معجزه شکست انحصار

  آیسان تنها: سخنان اخیر غلامحسین محسنی‌اژه‌ای را شاید بتوان از جهتی دلگرم‌کننده دانست. سخنانی که ظاهراً از عزم قوه قضائیه برای مقابله با انحصارات حکایت دارد. انحصاراتی که گرچه آفت اقتصاد ایران شناخته می‌شود و بارها از سوی کارشناسان اقتصادی مورد انتقاد قرار گرفته ولی کمتر دیده شده نظام تصمیم‌گیری برای مقابله با آن عزم راسخی نشان دهد. انحصار را مقابل رقابت‌پذیری تعریف می‌کنند. در آخرین گزارش منتشرشده از سوی مجمع جهانی اقتصاد؛ مشخص شد که اقتصاد ایران از حیث رقابت‌پذیری در میان 141 کشور در جایگاه 99 ایستاده است. اما هزینه رقابت‌ناپذیر بودن اقتصاد چگونه بر افراد جامعه تحمیل می‌شود؟ رقابت‌ناپذیری اقتصاد از یک‌سو خود را در بهای بالا و کیفیت نازل‌تر کالاهای مورد استفاده شهروندان نشان می‌دهد و از سوی دیگر می‌توان اثر آن را در فرصت‌هایی دید که به صورت نابرابر برای گروه‌های مختلف جامعه وجود داشته و می‌تواند زمینه‌های پیشرفت فردی افراد و ارتقای بخش‌های مختلف اقتصاد را دچار انسداد کند. سوال این است که چرا و چگونه اقتصاد ایران به دام انحصار افتاده است؟ به باور بسیاری از صاحبنظران بیش از 80 درصد اقتصاد ایران در اختیار بخش دولتی یا شبه‌دولتی است. به عبارت دیگر انحصار شکل‌گرفته هم در همین بخش دولتی و شبه‌دولتی رقم خورده و نهادهای حاکمیتی از جمله قوه قضائیه هم اگر به دنبال شکستن این انحصارات هستند باید مبارزه با انحصار را از دل قدرت سیاسی آغاز کنند. یعنی همان‌جا که تخصیص ارز 4200تومانی از آن کلید می‌خورد و تمامی ارکان نظام تصمیم‌گیری هم از این تصمیم حمایت می‌کنند. این حمایت‌ها در شرایطی صورت می‌گیرد که کارشناسان اقتصادی همواره و از بدو اعلام عمومی اخذ چنین تصمیمی نسبت به تبعات آن هشدار داده‌اند. تبعاتی که خیلی زود گریبان اقتصاد کشور را می‌گیرد ولی باز اثری از تلاش جدی برای متوقف کردن آن از سوی هیچ ارگانی دیده نمی‌شود.

اما آیا می‌توان حالا سخنان رئیس قوه قضائیه را به فال نیک گرفت؟ اگر قرار باشد روند گذشته دستگاه قضا را مبنای تصمیمات احتمالی آینده این نهاد دانست شاید چندان نباید به راهگشا بودن اقدامات احتمالی پیش‌رو دل بست. آنچه تاکنون در حوزه ورود به اقتصاد از سوی این دستگاه دیده شده عمدتاً به برخوردهای پلیسی، بازداشت و بعضاً اعدام برخی سلاطین نامدار بازارهای اقتصاد ایران اعم از سکه و ارز و همچنین لغو برخی واگذاری‌های انجام‌شده منحصر است. اقداماتی که مشخصاً تاکنون اثر محسوسی بر کاهش انحصارات و فساد اقتصادی در سطح کشور نداشته است. اما در عین حال می‌توان به وقوع یک معجزه هم امیدوار بود. معجزه‌ای شبیه به اینکه دستگاه قضا رویکرد جدیدی به کار بسته و با بهره‌مندی از نظر کارشناسان خبره و متعهد بساط انحصارات ریشه‌دوانده در بخش دولتی و شبه‌دولتی را برچیند. بساطی که سال‌هاست برای عده‌ای خاص امتیازات و فرصت‌های ویژه فراهم کرده و اقتصاد ایران را به غل و زنجیر کشیده است.