بخش خصوصی متولی نیروگاه‌های بادی

صحبت استفاده از انرژی‌های نو که می‌شود، بسیاری به آن به دید یک فعالیت فانتزی نگاه می‌کنند. آمار هم این مساله را تایید می‌کند چرا که بر اساس آن، ایران در استفاده از انرژی‌های نو ظرفیت‌های بالقوه‌ای دارد که تنها بخشی از آن را به اجرا رسانده است. با این حال، آلودگی زیست‌محیطی و هزینه‌هایی که تولید سوخت‌های فسیلی در پی دارد، دولت‌های مختلف را بر آن داشته است تا راهی برای رسیدن به حوزه استفاده از انرژی‌های نو پیدا کنند. استفاده از صفحه‌های خورشیدی از یک طرف و از طرف دیگر ساخت نیروگاه‌های برق بادی مصداقی است که می‌توان برای استفاده از انرژی‌های نو نام برد. با این حال، مرور فعالیت دولت‌های گذشته در این حوزه نشان می‌دهد هنوز کار برجسته‌ای در این رابطه انجام نشده و راه درازی در پیش است. هرچند که همگی به نحوه مدیریت بخش خصوصی منتهی می‌شود. این مساله در صحبت‌های مدیرعامل سازمان انرژی‌های نو نیز دیده می‌شود تا جایی که او به صراحت می‌گوید: «تکلیف دولت در استفاده از انرژی‌های نو به کلی انجام شده و حالا نوبت بخش خصوصی است که از طریق اجرایی کردن مجوزهایی که گرفته، بخشی از تکالیف خود را به سرانجام برساند.» او در عین حال در گفت‌وگو با تجارت فردا تاکید می‌کند دولت نیز در این رابطه باید به بخش خصوصی کمک کند. گفت‌وگوی تجارت فردا را با یوسف آرمودلی رئیس سازمان انرژی‌های نو می‌خوانید.

با توجه به اینکه اولین هاب برق بادی ایران در خواف راه‌اندازی شده، این سوال مطرح می‌شود که در شرایط فعلی، وضعیت ایران در حوزه احداث نیروگاه‌های برق بادی به چه صورت است؟

در بخش نیروگاه‌های برق بادی، کلیه فعالیت‌ها از سوی بخش خصوصی صورت می‌گیرد. در حقیقت دولت انجام آن را به بخش خصوصی سپرده است. در همین رابطه یک تا دو مورد از این نیروگاه‌ها، اقدام به نصب توربین کرده‌اند. بر همین اساس، اولین توربین را که با ظرفیت 5/1 مگاواتی بود، نصب کردند و جواب خوبی هم گرفتند. در این میان، یکی دو توربین 75 مگاواتی آماده نصب است. از طرف دیگر هم قرار است در آینده نزدیک برخی از نیروگاه‌هایی که مجوز گرفته‌اند، نیروگاه‌هایی را که در مجوزشان است نصب کنند که هر کدام مجوزهایشان حول و حوش 60 مگاوات است. بر همین اساس است که می‌توان گفت ظرفیت تولید برق بادی در مناطق مختلف به تدریج بالا خواهد رفت. بسیاری از مکان‌هایی که برای احداث نیروگاه‌های برق بادی شناسایی شده، ظرفیت‌های خوبی برای تولید این نوع برق دارد که باید برای به نتیجه رسیدن آن برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گیرد.

یعنی کل این نیروگاه‌های برق بادی که در شهرهای مختلف ایران وجود دارد، از طرف بخش خصوصی ساخته شده است؟

بله، کلیه این نیروگاه‌ها از طرف بخش خصوصی ساخته می‌شود. تنها کاری که دولت در این رابطه می‌تواند انجام دهد، خرید برق از این نیروگاه‌هاست که البته در این رابطه نیز موانعی وجود دارد. مسائلی از قبیل گرفتن وام و بخشی از مشکلاتی که در رابطه با تحریم وجود دارد، فعالیت بخش خصوصی را با اختلال روبه‌رو می‌کند. البته دولت در تلاش است مشکلات ارائه وام به بخش خصوصی برای ساخت نیروگاه‌ها را مرتفع کند.

