در آستانه ثبت رکورد جدید

به نظر می‌رسد افزایش جدید قیمت نفت خام ارتباط مستقیمی با ریسک‌های ژئوپولیتیک دارد. حرکت بعدی قیمت نفت خام بستگی زیادی به میزان موجودی مخازن استراتژیک دارد. اگر موجودی این مخازن به حد بحرانی برسد، شاهد افزایش جدیدی در قیمت نفت خواهیم بود. بر اساس مدل‌ها و وضعیت خریداران و فروشنده‌ها، به نظر می‌رسد تا تابستان، قیمت صددلاری در هر بشکه را شاهد باشیم.

نفت خام برنت این هفته برای اولین بار در سال‌های اخیر برای مدت کوتاهی به 90 دلار در هر بشکه رسید. این جهش اخیر به تنش در اطراف اوکراین نسبت داده شد، اما این گذراترین و شاید دم‌دستی‌ترین دلیل برای افزایش قیمت نفت است. دلایل بزرگ‌تر همگی به اصول مبنایی در این بازار مربوط می‌شوند و 90 دلار در هر بشکه نفت برنت ممکن است تنها آغاز کار باشد. اخیراً در مورد ظرفیت مازاد اوپک و چشم‌انداز نه‌چندان خوب آن مطالب زیادی گفته و نوشته شده است. این ظرفیت مازاد به دلایل متعددی رو به کاهش است، اما به نظر می‌رسد عمده‌ترین آنها سرمایه‌گذاری کم است. در نتیجه، جی‌پی‌مورگان اوایل این ماه هشدار داد که با کاهش ظرفیت تولید اضافی اوپک به چهار درصد از کل ظرفیت تا سه‌ماهه چهارم سال 2022، قیمت نفت خام برنت دریای شمال ممکن است به 125 دلار در هر بشکه نیز افزایش یابد.

آژانس بین‌المللی انرژی از این هم فراتر رفته و هشدار داده است که ظرفیت مازاد اوپک ممکن است در نیمه دوم سال به نصف کاهش یابد و به 6 /2 میلیون بشکه در روز برسد. این آژانس سپس ادامه داد: «اگر تقاضا به رشد شدید خود ادامه دهد یا عرضه نتواند در حد قابل قبولی باقی بماند، سطح پایین ذخایر و کاهش ظرفیت اضافی به این معنی است که بازارهای نفت ممکن است شاهد یک سال بسیار پرنوسان در سال 2022 باشند.»

اما موضوع فقط اوپک نیست. بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت غیراوپک و بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در جهان، یعنی ایالات متحده، کمتر از آنچه می‌تواند تولید می‌کند. فشار سهامداران بر شرکت‌های بزرگ نفت عمومی در ایالات متحده افزایش یافته است، و همچنین اصرار بر اینکه شرکت‌ها به جای جست‌وجوی نفت و گاز بیشتر برای استخراج، بر سبز کردن فعالیت‌های خود تمرکز کنند، افزایش یافته است. در نتیجه، ایالات متحده نفت کمتری از آنچه می‌توانست، و بسیاری انتظار داشتند، تولید می‌کند.

در نتیجه، به نظر می‌رسد که زمینه برای یک سال گران‌قیمت دیگر در بازار نفت فراهم شده است، که اتفاقاً همزمان با سال گرانی کلی در جهان است زیرا بانک‌های مرکزی در واکنش به تورم سرسخت، سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه خود را مانند پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی برای تقاضای نفت از روزهای اولیه آغاز همه‌گیری، آغاز می‌کنند. شرایط به گونه‌ای پیش رفته که به نظر می‌رسد شرایط دوران همه‌گیری که پیش از این به نظر می‌رسید گذرا باشد، در حداقل میان‌مدت، بر بازارها تاثیر زیادی خواهد گذاشت.

تحلیلگران مورگان استنلی در یادداشتی که این هفته به نقل از وال‌استریت ژورنال منتشر شد، نوشتند: بازار نفت به سمت ذخایر کم، ظرفیت مازاد کم و سرمایه‌گذاری کم در حال حرکت است. در این شرایط، 90 دلار برای هر بشکه برنت ممکن است تازه شروع کار باشد.

