چرخه هوشمند

حدود پنج سال پیش در کنار استارت‌آپی فین‌تکی در حوزه پس‌انداز هوشمند پول (Intelligence Saving) به اسم «دراپز» حضور داشتم. «دراپز» به‌عنوان یک ابزار هوشمند و خودکار بنا داشت پول‌های خرد و بلااستفاده کاربرانش را کارآمد کند. سازوکار این فین‌تک این‌گونه بود که خوانش و پردازش حساب‌ها را به‌صورت هوشمند و با استفاده از هوش مصنوعی (AI) شناسایی و در قالب حساب‌های جداگانه‌ای نگهداری می‌کرد تا کاربران به اهداف پس‌انداز خود دست یابند. اما متاسفانه این استارت‌آپ با وجود تلاش‌های فراوان تیمش و به دلیل مشکلات مربوط به قوانین و مقررات مرتبط و محدودیت‌های اعمالی از سمت سیستم بانکی کشور که هنوز همکاری با استارت‌آپ‌های فین‌تک در آنها به درستی تعریف نشده است، پس از سه سال شکست خورد. 

این در حالی است که در حوزه پس‌انداز در دنیا، بازار خوبی در حوزه فین‌تک به وجود آمده و با نگاهی به استارت‌آپ‌های این حوزه می‌توان به اهمیت توجه شرکت‌ها، دولت‌ها و به‌خصوص مردم به پس‌انداز آن هم به صورت هوشمند پی برد. همان‌طور که در تصاویر نیز مشخص است سرمایه‌گذاران خطرپذیر هم روی این حوزه به‌عنوان یک بخش جذاب برای آینده‌ای با رشد و بازدهی بالای سرمایه حساب باز کرده‌اند.

نگاه دنیا و ایران به پس‌انداز

پس‌انداز در تمام دنیا بخش بزرگی از تکنولوژی‌های مالی را به خود اختصاص داده و مردم از آنها به‌عنوان روش هوشمندانه‌تری برای حفظ دارایی خود در دوران بازنشستگی یا اندوخته‌ای برای فرزندانشان نگاه می‌کنند. 

همچنین سیستم‌های پس‌انداز هوشمند بخش جذابی برای رشد و توسعه فعالیت بانک‌ها به‌شمار می‌روند، به‌طوری که بانک‌ها از طریق راه‌اندازی یا همکاری با استارت‌آپ‌های حوزه پس‌انداز می‌توانند به «حفظ منابع مالی»، «افزایش نرخ نگه‌داشت مشتری» و «احتمال وفاداری مشتری» بپردازند. به‌طورکلی می‌توان چرخه پس‌انداز هوشمند را در قالب زیر در نظر گرفت:

معمولاً شروع فرآیند پس‌انداز از بررسی دارایی‌ها و تراکنش‌های کاربران آغاز می‌شود و بر اساس اهداف و میزان پس‌انداز کاربر می‌تواند به‌صورت دستی یا به صورت خودکار صورت گیرد. اما مشکل پس‌انداز هوشمند، کمی فراتر از قوانین و مقررات و نوآوری در سیستم بانکی است. شرایط تورمی حاکم بر اقتصاد کشور، صرفاً پس‌انداز ریالی برای افراد جامعه را کمی از نگاه به آینده و نگاه بلندمدت دور نگه داشته است. بسیاری از افرادی که برای راه‌اندازی سیستم «دراپز» با آنها مصاحبه شد و نظراتشان دریافت شد، نگهداری ریال را ریسک می‌دانستند و بیش از اینکه به دنبال نگهداری دارایی برای آینده باشند، بیشتر به دنبال سرمایه‌گذاری و دریافت منافع مالی بودند. 

به همین دلیل است که شاید کسب‌وکارهای فین‌تک ما این روزها راه‌حل‌هایی در حوزه سرمایه‌گذاری به‌خصوص سرمایه‌گذاری خُرد و وام‌دهی خرد را در پیش گرفته‌اند. با وجود این معضلات، می‌توان از باب فرهنگ‌سازی و راه‌حل‌های نوآورانه کمی سنت‌های گذشته در حوزه پس‌انداز را زنده کرد. در این میان ترکیب سیستم‌های تحلیل هوشمند تراکنش‌ها و پس‌انداز هوشمند و در ادامه تبدیل این پس‌انداز هوشمند به سرمایه‌گذاری مطمئن می‌تواند کمی دغدغه‌های مردم را حل کند.

فرض کنید با تحلیل تراکنش‌های خُرد و حساب‌های پس‌انداز بانکی همواره بخش کوچکی از هر تراکنش چه به‌صورت Cash back و بازگشت پول و چه به‌صورت درصد اندکی از مبلغ تراکنش با موافقت کاربر به حساب جداگانه‌ای منتقل شود و این مبلغ به‌صورت کم‌ریسک یا بدون ریسک در راه‌حل‌هایی چون صندوق‌های درآمد ثابت بورسی یا صندوق‌های کالایی مانند صندوق طلا به‌کار گرفته شود، یعنی عملاً هم پس‌انداز اتفاق افتاده و هم تا حدی تاثیرات تورم پوشش داده شده است.

در کشور ما استارت‌آپ‌هایی در این حوزه به‌خصوص حوزه‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری خُرد راه‌اندازی شده‌اند که کماکان با مشکلات قوانین و مقرراتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. شاید راه‌اندازی سندباکس‌ها (چارچوبی که توسط تنظیم‌کننده قواعد و مقررات بانکی و همچنین بانک‌ها برای بررسی و تست نوآوری‌های مالی در نظر گرفته می‌شود) و همچنین افزایش دانش و آگاهی در این خصوص بتواند راه‌گشای رشد بیشتر سیستم‌های پس‌انداز هوشمند و زندگی بهتر افراد در دوران بازنشستگی باشد. این در حالی است که در بسیاری از کشورها ثابت شده است که با فین‌تک می‌توان سنت‌های گذشته را از قلک‌های سفالی خارج و وارد قلک‌های هوشمند کرد.