قلعه‌های سبز در آسمان
مزارع عمودی بدون نیاز به خاک و نور
بهترین ریحان جهان در روستایی کوچک در کرانه لیگوریا در غرب جنوا به عمل می‌آید. این ریحان که در اوج رسیدگی و پس از طی روزهای آفتابی و شب‌های گرم چیده می‌شود برای درست کردن سس پستو (Pesto) مناسب است. پستو عامل شهرت لیگوریا به‌شمار می‌رود.
متاسفانه تعداد زیادی از مردمی که ریحان مصرف می‌کنند در فاصله زیادی از جنوا اقامت دارند. علاوه بر این در کرانه لیگوریا نیز همیشه آب‌وهوا مساعد نیست. اما نمونه بسیار مشابه این ریحان را می‌توان در چند کانتینر حمل‌ونقل در پشت محوطه پارک خودرو در بروکلین شمالی و در کنار پمپ بنزین و کنیسه یهودی‌ها پیدا کرد. این ریحان ترد، اندکی فلفلی و با طعم زیرمایه رازیانه است که شاید سرآشپزهای جنوا نپسندند اما بر محصولات عرضه‌شده در سوپرمارکت‌ها برتری زیادی دارد.
این کانتینرها یک مزرعه عمودی را در خود جای داده‌اند. در این مزارع گیاهان به جای آنکه کنار هم رشد کنند بر روی هم قرار می‌گیرند و در نتیجه امکان تراکم بیشتری فراهم می‌شود. شرکت اسکور روتس (Square Roots) مالک این مزرعه در آن سبزیجات تازه به عمل می‌آورد و ظرف 24 ساعت پس از چیدن آنها را با سه‌چرخه‌های برقی به 100 مغازه خرده‌فروشی در نیویورک تحویل می‌دهد. این شرکت تاسیسات بزرگ‌تری در میشیگان و اهداف بلندپروازانه‌ای برای توسعه بیشتر دارد.
مزارع عمودی لزوماً کوچک نیستند. بنگاه پلنتی (Plenty) در خارج از شهر و در جنوب سانفرانسیسکو مزرعه‌ای 8100 مترمربعی را اداره و بنا به ادعای خودش 300 برابر مزارع هم‌مساحت خود محصول تولید می‌کند. برنامه‌هایی برای احداث مزارع عمودی بزرگ در امارات متحده عربی و سوئیس وجود دارند. چین قصد دارد یک محله کامل در شانگهای را به ساخت مزارع عمودی اختصاص دهد.
اکثر مزارع عمودی چند ویژگی مشترک دارند. یکی از آنها عدم استفاده از خاک است. ردیف‌های انبوه محصولات یا به صورت ایروپونیک رشد می‌کنند که در آن بخار آب دارای مواد مغذی ریشه‌ها را تغذیه می‌کند یا به صورت هیدروپونیک که در آن ریشه‌ها در محلول مغذی یا در داخل ظرفی هستند که محلول به‌طور مداوم در آن جریان پیدا می‌کند.
در این روش‌ها با آب کمتر نتیجه‌ای بسیار بزرگ‌تر حاصل می‌شود. نبود خاک این امکان را فراهم می‌کند تا کنترل دقیقی از میزان مواد مغذی که به ریشه‌ها می‌رسد به عمل آید. همچنین اثری از علف‌های هرز، میکروب، حشرات و دیگر آفت‌های گیاهی نخواهد بود چراکه بسیاری از این موجودات در چرخه حیاتشان به خاک نیاز دارند. همچنین وقتی خاک نباشد مازاد کودهای شیمیایی به آب‌های جاری وارد نمی‌شود. در مزارع عمودی چیزی دور ریخته نمی‌شود بلکه به چرخه بازیافت انتقال می‌یابد. برخی مزارع از اکوسیستم آکواپونیک بهره می‌برند که در آن کشاورزی در آب و علم باغبانی با هم آمیخته می‌شوند. در این سیستم گیاهان غذای ماهیان را فراهم می‌کنند و ماهیان به گیاهان کود می‌دهند.