در واقع، به نظر می‌رسد اجماع وال‌استریت بر این است که برنت تا تابستان به 100 دلار خواهد رسید، به دلیل همه دلایل ذکرشده توسط مورگان استنلی و همچنین به این دلیل که هزینه‌ها نیز به‌طور سرسام‌آوری در حال افزایش است و حداقل در ایالات متحده، تورم بالا و کمبود نیروی کار شدیدی وجود دارد. با این حال بزرگ‌ترین محرک قیمت‌ها تقاضای فیزیکی باقی خواهد ماند.

آژانس بین‌المللی انرژی اذعان کرد که تقاضای فیزیکی نفت قوی‌تر از آنچه قبلاً انتظار می‌رفت و در آخرین گزارش بازار نفت ارائه شده بود، قرار گرفته است. بر اساس این چرخش شگفت‌انگیز، آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی تقاضای نفت در سال 2022 خود را 200هزار بشکه در روز افزایش داد. و بر اساس سوابق خود، ممکن است معلوم شود که بار دیگر استحکام تقاضا را دست‌کم گرفته است. حتی با این تخمین، تقاضای نفت نه‌تنها به سطح قبل از همه‌گیری بازمی‌گردد، بلکه از آن فراتر می‌رود و تا پایان سال به 7 /99 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

در چنین شرایطی، قیمت‌های بالاتر برای نفت کاملاً قطعی است و به نظر نمی‌رسد موضوع جدیدی همچون قرنطینه جدیدی در راه باشد تا دوباره تقاضای نفت را در جهان کاهش دهد. اما همچنان این سوال باقی می‌ماند که نفت پیش از شروع به کاهش قیمت، تا چه حدی بالا خواهد رفت؟

پاسخ به این سوال بسیار مشکل است. شرکت‌های نفتی عمومی ایالات متحده همچنان متعهد به سهامداران خود هستند، زیرا به نظر می‌رسد پیش‌بینی‌ها مبنی بر اینکه نفت آینده بلندمدتی ندارد را جدی می‌گیرند. آنها فضای محدودی برای انجام آنچه می‌خواهند، دارند. با ادامه صعود قیمت نفت وست تگزاس، شرکت‌های خصوصی حفاری‌های جدیدی را آغاز خواهند کرد. و اوپک نیز حفاری‌های جدیدی را انجام خواهد داد، اما ممکن است به جای تغییر به رویه «تولید به میزان دلخواه»، کنترل تولید را حفظ کند چون فقط تعداد کمی از اعضای اوپک واقعاً ظرفیت تولید نفت به میزان دلخواه را دارند.

قیمت‌های بیش از حد بالا صرف‌نظر از کالایی که قیمت‌های آن بیش از حد بالا می‌رود، مصرف را کاهش می‌دهد. با این حال، یک هشدار وجود دارد و آن این است که این کالا باید جایگزین مناسبی برای جلوگیری از مصرف در زمانی که قیمت‌ها خیلی بالا می‌رود، داشته باشد. با در نظر گرفتن کابوس‌های پاییز و زمستان امسال اروپا، جایگزین‌های سوخت‌های فسیلی هنوز به حد مطلوبی نرسیده‌اند. این اساساً به این معنی است که تاثیر قیمت‌های بالای نفت بر تقاضا به کندی آشکار می‌شود و به کندی قیمت‌ها را پایین می‌آورد.

پس وضع دنیا چگونه خواهد بود؟ یک پاسخ کوتاه وجود دارد: «وضع دنیا خیلی خوب نیست!» قیمت بالای نفت، قیمت هر چیز دیگری را بالا می‌برد، و این آخرین چیزی است که دولت‌ها و مردم در کشورهای صنعتی می‌خواهند به ویژه زمانی که با تورم نسبتاً بالایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ممکن است این بیماری همه‌گیر امسال برای همیشه به پایان برسد، اما پیامدهای واقعی آن ممکن است به مرور خود را نشان دهد.

حفاری‌ها بی‌سروصدا شروع شده‌اند

شرکت‌های نفتی بزرگ دنیا، سایت‌های جدیدی برای حفاری آغاز کرده‌اند و برخلاف تعهدهای مجموع صفر خود حرکت می‌کنند. این شرکت‌ها فعالیت‌های گسترده اکتشافی و تحقیقاتی خود را آغاز کرده‌اند، اما مثل گذشته گزارش‌های زیادی از آنها ارائه نمی‌کنند و رسانه‌ها چندان در جریان فعالیت‌های آنان قرار نمی‌گیرند. به نظر می‌رسد چه بخواهیم و چه نخواهیم، امسال رکورد یکی از پرحفاری‌ترین سال‌ها در میان سال‌های اخیر زده خواهد شد.

