فشار مضاعف

  رضا طهماسبی: بازگشت تحریم‌ها از رگ گردن به اقتصاد ایران نزدیک‌تر است. با خروج آمریکا از برجام و دستور تازه ترامپ برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران، کل قوای دولت ایالات متحده اعم از وزارت خزانه‌داری و سفرای مستقر در کشورهای خارجی همدست شده و بنگاه‌های فعال در اقتصاد ایران را به اعمال تحریم و بستن جریمه تهدید کرده‌اند. رفتاری که اتخاذ آن از گفتمان تند و تیز ترامپ علیه ایران، در زمان اعلام خروج رسمی از برجام هویدا بود.

 با این حال این رفتار خلاف گفته‌های پیشین دونالد ترامپ است که مدت‌ها قبل در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز گفته بود کاری به رابطه تجاری اروپا با ایران ندارد و آنها می‌توانند به روابط خود ادامه دهند. ترامپ با ادبیات خاص خودش عنوان کرده بود که «به آنها گفتم به پول درآوردن از ایران ادامه دهید. نگران نباشید. ما نیازی به آنها نداریم.» اکنون آمریکا در عمل رفتاری کاملاً پرفشار و خلاف این اظهارات در پیش گرفته است و نه‌تنها تحریم‌های کنگره را بازگردانده که دولت نیز شروع به وضع تحریم‌های جدید علیه ایران و تهدید شرکای تجاری ایران به ویژه در اروپا کرده است.

ایالات متحده اعلام کرده است تحریم‌ها در دو بازه 90 و 180 روزه بازمی‌گردد که صنعت نفت و بانک مرکزی ایران را شامل می‌شود؛ همان‌طور که انتظار می‌رفت آمریکا دو بخشی را مورد هدف قرار داده که بیشترین اثرپذیری را می‌توانند از تحریم داشته باشند، همان‌طور که بیشترین سود را از امضای برجام برده بودند. در این رابطه نخست خریداران نفت ایران، به ویژه اروپایی‌ها در ایتالیا و یونان که مشتریان برجامی نفت ایران هستند برای کاهش میزان خرید خود تحت فشار قرار می‌گیرند و سپس این فشار به سایر کشورها مانند چین، هند و کره جنوبی منتقل می‌شود. ضمن اینکه با حصارکشی و ایزوله کردن بانک مرکزی در بازارهای مالی موانعی جدی در برابر برقراری روابط کارگزاری و نقل و انتقال پول قرار می‌گیرد که حتی روابط تجاری با شرکای همیشگی یا همان «دوستان دوران تحریم» را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به انباشت پول‌های نفت در این کشورها می‌شود؛ این یعنی بستری مناسب برای افزایش کارمزدهای بانک‌های یک‌شبه پدید آمده و موسساتی که خاص دور زدن و انجام عملیات غیرشفاف هستند.

با این همه وضعیت تحریم‌ها، به اندازه قبل از برجام هم سخت نیست، چون نه قطعنامه شورای امنیت وجود دارد و نه سایر دولت‌ها تن به همراهی با آمریکا داده‌اند. این یعنی بانک‌هایی هستند، ولو کوچک، که می‌توان از طریق آنها کانال‌هایی کم‌عرض برای نقل و انتقال ساخت، می‌توان شرکت‌هایی را که در آمریکا دفتر و فعالیت ندارند جذب کرد، می‌توان با اروپا معاملات یورویی را پیش برد. خروج یکجانبه آمریکا از برجام قطعاً فشارهایی به ایران و شرکای تجاری‌اش وارد می‌کند اما می‌توان با سیاستگذاری‌های سنجیده تا حدود زیادی برای این فشارها ضربه‌گیر ایجاد کرد، گرچه نمی‌توان روند فزاینده این فشارهای مضاعف را در تجارت خارجی انکار کرد. ایالات متحده اسبش را برای فشار بیشتر زین کرده است، سیاستگذار ایرانی هم باید گام‌هایش را محکم‌تر و قوی‌تر کند و البته در دام سیاست‌های بسته و حمایت‌گرایانه نیفتد.