سریع‌ترین توفان خشکی

17آبان ۱۳۹۲ برابر با هشتم نوامبر ۲۰۱۳ توفانی که آن را هایان نامیده بودند ایالت سامار شرقی در فیلیپین را درهم کوبید. سرعت این توفان زمانی که به مجمع‌الجزایر فیلیپین رسید بی‌سابقه و بالای ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت بود. این توفان مهلک‌ترین و پرسرعت‌ترین توفان در خشکی ثبت شده است. توفان هایان در 11 آبان یعنی شش روز قبل از رسیدن به فیلیپین و بیش از دو هزار کیلومتر دورتر از آن در شرق آغاز شد و به سمت غرب به حرکت افتاد و لحظه به لحظه بر سرعت و شدت آن افزوده شد. کشورهای پالاو، مجمع‌الجزایر مایکرونزیا، فیلیپین، ویتنام، تایوان و چین به ترتیب در سر راه این توفان قرار گرفتند ولی بیشترین خسارت آن در فیلیپین به بار آمد. هایان در مایکرونزیا و پالاو کشته‌ای نگرفت، هر چند که تعداد زیادی بی‌خانمان برجای گذاشت. دو نفر در چین کشته و ۱۶ نفر در تایوان در دریا غرق شدند، 14 نفر دیگر هم در ویتنام زمانی که برای مقابله با توفان آماده می‌شدند گرفتار و کشته شدند. در حالی ‌که در فیلیپین طی پنج روز 5/11 میلیون نفر آسیب مالی و جانی دیدند، 5/2 میلیون نفر دچار کمبود مواد غذایی شدند و بالای نیم میلیون نفر به اجبار خانه‌هایشان را ترک کردند. بیش از ۱۳۰ هزار خانه به کلی تخریب شد و طی دو هفته آمار کشته‌ها به بالاتر از ۵2۰۰ نفر رسید. رقمی که همچنان تا مدت‌ها بعد از توفان در حال افزایش بود. مناطق خسارت‌دیده این کشور عمدتاً مناطق دورافتاده و جزو فقیرترین مناطق فیلیپین بودند.

بخش بزرگی از راه‌ها و فرودگاه‌ها که البته زیرساخت‌های درجه اولی هم نبودند به وسیله این توفان تخریب شدند. همین عقب‌افتادگی زیرساخت‌ها باعث کندی امدادرسانی بود. درست است که طی سال‌های اخیر اقتصاد فیلیپین پیشرفت کرده ولی همچنان نابرابری در تخصیص منابع در این کشور بیداد می‌کند. مقایسه خسارات جانی فیلیپین با ویتنام می‌تواند مفید باشد. گردباد، درست بعد از فیلیپین به ویتنام رسید، اما کشته‌ای بر جای نگذاشت. تنها ۱۴ نفر در زمان آماده‌سازی برای مقابله با توفان جان خود را از دست دادند. سازمان جهانی صلیب سرخ و جمعیت هلال ‌احمر سرعت عمل دولت ویتنام را در تخلیه ۸۰۰ هزار نفر از شهرهای ساحلی ستودند. این در حالی است که دولت کمونیستی ویتنام به سرکوب و فقدان دموکراسی مشهور است ولی دولت‌های فیلیپین به فساد مالی و سست بودن قدرت مرکزی شهرت دارند. دولت مستبد ویتنام بهتر از دولتی که قدرتش در جزایر مختلف و دورافتاده تضعیف شده از جان مردم محافظت کرد. بلایای طبیعی اغلب پیامدهای سیاسی مهمی نیز به دنبال دارند. به عنوان مثال اگر سونامی ویرانگر سال ۲۰۰۴ تنها دشمنی بین دولت سریلانکا و گروه جدایی‌طلب ببرهای تامیل را شدت داد و باعث شد دو طرف بر سر مسائل جزیی مثل نحوه ساخت‌و‌ساز و تجدید بناها هم با یکدیگر جدال کنند اما همین سونامی کمک کرد کشمکش قدیمی در استان آچِی اندونزی خاتمه یابد. توفان هایان در فیلیپین، کشوری که متاسفانه به بلایای طبیعی عادت دارد، نه‌تنها خانه‌ها را تخریب کرد بلکه تاثیری منفی بر چهره سیاسیون فیلیپین و روابط بین‌المللی گذاشت. اگرچه این توفان بی‌سابقه و غافلگیرانه بود، اما کندی امدادرسانی، عدم سازماندهی مناسب نیروها و غیرعادلانه بودن توزیع کمک‌ها قابل توضیح نیست.

«کرازون آکینو» که در سال ۲۰۱۰ با پشتوانه احساسات عمومی روی کار آمد و نقش قابل ‌توجهی در پیشرفت اقتصاد و مبارزه با مفاسد اقتصادی داشته، روش سهل‌انگارانه‌ای برای کمک برگزید که نقطه ضعف بزرگی برای او محسوب می‌شود و به نظر نمی‌رسد تا سال ۲۰۱۶ یعنی پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش به دست فراموشی سپرده شود. مردم نطق تلویزیونی او را که گفته بود «به محض آنکه گردباد عبور کند، کمک خواهد رسید» به یاد می‌آورند، اما بعد از دو هفته هنوز به مردم کمک نرسیده بود. مردم جزایر استان لِیته بر این عقیده‌اند که اختلافات با شهردار تاکلوبان از بستگان دیکتاتور سابق (که به دست مادر آقای آکینو سرنگون شده بود) باعث شد تا از توزیع کمک‌ها ممانعت به عمل آید یا اینکه کمک‌ها تنها به حامیان این گروه سیاسی تعلق گیرد. جدا از سیاسیون داخلی، کمک‌های خارجی نیز بحث‌برانگیز شد. در ابتدا چین مبلغ ۱۰۰ هزار دلار که مبلغ ناچیزی است برای کمک به فیلیپین پیشنهاد کرد. این به مثابه تنبیهی به خاطر اختلافات با فیلیپین بر سر تپه‌های دریایی اسکاربورو در دریای چین جنوبی بود. البته چین فوراً چنین قصدی را تکذیب کرد و مبلغ کمک را افزایش داد. توفان هایان خسارت اقتصادی قابل ‌توجهی (15 میلیارد دلار) به بار آورد اما پیامدهای سیاسی آن قابل صرف نظر کردن نیست.