت دارد.» وی توافق هستهای برجام را نمونهای از تغییر استراتژی ایران از مقاومت به تعامل دانست که با مخالفتهای داخلی مواجه شد. به گفته ظریف، هر دو طرف ایران و آمریکا در اجرای این توافق با دشواری روبهرو شدند، زیرا آمریکا به تحمیل و ایران به مقاومت عادت داشت.
ظریف با اشاره به فرصتهای جدید پیشرو، خاطرنشان کرد که در بحثهای منطقهای کنونی، ایران دیگر بهعنوان «مانع» مطرح نیست، بلکه تمرکز بر مسئله اصلی یعنی «تجاوزگری اسرائیل» قرار گرفته است. او انتشار نقشههای «اسرائیل بزرگ» از سوی این رژیم را نمونهای از تهدیدهای مستمر برای منطقه دانست و تاکید کرد که مشکل اصلی، سیاستهای توسعهطلبانه اسرائیل است.
ظریف با بیان اینکه ایران میتواند به گذشته بچسبد یا به آینده بنگرد، بر لزوم همکاری منطقهای برای حل بحرانها تاکید کرد. تحلیل او نشان میدهد که اگرچه ایران از توان بازدارندگی بالایی برخوردار است، اما در زمینه انطباق با تحولات راهبردی منطقه با چالش مواجه است. سخنان ظریف در دوحه، تلفیقی از دفاع از دستاوردهای امنیتی ایران و نقد صریح رویکرد مقاومتمحور بود که میتواند چهارچوبی برای گفتوگوهای آتی درباره نقش ایران در ثبات منطقه فراهم آورد.
برنامهریزی برای «روز بعد از مادورو» در کاخ سفید
کاخ سفید با تدوین محرمانه طرح «روز بعد از مادورو» برای مدیریت گذار و تثبیت قدرت در ونزوئلا، از تهدید کلامی به برنامهریزی عملی تغییر رژیم روی آورده است. به گزارش دنیای اقتصاد، طبق گزارش مقامات دولت، این طرح گزینههایی برای اقدام آمریکا در صورت کنارهگیری یا برکناری مادورو شامل توافق یا حمله مستقیم پیشبینی میکند. درحالیکه ترامپ تصمیم نهایی را نگرفته، اختلاف نظر در دولت درباره اقدام نظامی یا مخفی وجود دارد و با وجود تهدیدهای مکرر، تمایل کمی برای درگیری گسترده دیده میشود. ترامپ اخیراً با مادورو تلفنی گفتوگو کرده و هشدار داده کشور را ترک کند، درحالیکه آمریکا اقدامات نظامی علیه قاچاق مواد مخدر را ادامه میدهد. مخالفان ونزوئلا به رهبری ماریا کورینا ماچادو و ادموندو گونزالز نیز برنامههای مفصل «روز بعد از سرنگونی» شامل حوزههای امنیت، اقتصاد و آموزش را تهیه کرده و بخشهایی را با دولت ترامپ بهاشتراک گذاشتهاند. آمریکا باید نوع حمایت اقتصادی، امنیتی و اطلاعاتی خود را برای جلوگیری از هرجومرج مشخص کند. کارشناسان این آمادهسازی را نشانهای مثبت اما پرخطر دانستهاند و هشدار دادهاند، تضمین مشروعیت دولت جدید برای آمریکا چالشبرانگیز خواهد بود. همچنین وزیر خارجه ونزوئلا در مراسم افتتاحیه «انجمن مردمی صلح و حاکمیت آمریکا» با بیان اینکه یک «جنگ روانی» علیه ونزوئلا وجود دارد، آن را با «شکست» تحریمهای آمریکا با حمایت اتحادیه اروپا مرتبط دانست. به گزارش ایسنا، «ایوان گیل پینتو»، وزیر خارجه ونزوئلا، همچنین ادامه داد: «این اولین نمونه در نزدیک به ۲۰۰ سال از این نوع تهدیدهایی است که در آن از قدرت اقتصادی، نظامی و رسانهای برای به راه انداختن یک جنگ روانی بیسابقه علیه کاراکاس استفاده میشود.»