نقشه راه خالص صفر تا سال 2050 آژانس بین‌المللی انرژی که سال گذشته منتشر شد، به نمونه‌ای از برنامه‌ها با زمان‌بندی بد تبدیل شده است. تنها چهار ماه بعد از انتشار این نقشه راه، آژانس اعلام کرد به دلیل کاهش ظرفیت تولید مازاد اوپک، جهان به سرمایه‌گذاری بیشتری در اکتشاف نفت نیاز دارد.

علاوه بر این سیگنال‌های مختلط، آژانس سال گذشته اوپک‌پلاس را نیز مورد انتقاد قرار داد و آن را متهم کرد که عرضه جهانی نفت را به‌طور تصنعی محدود نگه می‌دارد تا قیمت‌ها را بالا نگه دارد. در نگاه اول، ممکن است تصور شود که تحلیل‌کنندگان تاثیرگذارترین انرژی جهان، به گفته تام ویلسون از فایننشال‌تایمز، واقعاً نمی‌دانند در مورد چه چیزی صحبت می‌کنند. با این حال به نظر می‌رسد که شرکت‌های بزرگ نفتی چندان توجهی به این مسائل نمی‌کنند. آنها در حال حفاری و اکتشاف و بهره‌برداری از میادین نفتی جدید هستند، فقط گزارشی در این زمینه منتشر نمی‌کنند.

اندرو لاتهام، معاون اکتشاف در وود مکنزی، این ماه به تام ویلسون گفت: «مهندس‌ها هنوز در حال کاوش هستند و خیلی کمتر از گذشته در مورد این کار صحبت می‌کنند. شما باید یک ناظر متخصص واقعی باشید تا این نوع چیزها را بدانید [زیرا] به دلیل ملاحظاتی که وجود دارد، اخبار خاصی درباره این اکتشافات منتشر نمی‌شود.»

به گفته این مشاور، در سال گذشته در مجموع 798 حلقه چاه ارزیابی و اکتشافی حفاری شده است که نسبت به سال گذشته تغییر خاصی نداشته است اما به‌طور قابل توجهی کمتر از آنچه در سال 2019 حفاری شده بود، است. در سال 2019 هم 1256 حلقه چاه برای اکتشاف نفت حفاری شده بود. اما به گفته لاتام، این کاهش به بیماری همه‌گیر مرتبط است و قرار نیست موضوعی ادامه‌دار باشد.

این بدان معناست که با یا بدون نقشه راه آژانس بین‌المللی انرژی به سمت صفر خالص، امسال می‌تواند شاهد افزایش حفاری‌های جدید باشد، به‌ویژه به دلیل افزایش تقاضای نفت نمی‌توان انتظار کاهش حفاری‌ها را داشت. بر همین اساس است که میزان حفاری‌ها از انتظارات ناظران نفت نیز فراتر رفته است.

اخبار این روزها به این سادگی‌ها درز پیدا نمی‌کنند. مثلاً شل در اوایل سال 2022 یک منبع ذخیره نفتی بزرگ را در نامیبیا کشف کرد، اما خبر آن را اعلام نکرد. نهایتاً رویترز به نقل از منابع ناشناس و آگاه اعلام کرد و در ادامه آن دولت این کشور جنوب آفریقا با یک اعلامیه رسمی، اکتشاف این منبع نفتی را تایید کرد.

اگزون موبیل پس از یافتن منابع نفتی در سواحل گویان به اکتشافات خود ادامه می‌دهد. آخرین گزارش اوایل این ماه منتشر شد و در مورد برنامه‌هایی برای شروع پمپاژ از سکوی دوم در بلوک Stabroek بود که تولید نفت کشور را سه برابر افزایش می‌داد. در همین حال، سوپرمجر اعلام کرده است که قصد دارد تا سال 2050 به یک شرکت صفر خالص تبدیل شود.