از نور آفتاب هم خبری نیست. نور از طریق رشته‌های LED تامین می‌شود. این رشته‌ها به گونه‌ای مرتب شده‌اند که به برگ‌های متراکم گیاهان نور مطلوب برسد. مشکل آنجاست که لامپ‌های LED و برق پرهزینه هستند. طرفداران مزارع عمودی می‌گویند هزینه لامپ‌های LED رو به کاهش و میزان نور تولیدی به ازای هر کیلووات‌ساعت برق رو به افزایش است. طبق آنچه قانون هایتز (Haitz,s law) نام دارد کارایی سامانه‌های نوردهی LED هر دهه تا 20 عامل بالا می‌رود اما حتی در این صورت نیز هزینه روشنایی و تامین گرما بالاست.
با گذشت زمان اوضاع بهتر می‌شود اما این بهبود صرفاً به خاطر قانون هایتز نیست. انرژی مورد استفاده در مزارع عمودی عمدتاً برق است که هم سبزتر و هم ارزان‌تر می‌شود. شبکه‌های برق به استقبال ظرفیت‌های تجدیدپذیر رفته‌اند و این ظرفیت بار هزینه سوخت را از دوش نیروگاه‌ها برمی‌دارد. علاوه بر این مزارع عمودی می‌توانند اوقات روز و شب خود را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که با زمان ارزانی برق مطابقت داشته باشد و در زمان نیاز شبکه تقاضای کمتری داشته باشند. شبکه‌ها در ازای این لطف تخفیف‌های خوبی می‌دهند.
این یک نمونه از بزرگ‌ترین مزیت این مزارع یعنی «کنترل» است. وقتی نور، گرما و مواد مغذی مستقیماً به گیاه می‌رسند شرایط رشد بهینه خواهد شد. محصولات نیز به دقت انتخاب می‌شوند و محصولات دارای رشد سریع، وزن کم و سود حاشیه‌ای بالا در اولویت قرار می‌گیرند. بازار سبزیجات باکیفیت و دارای برگ‌های سبز در تمام فصول داغ است.
توت‌ها در نوبت دوم قرار دارند. کشت توت آفت‌کش زیادی مصرف می‌کند و به گونه‌‌هایی محدود می‌شود که بتوانند فشار حمل‌ونقل طولانی را تحمل کنند. در نتیجه توت‌های شیرین، زیبا و قرمز آتشی که در ماه جولای از یک مزرعه برداشت می‌شود با توت‌های صورتی‌رنگ به بزرگی توپ گلف که در سپتامبر در قفسه‌های فروشگاه قرار می‌گیرند اصلاً قابل مقایسه نیستند. مزارع عمودی می‌توانند از طریق کنترل نور، دما و مواد مغذی جعبه‌های توت تازه را در تمام سال در سطح شهر عرضه کنند. بیایید نام آن را توت تسلا (Teslaberry) بگذاریم. محصولی برتر با مزایای زیست‌محیطی (بدون استفاده از آفت‌کش‌ها) که خود یک فناوری و برند محسوب می‌شود.
کنترل به داده‌ها نیاز دارد. مزارع عمودی می‌توانند با دقت بسیار بالا رویدادها را رهگیری کنند. کاری که حتی در بهترین مزارع زمینی هم امکان‌پذیر نیست. هرچه مزرعه بزرگ‌تر باشد اطلاعات آن بیشتر است و حداقل از جنبه نظری می‌توان آن را بهتر و کاراتر ساخت. آنیا راسن مدیر شعبه بروکلین اسکور روتس می‌گوید مزرعه عمودی در واقع طبیعی نیست بلکه روی مقابل طبیعت است. این مزرعه یک روبات بزرگ است که گیاهان را درون خود پرورش می‌دهد.
