قوز بالا قوز

مجیدرضا منصورخاکی: تب‌وتاب سوداگری، بازارها را فراگرفته است؛ ابرنقدینگی ویرانگر همچون یک مار غول‌پیکر به بخش‌های مختلف می‌خزد و تعادل بازارها را یکی پس از دیگری برهم می‌زند. بازار ارز، پس از آن بازارهای مسکن و خودرو از سیل نقدینگی در امان نماندند. غول نقدینگی، گویی اکنون به بازارهای ارز و سکه بازگشته و همزمان با شمارش معکوس بازگشت تحریم‌ها، رکودهای تاریخی را ثبت می‌کند. نرخ ارز اکنون قله‌های روانی را یک‌به‌یک می‌پیماید و سکه در کانال چهار میلیون‌تومانی می‌تازد و عاملان اقتصادی دغدغه نجات ارزش دارایی‌هایشان را دارند و بسته به تمکن خود به روش‌های مختلف عمل می‌کنند.

 برخی ریال‌های خود را به ارز تبدیل می‌کنند، برخی خودرو می‌خرند و برخی دیگر کالاهای بادوام. به عنوان نمونه در بازار لوازم خانگی به گفته عرضه‌کنندگان، میان آمار فروش و نصب این محصولات دچار اختلاف فاحشی شده و مصرف این کالاها از سوی مردم به تعویق افتاده است.

 از یک‌سو، بسیاری به دلیل بیم از آینده و پیش‌بینی چندبرابری قیمت‌ها، نیازهای آتی خود را به تقاضای حال تبدیل کرده و بیش از نیاز متعارف خود، کالا خریداری می‌کنند. به عبارت دیگر تقاضا با رشد همراه شده است. از سوی دیگر نیز عرضه کالاها، اغلب دچار محدودیت شده است و انبار واحدهای توزیع‌کننده یا خالی از کالاست یا بعضاً تولیدکنندگان یا واردکنندگان از توزیع کالا امتناع می‌کنند. البته محدودیت‌ها در عرضه ارز و نیز فشاری که از جانب سیاست‌های ارزی دولت به فضای کسب‌وکار واردشده، بخشی از خطوط تولید را متوقف کرده یا فعالیت آنها را به حداقل ظرفیت کاهش داده است. روندی که به طور طبیعی به کاهش عرضه منتهی می‌شود. حال آنکه، کاهش عرضه در کنار افزایش تقاضا پیامدی جز افزایش قیمت در پی نخواهد داشت. 

در این شرایط، اقتصاددانان با در نظر گرفتن این گزاره‌ها، یعنی پایان موجودی انبارها، دشواری واردات مواد و قطعات مورد نیاز تولید و ممنوعیت ورود برخی کالاهای مصرفی و همچنین کاهش تقاضا به دلیل جهش احتمالی تورم و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، شکل‌گیری رکود فراگیر تورمی را پیش‌بینی می‌کنند. 

در عین حال قابل پیش‌بینی است که دولت در ایفای تعهدات و نیز تامین هزینه‌های بودجه‌ای خود به دلیل کاهش درآمدهای نفتی به دنبال بازگشت تحریم‌ها، دچار کسری منابع خواهد شد. بحرانی که یقیناً مدیریت واردات کالاهای اساسی و نیز تخصیص ارز برای واردات کالاهای واسطه‌ای را بیش از پیش پیچیده‌تر خواهد کرد.

در پرونده پیش‌رو بررسی کرده‌ایم که تا چه اندازه بروز چنین رکودی محتمل است و چه آثاری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟ مساله دیگر این است که با چه سیاست‌هایی می‌توان از اثرات چنین رکودی بر اقتصاد ایران کاست.