تشدید کمبود انرژی

جنگ انرژی در اروپا فراگیر شده است. رهبران گروه هفت که واردات نفت از روسیه را ممنوع کرده یا قصد ممنوعیت آن را دارند در 28 ژوئن اعلام کردند که به دنبال راه‌هایی برای تعیین سقف بر قیمت نفت و همچنین گاز روسیه هستند. انبوهی از مردم خود را برای شرایط دشوار آماده می‌کنند. بریتانیا تلویحاً بیان کرد که بازار برق را اصلاح می‌کند تا از تاثیر گاز طبیعی بر قیمت‌های داخلی بکاهد. شرکت‌های برق فرانسه از مصرف‌کنندگان خواسته‌اند هر چه سریع‌تر مصرف انرژی را کاهش دهند. یکی از اهداف این اقدام آن است که روسیه را از درآمدی که به‌شدت به آن نیاز دارد محروم کنند. هدف دیگر دور کردن چشم‌انداز کمبود انرژی است که پیش‌روی اروپا قرار دارد. درست یک ماه قبل چنین به نظر می‌رسید که می‌توان از بحران اجتناب کرد. آمریکا صادرات گاز مایع (LNG) را افزایش داد و سهم این کشور در کل واردات گاز اروپا از شش درصد در ماه سپتامبر به 15 درصد در ماه می ‌رسید. همزمان سهم روسیه از 40 به 24 درصد کاهش یافت. اما اروپا هنوز آن مقدار گازی را که نیاز داشت از همسایه پردردسر خود وارد می‌کرد. روسیه شیر گاز را بر روی بلغارستان، فنلاند و لهستان بست چون آنها حاضر نشدند بهای گاز را به روبل بپردازند اما سهم آنها از واردات از همان ابتدا هم ناچیز بود. ذخایر گازی اروپا با سرعت بی‌سابقه‌ای روبه افزایش گذاشته بود. اما دو چیز اتفاق افتاد. در 8 ژوئن بروز یک آتش‌سوزی تاسیسات گاز مایع در تگزاس را به تعطیلی کشاند. این توقف تولید که انتظار می‌رود حداقل 90 روز طول بکشد 5 /2 درصد از عرضه گاز به اروپا کم می‌کند. یک هفته پس از آن شرکت روسی گازپروم اعلام کرد به دلیل تاخیر در بازگشت توربینی که برای سرویس کاری به کانادا فرستاده بود عرضه گاز به اروپا از طریق لوله نورد‌استریم یک تا 40 درصد ظرفیت آن کاهش می‌یابد (گاز‌پروم تحریم‌ها را عامل این واقعه می‌داند). آن رویداد 5 /7 درصد دیگر از عرضه گاز را به اروپا کاهش داد. منابع دیگری وجود ندارد. پایانه‌های گاز مایع با ظرفیت کامل کار می‌کنند. لوله‌هایی که از الجزایر،‌ آذربایجان یا نروژ کشیده شده‌اند ظرفیت بیشتری ندارند. راه‌اندازی مجدد میدان گازی گرونینژن (Groningen) در هلند از نظر سیاسی مناقشه‌برانگیز است. این میدان در گذشته به همان‌اندازه لوله نورداستریم گاز عرضه می‌کرد اما به خاطر ایجاد زمین‌لرزه تولید آن متوقف شد. بنگاه مشاورتی ریستاد انرژی (Rystad Energy) می‌گوید که در نتیجه این تحولات تا پایان اکتبر فقط دوسوم ظرفیت تاسیسات ذخیره‌سازی گاز اتحادیه اروپا تکمیل خواهد شد در حالی‌که هدف اتحادیه پر کردن چهارپنجم ظرفیت است. همچنین، این نگرانی وجود دارد که نورداستریم پس از سرویس‌های منظم ماه جولای و پایان عملیات نگهداری نتواند دوباره کار خود را از سرگیرد. اگر چنین اتفاقی روی دهد اروپا فقط با 60 درصد ذخیره وارد فصل زمستان خواهد شد.

