تاخیر در رویت
متغیرهای کلان چگونه بازار سهام را متاثر می‌کنند؟
روابط علی و تعاملات پویا میان متغیرهای کلان اقتصادی و شاخص قیمت سهام در تدوین سیاست‌های کلان اقتصادی و سیاست‌های سیاسی یک کشور بسیار مهم است. در این راستا مقاله‌ای با عنوان «اثر متغیرهای اقتصادی بر رفتار قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار» منتشر شده که به بررسی اثر متغیرهای اقتصادی بر رفتار قیمت سهام شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار می‌پردازد. نویسندگان این مقاله عبارت‌اند از لیلا آسیابی اقدم، کارشناس اقتصادی، اشکان رحیم‌زاده، کارشناس اقتصادی و یدالله رجایی، کارشناس اقتصادی. در مقدمه این مقاله آمده است: بازارهای سرمایه ارتباط نزدیکی با ساختار اقتصادی هر کشور دارد و قوت و ضعف آن می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی هر کشور باشد، به عبارتی بازار مالی به عنوان یکی از کانال‌های تامین مالی و تخصیص منابع در اقتصاد می‌تواند نقش مهمی در تعادل عمومی اقتصاد و انتقال شوک‌های اقتصادی در جامعه ایفا کند. بورس اوراق بهادار از اجزای تشکیل‌دهنده بازار سرمایه بوده و به عنوان بخشی از مجموعه اقتصاد، تابع آن است که تحت تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی است. بر مبنای تئوری‌های اقتصادی، شاخص قیمت سهام باید منعکس‌کننده انتظارات آحاد اقتصادی از عملکرد آتی شرکت‌ها باشد، در حالی که سود شرکت‌ها، سطح فعالیت‌های اقتصادی را منعکس می‌کند. بنابراین، روابط علی و تعاملات پویا میان متغیرهای کلان اقتصادی و شاخص قیمت سهام در تدوین سیاست‌های کلان اقتصادی یک کشور بسیار مهم است. نظریه اقتصاد سیاسی، از نیمه دوم قرن بیستم با گسترش و نفوذ مکتب لیبرالیسم، وارد متون اقتصادی جهان شد. این نظریه نه‌تنها مورد توجه اقتصاددانان و سیاستمداران واقع شده است، بلکه جامعه‌شناسان نیز آثاری در بسط و توضیح این نظریه ارائه داده‌اند. بر اساس این نظریه اقتصاد و سیاست تاثیر متقابل بر یکدیگر دارند. این به این معناست که فعالیت و تصمیم‌گیری‌های سیاسی، تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر فعالیت‌های اقتصادی و برعکس دارند. بر اساس این نظریه سیاستمداران و دیوانسالاران، همانند هر فرد دیگری، انگیزه‌هایی برای انتقال ثروت از طریق فرآیند سیاسی دارند.
تحکیم بازار سرمایه
در بخشی دیگر از این مقاله آمده است: از آنجا که سرمایه‌گذاران بالقوه بازار اوراق بهادار را طیف وسیعی در جامعه تشکیل می‌دهند، فراهم کردن بستری مناسب برای حضور گسترده این طیف و جلب اعتماد آنها، تحکیم بازار سرمایه و عمق بخشیدن به این بازار، یکی از اساسی‌ترین ابزارهای توسعه اقتصادی را به ارمغان خواهد آورد. در این راستا، انجام تحقیقات مختلف می‌تواند نقش بسزایی در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران ایفا کند. هدف از سرمایه‌گذاری در سهام کسب بازده مناسب از سرمایه‌گذاری است. در بخش ادبیات تحقیق این پژوهش آمده است: بازار سرمایه در هر کشوری از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد محسوب می‌شود و تغییر و تحولات آن می‌تواند منعکس‌کننده تمام‌عیار ساختار اقتصادی آن کشور باشد. قیمت‌ها و در نتیجه بازدهی اوراق در این بازارها از عوامل متعددی متاثر می‌شود که در حالت کلی به عوامل درونی و بیرونی تقسیم‌بندی می‌شوند. متغیرهای کلان اقتصادی، عمده عوامل بیرونی موثر بر بازدهی اوراق و به ویژه سهام محسوب می‌شوند. عوامل بیرونی شامل عوامل کلان اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی بر شاخص کل بورس تاثیر می‌گذارند.
