ارتش ولادیمیر
حمایت نیروهای مزدور از قدرتمندان
اگر فقط به بالای عکس چهار مردی که لباس نظامی پوشیده‌اند بنگرید اوضاع عادی به نظر می‌رسد. یکی از مردها لبخند بر چهره دارد و دیگری در حالی که به لنز دوربین زل زده است به سیگارش پک می‌زند. اما اگر به زیر پاهای آنها نگاه کنید سر بریده‌ای را بر روی سنگفرش می‌بینید. مردان قبل از آنکه سر قربانی را جدا کنند ویدئویی از خود گرفتند که در آن در حال خنده دستان و پاهای مرد را با پتک خرد میکنند. این اتفاق در سال 2017 در سوریه روی داد. طبق گزارش‌ها فرد قربانی از ارتش سوریه فرار کرده بود و قاتلان احتمالاً روسی بودند. حداقل یکی از آنها به عنوان یکی از اعضای گروه واگنر (Wagner) شناسایی شد. این گروه مزدوران روسی با اطلاعات نظامی روسیه در ارتباط است و -البته نه برای اولین‌بار- هم‌اکنون در اوکراین عملیات انجام می‌دهد. واگنر، مشهورترین گروه نیروهای مزدور روسیه، ارتباطاتی دارد که مستقیماً به رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین می‌رسد. این گروه اولین‌بار در سال 2014 در اوکراین شهرت یافت؛ زمانی که روسیه تلاش کرد منطقه دونباس در شرق را از اوکراین جدا کند. در آن زمان واگنر یکی از خدماتی را ارائه می‌داد که آقای پوتین ارزش زیادی برای آن قائل بود: «قابلیت انکار». مردان این گروه آسان‌تر از سربازان روسی می‌توانستند خود را در قالب مبارزان جدایی‌طلب جا بزنند. از آن زمان به بعد گروه واگنر در چندین کشور از جمله سوریه، لیبی، مالی و جمهوری آفریقای مرکزی حضور پیدا کرده و در سودان و ونزوئلا نیز نقش‌هایی ایفا کرد. این گروه همواره از قدرتمندان مورد علاقه آقای پوتین حمایت می‌کرد یا آنها را به حکومت می‌رساند.
در اوکراین امروز، آقای پوتین دیگر نمی‌تواند از خدمت «قابلیت انکار» گروه واگنر یا از دیگر خدمت آنها یعنی «کاهش تلفات سربازان» بهره ببرد. از آنجا که روسیه از قبل حدود 190 هزار سرباز را در اوکراین مستقر کرده است حضور چند هزار نیروی مزدور واگنر نمی‌تواند نتیجه جنگ را تغییر دهد. اما آنها می‌توانند چهره جنگ را وحشیانه‌تر کنند. نهادهای مزدورگیری برای جذب نیرو در اوکراین به سراغ کسانی رفتند که قبلاً به خاطر تجربه اندک یا سوءسابقه در ارتش پذیرفته نشده بودند. به گفته ایلیا روژستنسکی خبرنگار روس که سابقه‌ای طولانی در رهگیری نیروهای مزدور دارد آنها هر کسی را می‌پذیرند. ظاهراً این گروه نام خود را از واگنر آهنگساز مورد علاقه هیتلر گرفته است. دیمیتری اوتکین بنیانگذار گروه را با این نام صدا می‌زدند. آقای اوتکین یک کهنه‌سرباز از سازمان اطلاعات ارتش روسیه یا گرو (GRU) است که در هر دو جنگ چچن به میدان رفت و سپس فرماندهی یک واحد نیروهای ویژه را بر عهده گرفت. ارتباطات واگنر با نیروهای مسلح روسیه هنوز ادامه دارد. اردوگاه آموزشی آنها در روسیه در نزدیکی یک پایگاه گرو است. در لیبی، سوریه و ونزوئلا این هواپیماهای نظامی روسیه بودند که ماموران عملیاتی واگنر را به کشور وارد یا از آن خارج می‌کردند. همچنین در لیبی نیروهای مسلح روس تامین مایحتاج مزدوران واگنر را به خوبی انجام می‌دادند. یکی از اسناد واگنر که در لیبی کشف شد حاوی فهرست خرید سخت‌افزارهای جنگی از جمله تانک، سامانه پیشرفته راداری و صدها تفنگ کلاشنیکف است. بخشی از این تجهیزات را فقط می‌شد از طریق نیروهای مسلح روسیه تامین کرد.
