وقت‌کُشی
چرا واردات واکسن کرونا برای بخش خصوصی سخت است؟
تقریباً یک سال از شروع همه‌گیری کرونا گذشته است و دنیا واکسیناسیون علیه ویروس کرونا را آغاز کرده است. اما هنوز هم در بسیاری از کشورهای دنیا به خصوص کشورهای در حال توسعه و فقیر، نرخ ابتلا و مرگ‌و‌میر بسیار بالاست و هیچ واکسنی برای ایمن‌سازی جامعه در دسترس نیست. در این کشورها اغلب دولت‌ها توان ارائه کمک مالی را نداشتند و طرح قرنطینه اقتصادی به درستی اجرا نشده است. به همین دلیل است که سلامت و اقتصاد این کشورها آسیب بزرگی را متحمل شده است.
در شرایطی که کشورهای آمریکا، بریتانیا و ژاپن در نظر دارند تا نیمه دوم امسال 70 درصد جمعیت کشور خود را واکسینه کنند و اتحادیه اروپا نیز تا فصل سوم سال جاری به این موقعیت خواهد رسید، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران تا انتهای امسال دسترسی به واکسنی ایمن امکان‌پذیر نخواهد بود.
از طرف دیگر عرضه واکسن هم مساله دیگری است. تولید این حجم انبوه واکسن به بازار و در فاصله زمانی کوتاه، مساله‌ای بسیار چالش‌آفرین است و برخی از شرکت‌ها به دلیل مشکلات مرتبط با حوزه تولید، امکان عرضه طبق تعهدات خود را ندارند و در برخی دیگر از کشورها که عرضه به اندازه کافی وجود دارد، تردید زیادی در دریافت واکسن در میان مردم وجود دارد. این وضعیت در میان مردم آمریکا مشاهده می‌شود و در بسیاری از کشورهای در حال توسعه هم امتناع از دریافت واکسن در نظرسنجی‌ها دیده می‌شود.
تمامی این مسائل می‌تواند روی سرعت واکسینه شدن مردم در جهان تاثیر داشته باشد و باید پذیرفت که نمی‌توان انتظار داشت تا انتهای امسال تمام دنیا واکسینه شده باشند. همین مساله مانع از این می‌شود که اقتصاد جهان با بالاترین پتانسیل رشد کند و به شرایط قبل از کرونا بازگردد. هرچه توزیع واکسن در دنیا عادلانه‌تر باشد و بخش بیشتری از مردم در برابر کرونا واکسینه شوند، می‌توان انتظار افزایش نرخ رشد اقتصادی دنیا را داشت.
نمایی از واکسیناسیون در ایران
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تاکنون 250 هزار نفر از شهروندان ایران یک دوز واکسن کرونا دریافت کرده‌اند و شمار کسانی که هر دو دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند، کمتر از 60 هزار نفر اعلام شده است. تاخیر و عقب ماندن فرآیند واکسیناسیون در کشور که تاکنون به یک درصد هم نرسیده است، دولت را بر آن داشت تا از بخش خصوصی و شرکت‌های ایرانی تقاضا کند که برای واردات واکسن پا پیش بگذارند. اما همان‌طور که در اظهارات پیش از این مطرح کرده بودم، برای اعطای مجوز واردات واکسن کرونا به بخش خصوصی فرصت‌سوزی شده است.
در رابطه با واکسن‌های خارجی، ما همواره گفته‌ایم که زمان آغاز مذاکرات اهمیت فراوانی دارد. برای مثال در رابطه با واکسن آنفلوآنزا که میزان تقاضا برای آن قابل قیاس با واکسن کرونا نیست، با توجه به محدودیت ظرفیت تولید، بخش خصوصی از چند ماه قبل درخواست خود را برای شرکت‌های تولید‌کننده ثبت می‌کند تا در فصل موردنظر این واکسن‌ها به کشور وارد شود. با وجود این دیدیم که با توجه به افزایش تقاضا برای این واکسن و مشکلات داخلی، شرایط برای دریافت آن دشوار شد. همان‌طور که از قبل نیز پیش‌بینی می‌شد، با توجه به اینکه لااقل در ماه‌های ابتدایی، ظرفیت تولید واکسن کرونا، در قیاس با تقاضای جهانی موجود، محدود است، برای تامین نیازها باید روش‌هایی در دستور کار قرار می‌گرفت که متاسفانه ما در آنها ورود نکرده‌ایم، یا به هر نحو وزارت بهداشت صلاح ندید که این اتفاق رخ دهد.