عراقچی: مذاکره با آمریکا منوط به تغییر رویکرد واشنگتن است
از دیگر خبرهای مهم هفته گذشته در عرصه دیپلماسی واکنش وزیر امور خارجه به مسئله مذاکرات است. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در مصاحبهای با خبرگزاری کیودوی ژاپن، شرط ازسرگیری مذاکرات هستهای با آمریکا را تغییر رویکرد این کشور و آمادگی برای گفتوگویی متوازن و مبتنی بر احترام متقابل دانست. او با انتقاد از مواضع فعلی واشنگتن گفت: «به این نتیجه رسیدیم که آمریکاییها آماده مذاکره متقابل سودمند بر اساس برابری و احترام متقابل نیستند. آنها میخواهند دیکته کنند و من کسی نیستم که به دیکته دیگران گوش کنم.» عراقچی اعلام کرد اگر آمریکا رویکرد خود را تغییر دهد و آماده یک مذاکره منصفانه باشد، ایران نیز آمادگی لازم را برای بازگشت به میز مذاکره دارد، اما به تجربه نامطلوب گذشته از مذاکره با آمریکا نیز اشاره کرد. وزیر خارجه ایران در این گفتوگو به موضوع تاسیسات هستهای حملهشده نیز پرداخت و اعلام کرد که این تاسیسات ممکن است به مواد رادیواکتیو آلوده باشند و این موضوع، همراه با نگرانیهای امنیتی و وجود مهمات منفجرنشده، مانع ازسرگیری بازرسیهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی شده است. او تصریح کرد: «متاسفانه هیچ سابقهای از بمباران یک تاسیسات هستهای صلحآمیز وجود ندارد. بنابراین هیچ پروتکل یا دستورالعملی برای بازرسی چنین تاسیساتی وجود ندارد.» عراقچی درعینحال بر عزم قطعی ایران برای ادامه برنامه هستهای صلحآمیز تاکید و بیان کرد که این برنامه «به عزت ایران و غرور ملی مرتبط است» و قابل چشمپوشی نیست. عراقچی نقطه اصلی اختلاف با آمریکا را به رسمیت شناخته شدن حق ایران برای استفاده صلحآمیز از فناوری هستهای، از جمله غنیسازی، مطابق حقوق بینالملل عنوان کرد. او در بخش دیگری از مصاحبه، روابط دوجانبه ایران و ژاپن را بسیار خوب توصیف و ابراز امیدواری کرد که با رفع تحریمها، همکاریهای اقتصادی دو کشور بتواند به حالت عادی بازگردد. وی همچنین از آمادگی ایران برای همکاری فنی با ژاپن، با توجه به تجربه این کشور در حوزه ایمنی هستهای پس از حادثه فوکوشیما، استقبال کرد.
گام سرنوشتساز برای پرونده کرسنت
دیوان عالی انگلیس فرجامخواهی شرکت ملی نفت ایران را در پرونده مربوط به ساختمان صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت در لندن -معروف به «خانه نفت»- پذیرفته است. به گزارش ایرنا، این ساختمان مورد ادعای شرکت اماراتی کرسنت است که بر اساس یک رای داوری بینالمللی قدیمی، در پی توقیف داراییهای ایران در انگلیس است. دادگاههای پایینتر انگلیس، از جمله دادگاه استیناف، پیشتر به نفع کرسنت حکم داده و انتقال این ملک به صندوق بازنشستگی را اقدامی برای دور زدن طلبکاران قلمداد کرده بودند. بااینحال، به دلیل اختلاف نظر میان قضات دادگاه استیناف، راه برای تجدیدنظرخواهی در دیوان عالی گشوده شد. پذیرش این فرجامخواهی به معنای آن است که بالاترین مرجع قضایی انگلیس استدلالهای طرفین و آرای صادره را بار دیگر بهطور کامل بررسی خواهد کرد. این روند معمولاً زمانبر است و تصمیم نهایی دیوان عالی قطعی و دارای اعتبار قانونی بالا خواهد بود. شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده که پیگیری حقوقی خود را از همه طرق قانونی و بینالمللی ادامه میدهد. از سوی دیگر، کارکنان و بازنشستگان نفت با اشاره به اینکه این ساختمان با منابع صندوق بازنشستگی خریداری شده و منافع آن به تامین معیشت صدها هزار نفر وابسته است، خواستار احقاق حقوق خود شدهاند. پذیرش فرجامخواهی روزنه امید تازهای برای بازبینی حکم مصادره گشوده و اجرای هرگونه اقدام درباره ساختمان را به رای نهایی دیوان عالی انگلیس موکول کرده است.
هند در مرز بازتعریف جایگاه خود میان واشنگتن و مسکو
سفر ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، به دهلینو در دسامبر ۲۰۲۵، که نخستین بازدید او پس از آغاز جنگ اوکراین بود، رویدادی تاریخی و سرنوشتساز در عرصه ژئوپولیتیک آسیا قلمداد میشود. این نشست نشان داد هند دیگر صرفاً یک بازیگر تحت فشار در روابط بینالملل نیست، بلکه قدرتی در حال ظهور است که بهدنبال بازتعریف متوازن روابط خود با دو قطب واشنگتن و مسکو است. پوتین و نارندرا مودی، نخستوزیر هند، در این دیدار بر استحکام روابط دوجانبه تاکید و چشمانداز همکاریهای اقتصادی و استراتژیک تا سال ۲۰۳۰ را ترسیم کردند. هدف افزایش حجم تجارت دوجانبه به ۱۰۰ میلیارد دلار و گسترش همکاری در حوزههای دفاعی، انرژی، فناوری، سلامت و حملونقل از جمله محورهای اصلی توافقها بود.
پوتین در گفتههایی کنایهآمیز به آمریکا، تامین انرژی مطمئن روسیه برای هند را تضمین کرد و بر عدم تاثیرپذیری از فشارهای غربی پای فشرد. از سوی دیگر، مودی روابط با روسیه را خللناپذیر و مانند «ستاره قطبی» توصیف کرد. تحلیلگران بر این باورند که هند بر خط باریکی میان واشنگتن و مسکو گام برمیدارد؛ از یکسو حفظ اتحاد استراتژیک با آمریکا برای آن حیاتی است و از سوی دیگر، وابستگی گسترده به تسلیحات روسی (حدود ۶۰ درصد توان نظامی) و انرژی ارزانقیمت روسیه، دهلینو را به حفظ و تعمیق این رابطه وادار میکند. روسیه نیز هند را شریکی اقتصادی و کانالی استراتژیک در شرایط تحریمها میداند.