انتخاب بی انتخاب

  آیسان تنها: دایره انتخاب هر روز تنگ‌تر می‌شود. به ویژه در سال‌های پس از تحریم که ورود کالا به کشور دشوار شد، گزینه‌های پیش روی ایرانیان برای خرید کالا هم بی‌وقفه رو به محدودتر شدن می‌رود. اکنون برندهای خارجی از بسیاری از فروشگاه‌های انواع کالا رخت بربسته است و از سوی دیگر تورم هم عاملی است که فرصت‌های پیشین برای انتخاب کالای باکیفیت مرغوب را به ویژه از برخی دهک‌های میانی و پایین درآمدی سلب کرده است. اما تنگی دایره انتخاب کالا، فقط بخشی از ماجراست. ایرانیان در بسیاری از عرصه‌های حیات اجتماعی خود با محدودیت انتخاب روبه‌رو هستند. که این محدودیت‌ها تا حد بسیاری به سیاستگذاری‌های نظام تصمیم‌گیری برمی‌گردد. برای نمونه همین واکسیناسیون. از حدود یک سال و نیم پیش، بیماری همه‌گیر کووید 19 جهان را درنوردیده است. یک سال پس از شیوع بیماری، چندین کشور به تولید دانش واکسن دست یافتند و مدتی بعد با رسیدن به تولید انبوه، انواع این واکسن‌ها به کشورهای دور و نزدیک صادر شد و اکنون جایی ایستاده‌ایم که مردم کشورهای بسیاری با حق انتخاب، واکسیناسیون شده‌اند. در همین کشور همسایه یعنی ترکیه، شهروندان در جریان واکسیناسیون عمومی از حق انتخاب میان دو واکسن شرقی و غربی برخوردارند. ایرانیان اما از چنین شانسی بهره نبردند. در مرحله واکسیناسیون سالمندان که واکسن شانسی در میان مراکز بهداشت توزیع شد و حالا هم که نوبت به جوانان رسیده، یکی از مسوولان اعلام کرده حق انتخابی نیست و جوانان با برکت واکسیناسیون خواهند شد. در عرصه سیاست هم اوضاع به همین منوال است. گرچه ایرانیان از تجربه تاریخی چندان درخشانی در آزادی انتخاب در حوزه سیاست برخوردار نبوده‌اند، اما در جریان همین انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته فرصت‌های انتخاب به واسطه تصمیم نهادهای سیاسی بالادست محدودتر از چند دهه گذشته شد. همان‌طور که رئیس دولت سیزدهم قابل پیش‌بینی بود. در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز ایرانیان از محرومیت در آزادی انتخاب رنج می‌برند. اکنون ایرانیان از دیدن بسیاری از فیلم‌های سینمای جهان در سینماهای کشور محروم‌اند و صداوسیما هم در خلأ وجود شبکه‌های تلویزیونی مستقل و خصوصی یکه‌تازی می‌کند. صداوسیمایی که تریبون صرفاً برخی گروه‌های جامعه قلمداد می‌شود و برای مخاطبانش هم حق انتخاب قانونی دیگری در کار نیست. کارنامه حوزه اجتماعی نیز چندان درخشان نیست. برخی ارکان نظام تصمیم‌گیری با تعیین تکلیف نسبت به موضوعاتی از قبیل ممنوعیت زنان به ورزشگاه و ممانعت از نگهداری حیوانات خانگی فرصت انتخاب را از افراد سلب کرده‌اند. این روزها هم که صحبت از اعمال محدودیت علیه اینترنت آزاد است. اما سوال این است که ایرانیان این محدودیت‌ها را برمی‌تابند؟ بسیاری معتقدند در عصر سلطنت دنیای دیجیتال صحبت از ایجاد محرومیت و محدودیت برای ابزارآلات ارتباطات جمعی چندان واقع‌بینانه نیست. ضمن اینکه بیش از هر زمانی باید نگران عکس‌العمل گروه‌هایی بود که به لطف وسایل ارتباطات جمعی آزادی‌های انتخاب خارج از مرزهای جغرافیایی را لمس می‌کنند ولی از آن محروم‌اند. تاکنون نیز ایجاد محدودیت بیشتر برای انتخاب دست‌کم گروه‌هایی از جامعه بی‌پاسخ نمانده است. مثل همین انتخابات گذشته که با کاهش چشمگیر مشارکت روبه‌رو شد. اکنون نیز باید منتظر ماند و دید که گروه‌های محدود و محروم شده چه واکنشی برمی‌گزینند. سعه‌صدر و سکوت؟ مهاجرت؟ یا نافرمانی؟