از کل ظرفیتی که باید در نیروگاه‌های برق بادی راه‌اندازی شود، چقدر پیش‌بینی برای امسال شده است؟

با توجه به اینکه کلیه این فعالیت‌ها از طرف بخش خصوصی انجام می‌شود، باید تاکید کرد که دست دولت نیست که این نیروگاه‌ها به سرانجام برسد. مجوز از سوی دولت به بخش خصوصی ارائه شده و باید آنهایی که مجوز گرفته‌اند، هرچه سریع‌تر به فکر راه‌اندازی این نیروگاه‌ها باشند. آن‌طور که من پیش‌بینی می‌کنم، امسال نزدیک به 70 تا 80 مگاوات از نیروگاه‌هایی که مجوز گرفته‌اند، راه‌اندازی می‌شوند.

بخشی از فعالیت‌هایی که در حوزه احداث نیروگاه‌های برق بادی می‌شود مربوط به راه‌اندازی مزرعه‌های برق بادی است. قدری در این رابطه توضیح دهید که تعریف مزرعه چیست و چقدر می‌تواند صرفه زیست‌محیطی داشته باشد؟

آن چیزی که مشخص است، ظرفیت ویژه‌ای است که هر یک از توربین‌های بادی دارند. بر اساس برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته، ظرفیت هر یک از توربین‌های بادی بین 5/1 تا 2 مگاوات است. در عین حال، مزرعه بادی یعنی تعدادی توربین که به فاصله از یکدیگر در زمین نصب شده باشند. یعنی اگر 100 توربین در جایی نصب شود، مزرعه بادی با 100 توربین است و ظرفیت تولید برق مشخصی دارد.

مساله‌ای که در حوزه استفاده از انرژی‌های نو مطرح می‌شود این است که این نوع انرژی‌ها، صرفه زیست‌محیطی دارند. آیا در مورد نیروگاه‌های برق بادی نیز تنها باید همین مزیت را ذکر کرد؟ در حقیقت می‌خواهم به این مساله اشاره کنید که ساخت نیروگاه‌های برق بادی چه مزایا و صرفه اقتصادی می‌تواند داشته باشد؟

آنچه می‌توان به عنوان بزرگ‌ترین مزیت این نیروگاه‌ها دانست این است که سوخت مصرف نمی‌کنند. مشخص است که مزیت انرژی‌های نو به استفاده نکردن از سوخت‌های فسیلی است. سوخت‌های آلوده‌کننده محیط زیست همان سوخت‌های فسیلی هستند که بسیاری از کشورها در حال حاضر استفاده از آنها را کنار گذاشته‌اند. به همین خاطر است که استفاده از نیروگاه‌های برق بادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کار این نیروگاه‌ها به این صورت است که به ازای هر کیلووات ساعت برقی که تولید می‌شود، 8/0 کیلوگرم آلودگی به فضا منتقل نمی‌شود. بر همین اساس باید استفاده از این نوع نیروگاه را بیشتر از قبل در دستور کار قرار داد. با این حال، مزیت این نیروگاه‌ها، تنها مختص مزیت‌های زیست‌محیطی آن نیست چرا که به ازای هر مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر که نصب می‌شود، 15 فرصت شغلی جدید در داخل کشور ایجاد می‌شود. این مساله یکی دیگر از مزیت‌هایی است که ساخت نیروگاه‌های برق بادی و انرژی‌های تجدیدپذیر برای کشور به همراه خواهد داشت.

در حال حاضر چه تعداد از این مزرعه‌های بادی در ایران وجود دارد؟

حدود 6 تا 7 مزرعه بادی در کشور وجود دارد که در بخش‌هایی از جمله بینالود، ماهشهر، شیراز و اصفهان قرار دارند. این مزرعه‌های بادی همان‌طور که پیش از این نیز اشاره شد، تعدادی از توربین‌ها هستند که در یک جا قرار دارند.

تمام این مزرعه‌های بادی که به آن اشاره کردید، فعال هستند؟

بله.

در حال حاضر وضعیت ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های بادی به چه صورت است؟

همین مواردی است که من به آن اشاره کردم. نیروگاه‌های برق بادی در بسیاری از بخش‌ها راه‌اندازی شده‌اند. کهک که اولین مزرعه بادی ایران در آن راه‌اندازی شد از جمله این مناطق است. کل این نیروگاه‌هایی که به آن اشاره کردم، ظرفیتی حدود 60 تا 70 مگاوات در حوزه مزرعه‌های بادی را شامل می‌شود.

