اثر شوک بر توزیع درآمد

  آیسان تنها: مساله نحوه توزیع درآمد یا به عبارتی نحوه تقسیم درآمد حاصل از تولید میان بخش‌های اقتصادی همواره مورد توجه و مطالعه اقتصاددانان بوده است. اقتصاددانانی که از لحاظ متدولوژی هم ممکن است دیدگاه‌های متفاوتی با یکدیگر داشته باشند. مساله توزیع درآمد اغلب در چارچوب موضوعات مربوط به فقر و عدالت اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد و از آن‌رو سنجه‌ای برای ارزیابی عملکرد دولت‌ها هم به حساب می‌آید. بدیهی است که اگر دولتی بخواهد رفاه جامعه را افزایش دهد، فقر را از بین ببرد یا حداقل از شدت آن بکاهد، لاجرم باید به مسائل مربوط به نحوه توزیع درآمد در کشور حساسیت داشته باشد.

یکی از عوامل موثر بر توزیع درآمد «نوسانات اقتصاد کلان» شناخته شده است. موضوعی که اقتصاد ایران در چند دهه اخیر با آن درگیر بوده است. هم از یک‌سو به دلیل وابستگی به منابع طبیعی (نفت) و همین‌طور به دلیل وجود روابط ناپایدار سیاسی با بسیاری از کشورهای جهان. وضع تحریم‌های سنگین اقتصادی بین‌المللی علیه ایران از جمله مواردی بوده که منجر به تحمیل شوک‌های اقتصادی به کشور شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آثار این شوک‌ها و نوسانات به صورت یکنواخت بین خانوارها توزیع نشده و اندازه نسبی نوسانات و ضریب همبستگی بین متغیرهای اقتصاد کلان برای دهک‌های مختلف درآمدی متفاوت بوده است.

همچنین بررسی‌های مربوط به تاریخچه عملکرد اقتصاد ایران نشان می‌دهد که در غالب موارد دوران رکود اقتصادی با کاهش نابرابری و دوران رونق اقتصادی با افزایش نابرابری همراه بوده است.

تازه‌ترین مطالعه در این حوزه مقاله‌ای با عنوان «اثر نوسانات اقتصاد کلان بر توزیع درآمد خانوارهای ایرانی» است که به قلم منصور شاکریان، پژوهشگر اقتصادی و مسعود نیلی، اقتصاددان نوشته شده و در آن تاثیر نوسانات اقتصاد کلان بر وضعیت توزیع درآمد خانوارهای ایرانی از دو جنبه توصیفی و علّی مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش توصیفی این پژوهش از اطلاعات حساب‌های ملی ایران و داده‌های هزینه و درآمد خانوارهای شهری در حد فاصل سال‌های 1376 تا 1397 بهره برده شده است. به این ترتیب که ارتباط بین متغیرهای اقتصاد کلان و بودجه خانوار بررسی و «توزیع درآمد چرخه‌های تجاری اقتصاد ایران»، برای اولین‌بار تولید شده است. در بخش علّی هم در حد فاصل سال‌های 1379 تا 1397 اثر نوسانات تولید ناخالص داخلی بر نابرابری و نوسانات توزیع درآمد خانوارهای ایرانی تخمین زده شده است.

طبق یافته‌های این پژوهش، بررسی نوسانات نسبی به عنوان اولین مولفه توزیع درآمد چرخه‌های تجاری اقتصاد ایران نشان می‌دهد، نوسانات درآمد و هزینه پنجک‌های شهری ایران، صعودی است. یعنی پنجک‌های کم‌درآمد کمترین نوسان و پنجک‌های پردرآمد بیشترین نوسان را تجربه کرده‌اند. همچنین قشر متوسط در رونق‌ها بیشترین اثر مثبت و در رکودها بیشترین اثر منفی را پذیرفته است. همچنین دیگر یافته‌های این پژوهش نشان داد که افزایش نوسانات تولید ناخالص داخلی باعث کاهش ضریب جینی و نابرابری می‌شود. در این پرونده تلاش کردیم یافته‌های این مقاله را واکاوی کنیم.