توتال انرژی فرانسه، که قبلاً فقط توتال بود، و همیشه در حفاری چاه‌های نفتی جدید فعال بوده است، حتی با وجود اینکه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را نیز افزایش می‌دهد، تمرکز خود را بر حفاری چاه‌های نفت جدید کاهش نداده است. طبق داده‌های وود مک به نقل از فایننشال‌تایمز، این شرکت فرانسوی در سال گذشته بیشترین چاه‌های اکتشافی جدید را حفر کرد و بالاتر از اگزون موبیل ایالات متحده که دوم شد و انکویینور نروژی که سوم شد قرار گرفته است.

برای اگزون، اکثراً تجارت طبق معمول است. این شرکت چند سهامدار فعال دارد اما هیچ حکم دادگاهی که آن را مجبور به کاهش تولید نفت خود کند، برخلاف شل، وجود ندارد. شاید همین واقعیت است که مورد شل را به ویژه جالب می‌کند. دادگاه هلند به این سوپرمجر دستور داد تا ردپای انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا 45 درصد در سال گذشته کاهش دهد و اعلام کرد که تولید آن به هر حال در سال 2019 به اوج خود رسیده است و باید این میزان را به هر صورتی کاهش دهد.

جایگزینی ذخایر نیز یکی از دلایل موجود است. حتی با وجود برنامه‌ها و تعهد برای تولید کمتر نفت در آینده، این شرکت به‌طور کامل از تجارت اصلی خود دست نمی‌کشد. تقاضای نفت، صرف نظر از پیش‌بینی‌های مختلف، به نظر می‌رسد که هنوز چند دهه خوب را در پیش دارد. هزینه‌های تاسیسات جدید بادی و خورشیدی در حال افزایش است، عرضه مواد معدنی و فلزات حیاتی محدود است، و زمان ایجاد معادن جدید حتی بیشتر از زمان حفر چاه‌های نفتی فراساحلی است. این نوید خوبی برای انقلاب تجدیدپذیر نیست، اما برای تقاضای نفت و گاز خوب است.

دلیل دیگر قیمت نفت است. هر چه قیمت نفت بالاتر می‌رود، حفاری در مناطق جدید کشف‌نشده مقرون‌به‌صرفه‌تر می‌شود. با قیمت هر بشکه نفت خام برنت 91دلاری، اکتشاف بسیار جذاب‌تر از نفت 40دلاری برنت است. به ویژه به این دلیل که قیمت‌های بالای نفت به وضوح نشان می‌دهند که تقاضا بیش از عرضه است.

کربن ترکر که یک وب‌سایت برای گزارش میزان ردپای کربن است، در اوایل این ماه گزارشی منتشر کرد و هشدار داد که اکتشاف جدید نفت و گاز می‌تواند به دارایی‌های سرگردان و هزینه‌های غرق‌شده به ارزش 500 میلیارد دلار منجر شود زیرا در درازمدت، تقاضای نفت از بین خواهد رفت. با این حال، همان سازمان سال گذشته کاهش مستمر هزینه‌های انرژی بادی و خورشیدی را پیش‌بینی کرد، و این اتفاق نه‌تنها روی نداد، بلکه هزینه تولید انرژی‌های بادی و خورشیدی افزایش پیدا کرد. بنابراین اینکه آیا این سرمایه‌گذاری‌ها واقعاً از بین می‌روند یا خیر، یک سوال باز باقی خواهد ماند.

شرکت‌های نفتی بزرگ و قطعاً شرکت‌های نفتی کوچک و متوسط کاری را انجام می‌دهند که هر کسب‌وکاری در شرایط فعلی انجام می‌دهد. محیط فعلی حاکی از آن است که تقاضا برای محصولات نفتی قوی است. طبیعتاً، آنها تلاش می‌کنند تا با تولید هرچه بیشتر برای برآورده کردن آن، به این تقاضای قوی پاسخ دهند. اما آنها مانند گذشته آشکارا درباره این فعالیت‌های خود صحبت نمی‌کنند. 

در عوض، آنها سرمایه‌گذاری‌های خود را در انرژی‌های تجدیدپذیر همچون انرژی باد، انرژی خورشیدی، و خودروهای برقی در حالی که بی‌سروصدا حفاری می‌کنند برجسته می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که نفت کافی برای فردا و پس از آن وجود دارد.