لذت رقابت

وقتی فدرال‌رزرو در بیش از یک سال قبل روند افزایش نرخ بهره را آغاز کرد بانک‌های آمریکایی رایحه سود بیشتر را استشمام کردند. آنها بهره وام‌ها را بالا بردند اما نرخ سود سپرده‌ها را ثابت نگه داشتند. چنین اقدامی در سایر کشورها خشم عمومی را برمی‌انگیزد و سیاستمداران وارد عمل می‌شوند تا اطمینان یابند سر مشتریان کلاه نمی‌رود. آمریکایی‌ها با خوشحالی یک ‌راه‌حل مخصوص خود یعنی رقابت را برمی‌گزینند. 

این راه‌حل جواب داد. میانگین بازدهی سپرده‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها که در زمان آغاز افزایش نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو 1 /0 درصد بود اکنون به بیش از 9 /2 درصد افزایش یافته است. میزان انتقال نرخ‌های بالاتر به مشتریان که به بتای سپرده (deposit beta) مشهور است موضوع پرطرفداری در گزارش‌های اخیر فصلی درآمد بوده است. بانک‌ها اعلام می‌کنند که بتای سپرده به نقطه اوج رسیده است اما انتظار می‌رود که بتاها در ماه‌های پیش‌رو همچنان بالاتر روند و سودآوری بانک‌ها را کاهش دهند.

علت وقوع چنین فرآیندی آن است که مشتریان پولشان را از محصولات کم‌بازده به محصولات دارای بازدهی بالاتر انتقال می‌دهند. داده‌های گزارش‌های فصلی حاکی از آن‌اند که سهم سپرده‌های بانکی در حساب‌های قرض‌الحسنه از 29 درصد در پایان سال 2021 به 20 درصد کاهش یافته است. اگر این رقم ثابت باقی می‌ماند هزینه سود سپرده برای بانک‌ها 10 درصد از آنچه امروز است کمتر می‌شد. همچنین گزارش‌های فصلی نشان می‌دهند آن دسته از بانک‌هایی که از آغاز سال بیش از پنج درصد از سپرده‌هایشان را از دست داده‌اند میانگین نرخ سود سپرده‌های سرمایه‌گذاری را تا 7 /2 درصد بالا برده‌اند. این افزایش در موسسه‌هایی که سپرده‌های پایدار داشتند فقط 1 /2 درصد بود. 

چنین رویدادی در چرخه‌های قبلی انقباض فدرال‌رزرو هم دیده می‌شود. اما در گذشته بانک‌های بزرگ به خاطر توان قیمت‌گذاری بر بانک‌های کوچک برتری داشتند. به نظر می‌رسد آن توان قیمت‌‌گذاری اکنون رو به کاهش گذاشته باشد. در فصل سوم سال چهار بانک بزرگ آمریکا (جی‌پی مورگان چیس، بانک آمریکا، ولز فارگو و سیتی‌گروپ) اعلام کردند که میانگین هزینه سپرده‌ها برایشان 5 /2 درصد بود که معادل نرخ میانه در کل بانک‌های کشور است. از آغاز چرخه جدید انقباض تاکنون، شکاف تامین منابع بین بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین موسسه‌ها برعکس شده است. در سال‌های 2019-2015 بانک‌‌های دارای حداقل 250 میلیارد دلار سرمایه 3 /0 درصد سود سپرده کمتری نسبت به بانک‌هایی می‌دادند که کمتر از 100 میلیون دلار دارایی داشتند. امروز آن روند معکوس شده و آنها 8 /0 درصد سود بیشتری می‌پردازند.

برایان فوران از بنگاه مشاورتی «پژوهش‌های خودمختار» عقیده دارد که این تحول بازتابی از رقابت شدید بین بانک‌های بزرگ برای جذب مشتریان شرکتی و دارای ارزش خالص بالاست. این مشتریان بهتر از دیگران می‌دانند که پول نقد خود را کجا بگذارند که بازدهی بیشتری داشته باشد. وقتی نرخ سود بهره نزدیک به صفر بود رقابت بر سر سپرده‌ها معنایی نداشت اما اکنون که صندوق‌های بازار پول پنج درصد سود می‌دهند رقابت خشن‌تر شده است. 

این انقباض تا چه مدتی ادامه خواهد یافت؟ کریس مک‌کارتی از بانک سرمایه‌گذاری KBW می‌گوید که بانک‌ها درد و فشار اصلی را از سر گذرانده‌اند اما هزینه‌ها اندکی بالاتر می‌روند و احتمالاً در سطح بالا باقی می‌مانند چون فدرال‌رزرو به‌طور تلویحی اعلام کرد که نرخ‌ها را برای مدتی بیشتر از آنچه انتظار می‌رفت در سطح بالا نگه می‌دارد. حتی اگر سیاستگذاران فدرال‌رزرو از افزایش نرخ‌ها دست بردارند و بانک‌ها نرخ‌ها را ثابت نگه دارند مشتریان همچنان سپرده‌هایشان را از محصولات کم‌بازده به محصولات پربازده انتقال و هزینه‌ها را برای بانک‌ها افزایش خواهند داد. این امر سپرده‌ها را زیر فشار می‌گذارد و بانک‌ها مجبور می‌شوند وام‌دهی را آهسته‌تر کنند. پس‌اندازکنندگان از نرخ بالای بازدهی بهره‌مند می‌شوند اما این داستان برای وام‌گیرندگان به شکل‌ دیگری روایت خواهد شد.