ماموران عملیاتی واگنر اغلب از گذرنامه‌هایی استفاده میکنند که توسط اداره‌ای ویژه مرتبط با وزارت دفاع صادر می‌شوند. همان اداره گذرنامه‌های دو مردی را صادر کرد که در سال 2018 تلاش کردند سرگئی اسکریپال جاسوس سابق روس را در بریتانیا به قتل رسانند. در سال 2020 بلاروس در عملیاتی غافلگیرکننده 33 روس را که به نظر می‌رسید اعضای گروه واگنر باشند دستگیر کرد. آقای پوتین شخصاً برای تضمین آزادی آنها وارد عمل شد. آقای مارتن از کالج برنارد در دانشگاه کلمبیا می‌گوید این افراد به هیچ عنوان مستقل نیستند.
گروه واگنر همانند دیگر گروه‌های مزدور روسیه از نظر رسمی اصلاً وجود ندارد چون قانون روسیه به گروه‌های مزدور اجازه فعالیت نمی‌دهد. اما آقای پوتین در سال 2018 به وجود آن اعتراف کرد و گفت تشکیل آن در خارج از مرزهای روسیه انجام شده است. پوتین اعلام کرد آنها حق دارند در هر جای دنیا کار و منافع تجاری‌شان را تقویت کنند. کسی تعجب نمی‌کند که مقامات روسیه نیروهای واگنر را به خاطر اقداماتشان از جمله اعمال شکنجه در سوریه مسوول نمی‌داند.
گفته می‌شود حدود 10 هزار نفر از زمان تشکیل واگنر با این گروه کار کرده‌اند که اکثراً سربازان سابق روسی با تجربه نبرد بوده‌اند. استخدام‌کنندگان کسانی را ترجیح می‌دهند که مهارت‌های نظامی ویژه دارند و فاقد سابقه جنایی هستند. دستمزد آنها شایان توجه است: نیروهای مزدور در آفریقا ماهانه چهار هزار دلار دریافت میکنند.
مزدوران واگنر اغلب به ماموریت‌هایی اعزام می‌شوند که در جهت خدمت به منافع ژئوپولیتیک روسیه هستند اما این سازمان در جریان ماموریت‌ها پول زیادی به دست می‌آورد. در اکثر مکان‌های عملیاتی از جمله مالی یا جمهوری آفریقای مرکزی دولت محلی هزینه عملیات را می‌پردازد. گاهی اوقات قراردادها چرب‌وچیلی می‌شوند و به عنوان مثال کنترل معادن الماس یا طلا به واگنر یا شرکت‌های مرتبط با یوگنی پریگوژین حامی اصلی آنها واگذار می‌شود. آقای پریگوژین در سوریه بر میدان‌های نفتی مسلط شد. طبق گزارش‌ها، واگنر در مالی ماهانه 10 میلیون دلار به جیب می‌زند. گاهی اوقات به نظر می‌رسد که آقای پریگوژین با برخی مقامات روس از جمله سرگئی شویگو، وزیر دفاع، تنش پیدا می‌کند. در سال 2018 نیروی هوایی آمریکا 200 مزدور روس را که به یک پایگاه کردهای تحت حمایت آمریکا در نزدیکی دیرالزور در شرق سوریه حمله کرده بودند به قتل رساند. طبق گزارش‌ها نیروهای رسمی روسیه هیچ اقدامی برای جلوگیری از آن کشتار انجام ندادند. با وجود این به نظر می‌رسد واگنر خود را پس از این حملات بازیابی می‌کند. احتمالاً این بازیابی مرهون ارتباطات آقای پریگوژین با کرملین است. آقای پریگوژین در جوانی مدتی را در یکی از زندان‌های شوروی محبوس بود و پس از آزادی یک دکه فروش هات‌داگ در سن‌پترزبورگ برپا کرد. این آغاز کوچک مقدمه‌ای برای تاسیس رستوران‌هایی بود که فرادستان شهر را به خود می‌خواند. پس از آنکه پوتین در سال 2000 به ریاست‌جمهوری رسید مهمانان قدرتمندش را در تشکیلات پریگوژن گرد هم می‌آورد. طبق گزارش رئیس جمهور جرج دبلیو بوش در رستوران نیوآیلند متعلق به آقای پریگوژین که بر روی رودخانه نوا (Neva) شناور است پاته جگر اردک، خاویار سیاه، استیک با قارچ اضافه صرف کرد.
