جعبه جادوهای سلیق‌های

نامش را گذاشتند جعبه جادو: کارکردش را در این دو کلمه تعریف کردند. جعبه‌های کوچک چوبی که چشم و دهان داشت و روبه‌روی مردم می‌نشست جادو می‌کرد. این جعبه ۱۲۰ سال است که همین کار را می‌کند. با این فرق که حالا جادو از میان چندین ورق نازک شیشه‌ای به خانه‌ها راه می‌یابد. اما کار همان کار است: جادو...
جادوگر بیننده را مسخ و بیهوش می‌کند. تو را از زمان و مکان دور و مسافر راهی عجیب و ناآشنا می‌کند تا به مقصدش برسی. جادوگر ابزار خوبی دارد: رسانه. که فراگیر است و پویا. قدرتمند است و ماندگار. در ایران باوجود فعالیت بیش از ۴۶۰۰ نشریه مکتوب و آنلاین اما همچنان صدا و سیما جادوگر پرقدرت خانه هر ایرانی است. بزرگ‌ترین سازمان و نهاد دولتی متولی رسمی انتشار اخبار و سیاست‌های کلی نظام و مسوول آگاهی‌بخشی شفاف عمومی طبیعتاً یکی از بزرگترین مراکزی است که راه و مسیری را که به سوی هدف نشانه‌گذاری شده نشان می‌دهد. سازمانی به بزرگی یک سرزمین امسال با رقمی نزدیک به ۹۳۲ میلیارد تومان از بودجه کشور اداره شده است. جام جم تهران تا به حال چند رئیس را در خود دیده که هر کدام پس از تکیه زدن بر صندلی با امضای آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های جدید، تصویر سیاست‌های این رسانه را تغییر دادند. سیاست‌ها در برهه‌های مشخص تغییر می‌کند و در بیانیه‌های کوتاهی «صلاحدید» یا «عدم هماهنگی» علت هر تغییر یا حذف موضوعات قابل طرح در رسانه ملی معرفی می‌شوند. نوشته‌های قانونی همه به طور واضح در همه کتاب‌ها یافت می‌شود اما در میان سیاست‌های صدا و سیما به عنوان رسانه ملی کشور چندگانگی در آیین‌نامه‌های انضباطی و رسمی پیدا می‌شود. گاه از ابلاغ سیاست‌های کلی به برنامه‌سازان صحبت می‌شود و به طور صریح برنامه‌ریزی و یا تصمیم‌گیری در مورد برگزاری برنامه‌ها از مسوولیت تهیه‌کننده عنوان می‌شود و گاه از مسوولیت صریح رئیس سازمان در بررسی جزییات برنامه‌های پرمخاطب صحبت می‌شود. گاه از وظیفه ساخت برنامه‌های شفاف و منتقدانه از سیاست‌های یک قوه برای گسترش فضای نقد در این سازمان استقبال می‌شود و فردای همان روز نقد از عملکرد قوه‌ای دیگر تضعیف نظام و مخالف منافع ملی عنوان می‌شود. امشب در برنامه‌ای شعرخوانی نامزد انتخابات توجه ویژه به سنت‌های ملی است اما پرسش و پاسخ در مورد علایق ورزشی یکی از اعضای دولت تبلیغ سیاسی و سیاسی‌کاری است.
اگر تا پیش از این تصور می‌شد که این روش و رفتار حتماً در میان دولتمردان و سیاستمداران پذیرفتنی و آشناست اما با اعتراض‌های مداوم آنها هم این نگرانی روشن‌تر شد. در یک سال گذشته نزدیک به سه بار رئیس‌جمهور به طور واضح به بی‌توجهی صداوسیما به فضای امید و نشاط در میان ایرانیان اعتراض کرد و نزدیک به پنج بار به تناوب معاون اول. معاون پارلمانی و سخنگو نسبت به برخورد سلیقه‌ای در انتشار اخبار و اقدامات دولت اعتراض کردند. البته هر بار هم پاسخی از لابه‌لای نامه‌های روزانه مدیران ساختمان جام جم بیرون می‌آمد که فلان دقیقه برنامه برای توزیع روحیه نشاط و امید و یا چندین قسمت گفت‌وگو برای تشریح عملکرد دولت ساخته و در حال پخش است. اما در همه این نامه‌نگاری‌ها صحبت از اصول و قوانینی که چرا حذف یک مصاحبه از برنامه پرمخاطب مخالف مصلحت است و یا چرا تهیه‌کننده باید جزییات خلاقیت و پیش‌بینی خود برای برنامه رسمی را با رئیس سازمان هماهنگ کند به میان نمی‌آید. شاید چون نامش روی آن گذاشته شده: جعبه جادو. جادوگر است دیگر جادو می‌کند و جعبه می‌شود محل اعمال سلیقه و مواضع چندگانه.