از بالتیک به دریای خزر

از زمانی که فردیناند د لسپس (de Lesseps) دیپلمات و معمار فرانسوی کانال سوئز را در مصر در سال 1869 احداث و غرب و شرق را به یکدیگر متصل کرد، بسیاری از کشورهای خاورمیانه تلاش کرده‌اند اقدامات مشابهی انجام دهند. 

اسرائیل به تازگی حفر یک کانال از دریای مدیترانه به دریای سرخ یا احداث خط راه‌آهن از بندر حیفا به اردن و سپس خلیج‌فارس را در دستور کار قرار داده است. یک وزیر سابق راه و ترابری عراق به شدت از طرح حفر کانال از بندر بصره در جنوب عراق تا ترکیه حمایت می‌کند. اما جدی‌ترین پروژه یک طرح روسی-ایرانی است که دریای خزر را به اقیانوس هند می‌رساند. 

پس از چند دهه مطالعات امکان‌سنجی، نگرانی مشترک در کشور از انزوا، روسیه و ایران را واداشت تا یک کریدور مصون از تحریم بسازند. پس از تشدید تحریم‌های غرب علیه روسیه به دنبال جنگ اوکراین، دو کشور گفت‌وگوهایی را درباره خط ارتباطی ریلی از طریق قزاقستان و ترکمنستان آغاز کرده‌اند. روسیه با سرمایه‌گذاری ایران بنادرش را ارتقا می‌دهد. یک شرکت کشتیرانی ایرانی در دریای خزر ناوگان باربری‌اش را توسعه می‌دهد. روسیه به ساخت خط آهن 164کیلومتری از طریق ایران و در نزدیکی مرز آذربایجان تا دریای خزر کمک می‌کند. این پروژه پس از تکمیل یک مسیر مصون از تحریم را به وجود می‌آورد که از بالتیک تا بندرعباس در حاشیه خلیج‌فارس امتداد دارد. 

امیل اودالیانی، اندیشمند اهل گرجستان، می‌گوید، تجارت سالانه میان ایران و روسیه در سال 20 درصد رشد کرده و به حدود پنج میلیارد دلار رسیده است. صاحب‌نظران روس پیش‌بینی می‌کنند که تجارت با ایران از تجارت با ترکیه (30 میلیارد دلار) جلو بزند. روسیه سال گذشته نفت پالایش‌شده (بنزین و گازوئیل) را از طریق ریلی به ایران فرستاد. بخشی از این محموله به کشورهای دیگر ارسال می‌شود.

 همچنین روسیه به تازگی 12 میلیون تن غله را از طریق ایران به هند فرستاد. از دیگر پروژه‌ها می‌توان به توسعه کانال‌های روسیه بین رودهای دن و ولگا اشاره کرد که دریای سیاه را به خزر متصل می‌کنند. خط آهن دیگری که به بندر چابهار در جنوب شرق ایران می‌رود صادرات روسیه به هند را سرعت بیشتری خواهد داد.

زمانی روسیه به خاطر ترس از تحریم‌های غرب از سرمایه‌گذاری در زیرساختارهای ایران دوری می‌کرد اما جنگ اوکراین باعث شد این احتیاط را کنار گذارد. سال گذشته روسیه بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در ایران بود و بسیار از چین جلوتر رفت. دو کشور با هدف دوری از تحریم‌های غرب از یک سامانه پیام‌رسان مالی رونمایی کردند که جایگزین سوئیفت می‌شود. همچنین آنها در به چالش کشیدن نظم شرورانه جهانی هم‌آوا شده‌اند.

منبع: اکونومیست