به دنبال آن، آقای پریگوژین قراردادهای بزرگی را برای تامین غذایی ارتش به دست آورد. بعدها ماموریت‌های بیشتری به او محول شد. او گروه نیروهای مزدور را تشکیل داد که نام واگنر را به خود گرفت. همچنین او آژانس پژوهشی اینترنتی مزرعه ترول را راه‌اندازی کرد. رابرت مولر دادستان ویژه این آژانس را به انتشار اطلاعات غلط در فضای آنلاین و دخالت در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال 2016 متهم کرد. با وجود کسب‌وکارهای پردرآمد، واگنر سوابق عملکردی متنوعی دارد. این گروه در سال 2014 و پس از آن اهداف آقای پوتین در دونباس را دنبال می‌کرد. مزدوران واگنر در سوریه نقشی حیاتی در بازپس‌گیری شهر پالمیرا از داعش ایفا و به نیروهای ارتش روسیه در حفظ بشار اسد در قدرت کمک کردند. اما در سال 2019 زمانی که از واگنر برای مبارزه با جهادی‌ها در شمال موزامبیک کمک خواسته شد هفت نفر از مزدوران کشته شدند و آنها مجبور به عقب‌نشینی شدند. در لیبی حدود هزار نفر از مزدوران روس برای ژنرال شورشی خلیفه حفتر و علیه دولت جنگیدند. آنها نتوانستند دولت را سرنگون کنند و به جنایات جنگی از جمله قتل غیرنظامیان متهم شدند. در جمهوری آفریقای مرکزی حدود دو هزار مزدور واگنر از رئیس‌جمهور فاستین آرکانژ تودرا حمایت میکنند اما نتوانسته‌اند شورشیانی را که برای سرنگونی او تلاش میکنند شکست دهند.
در شش ماه گذشته حدود هزار نیروی عملیاتی واگنر به مالی وارد شدند. گزارش سازمان ملل آنها را متهم می‌کند که در همکاری با سربازان مالی 30 نفر را به تیرک بسته، در بنزین غوطه‌ور کرده و سپس زنده‌زنده به آتش کشیده‌اند. گروه ناظران حقوق بشر می‌گوید مزدوران روسیه به همراه سربازان مالی حداقل حدود 300 مبارز مظنون به اسلام‌گرایی را اعدام کرده‌اند. این رویداد بدترین فاجعه وحشیانه در یک دهه جنگ در مالی به‌شمار می‌رود. همزمان، جهادی‌ها در حال پیشرفت در این کشور هستند.
ماموریت‌های خزنده
گزارش‌های ورود واگنر به اوکراین درست چند روز پس از حمله انتشار یافتند. نهادهای امنیتی اوکراین اعلام کردند که مزدورانی برای ترور رئیس‌جمهور ولودیمیر زلنسکی و دیگر مقامات اعزام شده‌اند. اما هیچ منبع مستقلی این ادعا را تایید نکرد و تحلیلگران و خبرنگارانی که گروه را دنبال میکنند گفتند احتمال استفاده از آنها در چنین ماموریت حساسی اندک است. به نظر نمی‌رسد مزدوران در میان سربازان روسی باشند که از روسیه، بلاروس و کریمه به اوکراین حمله‌ور شده‌اند. اوکراین اطلاعاتی درباره دو جنگجوی مرتبط با واگنر در میان سربازان اسیر روسی انتشار داد. آن دو نفر گفتند که در گذشته برای گروه جنگیده‌اند اما این بار با ارتش رسمی روسیه به اوکراین آمده‌اند.