شاید این گفتار اشتهای شما را کاهش دهد اما وقتی بحث سلامت، طبیعی بودن، خلوص و محیط زیست پیش می‌آید مزارع عمودی از همه جلوترند. فناوری که پیرامون یک گیاه قرار می‌گیرد از فناوری که درون آن است کمتر در کانون توجهات قرار دارد. روشنایی بالینی در مزرعه‌ای که در آن گیاهان همانند سرورها کنار هم چیده شده‌اند طبیعی نیست اما خلوص خاصی دارد. محیط بسته چیزی است که به محیط بزرگ‌تر بیرون آسیبی نمی‌رساند مگر اینکه انرژی آن از طریق سوخت‌های فسیلی تامین شود.
سرمایه‌گذاران رسالت‌جو که این مزیت‌ها را می‌بینند بدون توجه به هزینه انرژی پول خود را به سمت کشاورزی عمودی روانه می‌سازند. شرکت پلنتی در شش دور فراخوان تامین مالی موفق شد 541 میلیون دلار جمع کند. همزمان یک شرکت تملیک با هدف خاص (SPAC) بنگاه ایروفارمز (AeroFarms) در نیوجرسی را خریداری کرد. این شرکت یک مزرعه عمودی بسیار بزرگ در منطقه صنعتی نیوآرک دارد. هر دو این سرمایه‌گذاری‌ها در حالی صورت می‌گیرند که سودآوری هنوز محقق نشده است.
از نظر بسیاری از طرفداران محیط زیست این کارها اقداماتی نمایشی هستند و برای کاهش فشار کشاورزی بر محیط زیست باید کارهای بسیار بیشتری انجام شود. کشاورزی عمودی یک کسب‌وکار موفق خواهد بود اما نفع زیادی به سیاره زمین نمی‌رساند. این کار فقط یک خدمت کوچک به شهرنشینان ثروتمند است. اما مزارع عمودی می‌توانند تاثیراتی داشته باشند که هم برای طرفداران محیط زیست و هم برای دیگران ارزشمند هستند. آنها برخلاف گوشت‌های گیاهی افراد را به اندیشیدن درباره چگونگی تولید غذا و نه صرفاً مزه آن تشویق می‌کنند. تجربه حاصل از آن می‌تواند به کارایی بهتر و کیفیت بالاتر منجر شود.
کشاورزی عمودی قرار نیست بلافاصله اقدامات کشاورزی را در جهان متحول سازد. بسیاری از سرمایه‌گذاران در زمان ورود به این عرصه و هنگام انتخاب مزارع دچار قضاوت اشتباه می‌شوند. همچنین، حتی اگر برخی سرمایه‌گذاران این صنعت را بزرگ کنند شرکت‌های آنها در کوتاه‌مدت و میان‌مدت صرفاً در خدمت شهرنشینان ثروتمندی خواهند بود که پول کافی دارند که غذای خوب بخورند.
در جهانی که ثروتمندتر و شهرنشین‌تر می‌شود این کسب‌وکار آینده‌دار خواهد بود. مزارع عمودی برای محیط زیست هم، هرچند به صورت حاشیه‌ای، مفید خواهند بود. اما شرایط به این محدود نخواهد بود. کشاورزی سابقه‌ای طولانی در مبادله زمین با انرژی دارد. در سرتاسر قرن 20، تراکتورها و دیگر ماشین‌آلا ت، کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها سوخت‌های فسیلی را به محصولات کشاورزی تبدیل می‌کردند. آنها از انرژی نهفته در نفت استفاده می‌کردند تا در یک قطعه معین زمین محصولات بیشتری پرورش دهند.
در اواسط تا اواخر قرن 21، روشنایی مصنوعی و کنترل دما در فضای بسته با کمک برق پاک و ارزان می‌تواند همان روند را تداوم بخشد. البته این امکان بدان معنا نیست که سرمایه‌گذاری در کشاورزی عمودی در کوتاه‌مدت جواب می‌دهد. اما درست همان‌گونه که کشاورزی قرن 20 برای کشاورزان قرن 19 دور از تصور بود مزارع قرن 21 می‌توانند از نظر بهره‌وری، طرفداری از محیط زیست و ارتفاع از مزارع کنونی جلو بیفتند.
