نماگرهای آینده‌نگر

  عاطفه چوپان: یکی از مهم‌ترین و پرطرفدارترین بازارهای مالی در اغلب کشورها، بازار سهام است. بازاری که با جذب سرمایه‌های خرد و کلان در دنیا همواره با استقبال زیادی مواجه بوده اما رفتارهای شدیداً نوسانی این بازار همیشه مورد بحث و بررسی قرار داشته است. در بازار سهام، نوسان‌های گسترده و لحظه‌ای در همه حال موجب ورود و خروج سرمایه شده و اثرات این جابه‌جایی بر اقتصاد کشورها گاه به شدت پرمخاطره بوده است. بنابراین بررسی روابط متقابل میان نوسان‌های بازار سرمایه و متغیرهای مهم اقتصادی در کشورها از اهمیت ویژه برخوردار است. نتایج مقالات منتشرشده، دلالت بر وجود رابطه‌ای مثبت و بسیار قوی بین بازده واقعی سهام و نرخ رشد تولیدات آتی دارد. برای چنین رابطه‌ای حداقل دو اثر را می‌توان مورد توجه قرارداد: اول، اطلاعات مربوط به فعالیت واقعی آتی ممکن است به نحوی در قیمت سهام قبل از وقوع آن منعکس شود که این موضوع اساساً بیانگر کارایی بازار سهام است و دوم، تغییرات در قیمت سهام به تغییرات ثروت خانوارها و بنگاه‌ها منجر می‌شود که این موضوع می‌تواند بر تقاضا برای کالای سرمایه‌ای و مصرفی اثر بگذارد. بدیهی است که افراد در سبد دارایی‌های مالی خود ترکیب مختلفی از پول نقد، سهام، سپرده بانکی، اوراق قرضه، طلا و ارز نگهداری می‌کنند، تغییرات در حجم پول، نرخ ارز، نرخ تورم و نرخ بهره بانکی، تقاضای افراد برای نگهداری هر یک از دارایی‌های مزبور از جمله تقاضا برای سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهد و این موضوع نیز به نوبه خود بر قیمت سهام اثرگذار است. اعتقاد بر این است که قیمت سهام توسط برخی از متغیرهای کلان اقتصادی بنیادین مانند تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه، کسری حقیقی بودجه دولت، حجم حقیقی پول، نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت، نرخ سود سپرده یک‌ساله، نرخ تورم، نرخ حقیقی ارز، نرخ بهره آمریکا و تراز تجاری تعیین می‌شوند اما آیا این رابطه در اقتصاد ایران نیز وجود دارد؟ نتایج نشان می‌دهد سه متغیر نرخ تورم، تراز تجاری و تولید ناخالص داخلی در زمینه اثرگذاری بر بازار سهام دارای وزن بیشتری نسبت به دیگر متغیرها هستند و این متغیرها اصلی‌ترین پارامترهایی هستند که بر تعیین شاخص سهام بورس تهران نقش دارند. البته کارشناسان بازار سهام عوامل دیگری از جمله نرخ بهره بین‌بانکی، قیمت‌گذاری دستوری، قیمت دلار، رشد اقتصادی، میزان سرمایه‌گذاری خارجی، قیمت‌های جهانی و وضعیت بودجه شرکت‌ها را که شامل مواردی از قبیل تعیین نرخ حامل‌های انرژی، عوارض صادراتی، بهره مالکانه، نرخ سوخت نرخ خوراک و... می‌شود، نیز بر بازار موثر می‌دانند. در این بین موضوع دیگری هم هست که طی سال‌های زیادی در بازار سهام ایران نقشی تعیین‌کننده داشته و آن تعیین تکلیف برجام و وضعیت روابط خارجی ایران است. این موضوع اگرچه در نگاه اول یک موضوع سیاسی است اما با توجه به اینکه تحریم‌ها برای ایران بیشتر اقتصادی است، وضعیت توافقات بر سر برجام همواره بر بورس ایران اثرگذار بوده و هست.