یکی از اقدامات این بود که ما در فاز 3 مطالعات واکسن‌های خارجی مشارکت کنیم که البته باید ریسک تزریق آن به مردم را می‌پذیرفتیم که وزارت بهداشت این نظر را نداشت. امروز بعضی از کشورهایی که در حوزه واکسیناسیون سرعت بیشتری داشته‌اند در فرآیند آزمایش واکسن حاضر بوده و به همین دلیل در اولویت قرار گرفته‌اند. موضوع دوم بحث سرمایه‌گذاری در تحقیقات واکسن کرونا بود که این موضوع نیز به دلیل محدودیت‌هایی که در کشور وجود داشت رخ نداد.
این نکته را نباید از نظر دور داشت که در موضوع واکسن کرونا، دولت‌ها نقش تعیین‌کننده دارند و بخش خصوصی در حوزه کلان وارد نمی‌شود. با توجه به اینکه برای قطع زنجیره کرونا، نیاز به واکسیناسیون بخش قابل توجهی از جامعه وجود دارد، دولت‌ها خود موضوع تامین و توزیع واکسن را بر عهده می‌گیرند و حتی شرکت‌های خصوصی که به تولید واکسن رسیده‌اند نیز به طور معمول با دولت‌ها تعامل می‌کنند و در این رابطه ایران نیز مستثنی نیست.
ضمن اینکه بخش خصوصی در ماه‌های گذشته بارها اعلام کرد در هر حوزه‌ای که به کاهش فشار کرونا و بهبود وضعیت کشور در این حوزه کمک می‌کند، آماده فعالیت است و در حدود یک سال گذشته نیز شرکت‌های خصوصی در حوزه‌های مختلف دارویی و بهداشتی تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند. در رابطه با واکسن نیز قطعاً بخش خصوصی در هر حوزه‌ای که توان داشته باشد، حضور خواهد داشت و تمام ظرفیت خود را فعال می‌کند، اما در عین حال واقعیت‌ها را نیز باید در نظر بگیریم.
دولت می‌توانست برای اعطای مجوز واردات واکسن کرونا به کشور چند ماه زودتر اقدام کند. با توجه به اینکه فرآیند خرید واکسن طولانی و پیچیده است و از سوی دیگر با توجه به کمبودهای جهانی، اساساً فروش واکسن به کشورهای دیگر با سختی دنبال می‌شود، اگر چند ماه زودتر این امکان فراهم می‌شد، ما شانس بیشتری برای واردات داشتیم و به نوعی در این حوزه فرصت‌سوزی کردیم. امروز نیز بخش خصوصی تمام توان خود را برای کمک به دولت برای واردات واکسن بسیج خواهد کرد اما در نهایت باید به محدودیت‌ها نیز توجه کنیم.
خوشبختانه کار تولید واکسن ایرانی کرونا نیز دنبال می‌شود و طبق اعلام مسوولان در ماه‌های آینده امکان تولید انبوه آن وجود دارد. ما پیش از این نیز گفته بودیم که شرکت‌های ایرانی برای دورانی طولانی در حوزه تولید واکسن‌های مختلف فعالیت داشته‌اند و در صورت فراهم شدن مقدمات لازم، واکسن ایرانی کرونا نیز امکان تولید دارد و امیدواریم که ضمن به‌کارگیری تمام ظرفیت‌ها برای واردات واکسن برای گروه‌های پرخطر، با رسیدن واکسن ایرانی، امکان ایمن‌سازی جامعه در برابر کرونا به وجود آید.
اما موضوع دیگری که باید آن را در نظر داشت این است که تحریم‌های بانکی عامل مهمی در دشوار شدن واردات واکسن کرونا و حتی سایر داروها به ایران شده است که این امر برای بخش خصوصی نیز مشکل‌ساز است. البته شرکت‌های ایرانی در سال‌های اخیر توانسته‌اند با اتکا به دانش بومی‌شده خود، بخش قابل توجهی از نیاز دارویی کشور را در داخل تولید کنند و امروز میزان وابستگی دارویی به خارج از کشور به شدت کاهش یافته است اما با وجود این همچنان واردات دارو در شرایط تحریم دشواری‌های خاص خود را دارد و حالا که بحث واردات واکسن کرونا مطرح شده نیز، این محدودیت‌ها بیشتر خود را نشان می‌دهد. احتمالاً در حوزه واردات واکسن کرونا نیز با همین مشکلات مواجه خواهیم بود. اراده قطعی خرید واکسن در وزارت بهداشت وجود دارد و این وزارتخانه به شدت پیگیر خرید واکسن از شرکت‌هایی است که محصول آنها تاییدات لازم را گرفته است اما احتمالاً در این مسیر محدودیت در جابه‌جایی ارز مشکل‌ساز شده است. قاعدتاً وقتی شرکت ایرانی برای نقل‌و‌انتقال ارز خود، بانکی پیدا نمی‌کند، این فرآیند بسیار طولانی‌تر و گران‌تر تمام می‌شود.
