یک پایان دراماتیک

  مجیدرضا منصورخاکی: اقبال 40میلیونی ایرانیان به یک پیام‌رسان روسی نه‌چندان نام‌آشنا، سبب شد «تلگرام» آوازه جهانی بیابد و در کنار بزرگانی همچون فیس‌بوک، واتس‌آپ و اینستاگرام، جایگاه درخور توجهی برای خود دست‌وپا کند؛ بستری ساده، روان و مجهز به امکانات متعددی که کمتر در میان نمونه‌های مشابه وطنی و بعضاً خارجی آن به چشم می‌خورد؛  بسیاری این پیام‌رسان را به عنوان بستری برای کسب درآمد یا رونق بیشتر کسب‌وکار خود برگزیدند. محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات پیشتر گفته بود تلگرام در ایران 200 هزار شغل ایجاد کرده که البته فعالان اقتصادی این رقم را تا 500 هزار شغل نیز برآورد می‌کنند. همچنین به گفته نایب‌رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای نوین اتاق ایران، بین ۱۰ تا ۱۵ هزار کسب‌وکار در ایران به صورت کاملاً مجازی اداره می‌شوند.  حال آنکه به نظر می‌رسد فیلترینگ تلگرام، فرجام غم‌انگیزی خواهد بود بر این مشاغل مجازی. سعید جلیلی عضو شورای عالی امنیت ملی پس از فیلترینگ تلگرام، در اظهارنظری قابل تامل در توئیتر خود نوشت: «کشوری مثل هند از فضای مجازی نزدیک به 80 میلیارد دلار یعنی بیش از درآمد نفت ایران درآمد دارد. مسوولان پاسخ دهند چرا از این ظرفیت برای اشتغال‌زایی استفاده نمی‌کنند؟» حمید ابوطالبی معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور اما بیکار ننشست و توئیت جلیلی را چنین پاسخ داد: «(در هند) چندصد هزار شغل را از بین نمی‌برند تا از دولت بپرسند چرا فضای مجازی 80 میلیارد دلار بازده ندارد. فیلترینگ فضای مجازی در حکم اشتغال‌زدایی و تخریب فضای کسب‌وکار است.» حسن روحانی نیز طی سفر اخیر خود به استان خراسان رضوی چندین بار تاکید کرده: «با فشار به نسل جوان به جایی نمی‌رسیم و نمی‌توان به نام تقویت پیام‌رسان داخلی مردم را از اشتغال محروم کرد.» فارغ از اینکه کدام نهاد و به چه علت، حکم پایان فعالیت تلگرام را صادر کرده، مساله حائز اهمیت آن است که چنین تصمیماتی چه پیامدهایی در فضای کسب‌وکار کشور به‌دنبال خواهد داشت؟ اگرچه در این میان مشاغل متعددی قربانی سلب فعالیت این پیام‌رسان خواهند شد، اما به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران، این‌گونه تصمیمات می‌تواند اعتماد عمومی را دچار خدشه بیشتر و شکاف میان اقشار مختلف جامعه و حاکمیت را عمیق‌تر کند؛ به هر روی اما به نظر می‌رسد فعالان اقتصادی در حوزه فناوری و فضای مجازی در سایه چنین اقداماتی، متحمل آسیب بیشتری خواهند شد. گو آنکه در دی‌ماه سال گذشته نیز که فضای مجازی تنها چندین روز با اختلالاتی همراه شد، نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران از زیان چندصد میلیارد تومانی فعالان بازار کسب‌وکارهای اینترنتی خبر داد. از سوی دیگر نظرسنجی‌ها حکایت از آن دارد که عمده کاربران به شبکه‌های پیام‌رسان داخلی اطمینان چندانی ندارند. 

افزون بر این کارشناسان اذعان دارند پیام‌رسان‌های داخلی ظرفیت چند ده میلیونی کاربر را نداشته و البته عاری از اقسام نارسایی‌ها نیز نیستند. درنتیجه نمی‌توان انتظار داشت کسب‌وکارها و کانال‌های درآمدزای تلگرامی تماماً به چنین بسترهایی کوچ کنند و در این میان ناگزیر تعداد مشاغل قابل توجهی از بین می‌رود. در چنین شرایطی چگونه می‌توان به بهره‌گیری از ظرفیت فضای مجازی برای کسب‌وکار و اشتغال‌زایی امید داشت؟