این امر تردیدهایی را در توانایی قاره اروپا برای تامین گرمایش در زمستان ایجاد می‌کند. علاوه بر این، در طول سال گذشته تولید برق از نیروگاه‌های گازسوز به مهم‌ترین منبع تامین برق در اروپای شرقی تبدیل شد. این بدان معناست که در آن منطقه این قیمت گاز است که بهای برق را تعیین می‌کند. سال گذشته به خاطر بروز خشکسالی و کمی آب رودخانه‌ها و همچنین عدم وزش بادهای قوی تولید برق تجدیدپذیر کاهش یافته بود. این‌بار مشکل آن است که رآکتورهای هسته‌ای فرانسه به نگهداری نیاز دارند و با کمتر از نصف ظرفیت خود کار می‌کنند. عرضه برق در اروپا در زمانی کاهش یافت که موج‌ گرما جنوب قاره را در می‌نوردد و تقاضای برق وسایل سرمایشی بالا می‌رود. در ماه می،‌ میانگین بهای لحظه‌ای برق در فرانسه به 197 یورو در هر مگاوات‌ساعت رسید در حالی‌که یک سال قبل این رقم 15 یورو بود. تجارت برق یکی از روش‌های اروپا برای مقابله با عدم توازن است. اما فرانسه که زمانی بزرگ‌ترین صادرکننده برق منطقه بود اکنون از همسایگانش برق می‌خرد. بهای کلی‌فروشی گاز در آلمان و اروپای شرقی به خاطر کاهش عرضه از طریق نورداستریم روندی صعودی در پیش گرفته است. این انگیزه‌ای برای جریان گاز از بریتانیا و اسپانیا خواهد بود که پایانه‌های گاز مایع دارند. اما چنین رویدادی عرضه کل سوخت و برق را بالا نمی‌برد. همچنین نشانه‌هایی دال بر این وجود دارند که در دوره‌های کمبود اتحادها سست می‌شوند. در 29 ژوئن افشا شد که یکی از اولین گام‌های بریتانیا در مواقع اضطراری آن است که عرضه گاز به سرزمین اصلی اروپا را قطع کند. بنابراین، کشورهای اتحادیه اروپا سخت تلاش می‌کنند تا جایگزینی برای گاز بیابند. آلمان برنامه خاموش‌سازی یک‌پنجم از نیروگاه‌های زغال‌سوز خود در سال جاری را معکوس کرد. اتریش، بریتانیا،‌ فرانسه و هلند گفتند که ممکن است تعطیلی نیروگاه‌های زغال‌سوز را به تاخیر اندازند و نیروگاه‌های خاموش را دوباره روشن کنند. برخی از هفت نیروگاه هسته‌ای اروپا که قرار بود تا پایان زمستان تعطیل شوند احتمالاً تا مدت طولانی‌تری به کار کردن ادامه خواهند داد. با وجود این حتی اگر تمام این اقدامات صورت گیرند باز هم گاز همچنان بهای برق را تنظیم خواهد کرد. یک قرارداد آتی برای برق بار پایه (به جز برق تجدیدپذیر) آلمان در ماه دسامبر بهای برق را 25 درصد بیشتر از هزینه کنونی تولید برق گازی در نظر می‌گیرد. این بدان معناست که بازار قیمت را با احتساب کمبود گاز به علاوه مبلغی اضافه تعیین می‌کند. اگر کمبود عرضه تداوم پیدا کند لازم است تقاضا تعدیل شود. قیمت‌های بالا بخشی از این تعدیل را انجام می‌دهند. اما ممکن است برای شرکت‌هایی مانند تولیدکنندگان کود،‌ شیشه و فولاد که به گاز و برق زیادی نیاز دارند سهمیه‌بندی اعمال شود. اینکه چنین محدودیت‌هایی تا چه اندازه شدید باشند و احتمالاً به خانوارها نیز تسری پیدا کنند به دو عامل بستگی دارد: درجه هوای زمستانی در قاره اروپا و میزان خروج چین از بحران کووید19 و مصرف بیشتر گاز مایع. تاکنون اروپا در جنگ انرژی با روسیه خوش اقبال نبوده است. اگر قرار است چراغ‌ها تا بهار آینده روشن بمانند باید این وضعیت تغییر کند.