نیم‌نگاهی به چک دستمزد
در مقابل، گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که مزدوران به بخش‌هایی از دونتسک و لوهانسک اعزام شده‌اند که قبلاً به اشغال روسیه درآمده‌اند. ماموریت آنها آن است که از جدایی‌طلبانی که قصد جدایی از اوکراین دارند حمایت کنند. وزارت دفاع بریتانیا در 28 مارس گفت که انتظار می‌رود واگنر بیش از هزار مزدور از جمله رهبران ارشد خود را در شرق اوکراین مستقر کند. تاکنون به نظر می‌رسد افراد اعزامی به اوکراین از هسته اصلی گروه نیستند. ایلیا بارابانوف خبرنگار روس که گزارش‌های مفصلی درباره آنها تهیه کرده است می‌گوید «آنها از زیرساختارهای قدیمی واگنر مانند پایگاه‌ها و کانال‌های جذب نیرو استفاده میکنند اما کسانی نیستند که ما قبلاً آنها را واگنر می‌نامیدیم». مقامات اطلاعات ارتش اوکراین می‌گویند مزدوران نمود جدیدی از واگنر هستند که لیگا (Liga) نام دارند. آنها ماهانه 200 هزار روبل (2367 دلار) دریافت میکنند که چند برابر حقوق سربازان عادی است.
ممکن است روسیه به سوری‌ها و دیگر کسانی روی آورد که در گذشته هم‌‌دوش واگنر می‌جنگیدند. آقای شویگو، وزیر دفاع روسیه، به پوتین گفت که 16 هزار داوطلب از خاورمیانه آماده نبرد در اوکراین هستند. ویدئوهایی از جمهوری آفریقای مرکزی مردانی را نشان می‌دهد که آمادگی خود را برای جنگ برای روسیه اعلام میکنند. تاکنون شواهدی دال بر حضور آنها در اوکراین دیده نشده است اما حضور آنها صرفاً در نقش مزدور واقعی نخواهد بود. آنها انگیزه زیادی ندارند. به گفته خانم مارتن بسیاری از آنها تحت فشار گروه‌هایشان به این کار مبادرت میکنند، درست همان‌گونه که روسیه سوری‌ها را برای حمایت از اقدام ناکام آقای حفتر به لیبی اعزام کرده بود. سربازان سوری در طول یک دهه جنگ داخلی ثابت کردند که به دزدیدن وسایل منازل یا فروش مواد مخدر بیشتر از جنگیدن علاقه دارند. نهادهای اطلاعاتی غرب می‌گویند ممکن است برخی مزدوران واگنر لیبی را به مقصد اوکراین ترک کنند. شاید تعداد اندکی هم از جمهوری آفریقای مرکزی به آنجا بروند. اما تاکنون نشانه‌ای از آرایش مجدد نیروها دیده نمی‌شود. آقای باربانوف می‌گوید هیچ‌کس قراردادهای مکان‌های دیگر را لغو نکرده است. در حقیقت، به گفته یک مقام نظامی فرانسه درست مدتی پس از شروع جنگ اوکراین، واگنر مزدوران بیشتری را به مالی فرستاد. او اضافه می‌کند: «به عقیده ما تغییر عمده‌ای در آرایش نیروها در مالی و جمهوری آفریقای مرکزی ایجاد نخواهد شد.» حتی اگر نیروهای مزدور روسی بیشتری به اوکراین بروند سوابق آنها نشان می‌دهد که نقش زیادی در سرعت بخشیدن به فرآیند جنگ ندارند و بیشتر فهرست جنایات جنگی را دراز میکنند.
منبع: اکونومیست