اثر تولید ناخالص داخلی بر قیمت سهام
یکی از عواملی که بر شاخص کل قیمت سهام تاثیر می‌گذارد، تولید ناخالص داخلی است. رونق اقتصادی (افزایش تولید ناخالص داخلی نسبت به روند بلندمدت) انتظارات سرمایه‌گذاران در خصوص سودآوری فعالیت‌ها و اطمینان سرمایه‌گذاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افزایش تولید ناخالص داخلی، بی‌اطمینانی اقتصادی را کاهش و سودآوری انتظاری سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد. این عوامل به همراه افزایش ثروت مورد انتظار به افزایش تقاضا برای انواع دارایی‌ها ازجمله سهام و قیمت آن منجر می‌شود. همچنین، هر نوع تغییر در قیمت سهام، ثروت خانوارها و مصرف آنها و همچنین سرمایه‌گذاری و تولید بنگاه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از عوامل موثر بر ریسک تورم است. در کشور ما نیز نرخ بالای تورم و آثار سوء آن بر رشد و توسعه اقتصادی، توجهات بی‌شماری را به خود معطوف کرده است. قیمت سهام برابر است با ارزش فعلی سودهای نقدی سهام آتی، به عبارتی جهت تعیین قیمت سهام باید سودهای نقدی سهام آتی را با نرخ بازده مورد توقع تنزیل کرد. در نتیجه قیمت سهام رابطه معکوسی با نرخ بازده مورد توقع و رابطه مستقیم با سودهای نقدی سهام دارد. نرخ بازده مورد توقع شامل نرخ بازده واقعی بدون ریسک به اضافه صرف ریسکی است که ناشی از عوامل مختلفی از جمله نرخ تورم مورد انتظار است، افزایش تورم باعث افزایش نرخ بازده مورد توقع و در نتیجه کاهش قیمت سهام می‌شود، از طرفی تورم باعث افزایش درآمدها و هزینه‌ها و در نتیجه تغییر سود سهام می‌شود که عاملی برای تغییر قیمت سهام است. تغییر نهایی قیمت سهام با فرض ثبات سایر عوامل به میزان افزایش در نرخ بازده مورد توقع و میزان تغییر در سود سهام بستگی دارد. چنانچه تاثیر افزایش در نرخ بازده مورد توقع بیشتر از تاثیر افزایش در سود سهام باشد قیمت سهام کاهش می‌یابد و برعکس. از طرفی تورم باعث می‌شود که خانواده‌ها سهم بیشتری از درآمد خود را صرف مخارج مصرفی کنند که نتیجه آن کاهش پس‌انداز و کاهش تقاضا برای سرمایه‌گذاری خواهد بود که به نوبه خود باعث افزایش نرخ بازده مورد توقع و در نتیجه کاهش قیمت سهام می‌شود. از بعد سرمایه‌گذاری همان‌طور که ذکر شد تورم به عنوان یکی از عوامل موثر بر ریسک سیستماتیک و همچنین یکی از شاخص‌های مهم در تجزیه و تحلیل‌های بنیادین است. اهمیت تورم به دلیل تاثیری است که بر نرخ بازده واقعی دارد (نرخ بازده واقعی برابر است با نرخ بازده اسمی پس از کسر نرخ تورم).
اثر تغییر در نرخ ارز بر قیمت سهام
در بخش نتایج این پژوهش آمده است: ارتباط بین قیمت سهام و متغیرهای کلان اقتصادی همواره ثابت نیست و به علل مختلف، این همبستگی دچار تغییر می‌شود. البته احتمالاً به دلیل آنکه بورس سهام ایران در مقایسه با حجم اقتصاد کشور بسیار کوچک است، نمی‌تواند تغییرات واقعی در اقتصاد را به خوبی نشان دهد. از سوی دیگر از آنجا که اقتصاد ایران یک اقتصاد دولتی است، به دلیل وجود فضای بوروکراتیک و کندی مراحل تصمیم‌گیری تا اجرا، واکنش صورت‌گرفته در متغیرهای اقتصادی با تاخیر زمانی صورت می‌گیرد. در کلامی ساده‌تر، تغییر در برخی متغیرها از قبیل تورم و رشد اشتغال بلافاصله بر هزینه‌ها و درآمدهای شرکت اثر نمی‌گذارد و تاثیرات آن در طول زمان ظاهر می‌شود و عکس‌العمل بازار نیز با تاخیر رویت می‌شود.
تغییر در نرخ ارز می‌تواند دو اثر متفاوت بر قیمت سهام داشته باشد. از یک‌سو، افزایش نرخ ارز (از بعد تقاضا) به افزایش درآمد شرکت‌های صادرکننده کالا و در نتیجه قیمت سهام آنها منجر شده و از سوی دیگر (از بعد عرضه) به کاهش سود شرکت‌های واردکننده نهاده‌های واسطه‌ای و کاهش قیمت سهام آنها منجر می‌شود. نتایج مطالعات نشان می‌دهد بین متغیرهای اقتصاد و شاخص قیمت‌ها در رژیم‌های متفاوت رابطه وجود دارد.
در بخش پیشنهادهای این پژوهش نیز آمده است:
از آنجا که وضعیت اقتصادی کشور با عملکرد بازار سهام رابطه‌ای نزدیک داشته و عملکرد بورس نیز به نحوه رفتار سهامداران بستگی دارد، بنابراین لزوم برگزاری کلاس‌های آموزشی جهت آشناتر کردن سهامداران با مباحث سرمایه‌گذاری و انتخاب سهم بسیار لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