سوالی که در این رابطه مطرح می‌شود، وضعیت استفاده از انرژی‌های نو است. تا جایی که همیشه در دولت‌های مختلف مطرح می‌شده، عقب‌ماندگی ایران نسبت به برنامه‌ای است که برای استفاده از انرژی‌های نو در برنامه‌های توسعه عنوان شده است. خودتان نیز در فواصل مختلف به این مساله اشاره ‌کردید که از برنامه عقب هستیم و آن‌طور که باید به آن توجه نمی‌شود. در حال حاضر وضعیت به چه صورت است و طبق برنامه باید به چه عددی در استفاده از ظرفیت انرژی‌های نو برسیم؟

آنچه در حوزه انرژی‌های نو به صورت تکلیف برای بخش دولت تعریف شده، به طور کامل اجرا شده است. در حقیقت وظیفه‌ای که بر عهده دولت در این رابطه بوده، به کلی تمام شده است. با این حال نباید از نظر دور نگاه داشت که دولت دیگر اجازه نصب نیروگاه را ندارد. آنچه در این رابطه انجام می‌شود، ارائه مجوز به بخش خصوصی است که نزدیک به 7، 8 تا 10 هزار مگاوات مجوز در این رابطه ارائه شده است. دیگر تکلیف دولت در این میان تمام شده و باید منتظر ماند تا بخش خصوصی تکالیفی را که بر عهده دارد به خوبی به اجرا برساند. این بخش خصوصی است که باید نسبت به نصب نیروگاه اقدام کند. آن چیزی که می‌توان در این رابطه تاکید کرد این است که رشد ظرفیت استفاده از انرژی‌های نو از اینجا به بعد به‌عهده بخش خصوصی است چرا که دولت مجوزهایش را داده و حالا منتظر است که بخش خصوصی به تعهدات خود عمل کند. دولت در این رابطه تعهدات خود را اجرایی کرده و قیمت‌های خرید تضمینی خود را نیز اصلاح کرده است. در حقیقت دولت قیمت‌های مناسبی هم در خرید تضمینی ارائه کرده است.

طبق برنامه باید به چه میزانی از تولید انرژی‌های نو برسیم؟

آن‌طور که بر اساس برنامه‌های توسعه تکلیف شده، باید به تولید پنج هزار مگاوات انرژی‌های نو دست یابیم. در حال حاضر، 10 هزار مگاوات مجوز برای تولید این انرژی‌ها، صادر شده است. بر این اساس اگر نیمی از این ظرفیت بتوانند طبق مجوزهایی که گرفته‌اند، فعالیت خود را آغاز کنند، می‌توان به هدف مورد نظر دست یافت.

از این میزان چقدر از ظرفیت به صورت فعال درآمده است؟

فکر می‌کنم نزدیک به 100 مگاوات در حال حاضر به صورت فعال درآمده است. البته شاید بهتر است که بگوییم آماده به کار است چرا که توربینش را خریداری کرده‌اند و زمین احداث آن نیز مشخص شده است. بر همین اساس باید گفت آماده به کار هستند تا بخشی از ظرفیت مورد نیاز در حوزه نیروگاه‌های برق بادی تامین شود.

اگر بخواهید مقایسه کنید، مثلاً به کشورهایی که در حوزه استفاده از انرژی‌های نو موفق بوده‌اند اشاره کنید، وضعیت ما به چه صورت است و چه مشکلاتی پیش‌رویمان است؟ شما به بخشی از این مشکلات یعنی تحریم اشاره کردید. علاوه بر تحریم، در برخی موارد موانع داخلی هم وجود دارد. این موانع داخلی در حوزه انرژی‌های نو به چه صورت است؟ چه موانعی وجود دارد که اگر رفع می‌شد خیلی راحت‌تر می‌توانستیم از این نوع انرژی استفاده کنیم؟

یک مساله‌ که باید به آن اشاره کرد، ساخت توربین در داخل کشور در گذشته است. در شرایط فعلی توربین مگاواتی در داخل کشور ساخته می‌شود و مشکلات مربوط به آن مرتفع شده است اما نباید فراموش کرد که این صنعت نیاز به حمایت دولت دارد. دولت باید شرایطی را فراهم کند تا بتوان یکسری سفارش‌های اولیه به بخش خصوصی که در این زمینه فعال هستند، ارائه داد. در چنین شرایطی که دولت نیز در کنار بخش خصوصی قرار می‌گیرد، کار بخش خصوصی طبق روال مناسب انجام می‌شود و در نهایت می‌توانند قدری قیمت تمام‌شده را در محصول نهایی کاهش دهند و آن را بفروشند. تولید برق در نیروگاه‌های برق بادی در حقیقت سفارش دولت به بخش خصوصی است.

بخش دیگری از مشکلاتی که در این رابطه وجود دارد، مربوط به مساله گرفتن وام بخش خصوصی از بانک‌هاست. پیشتر نیز به این مساله اشاره کردم که باید حمایت‌هایی از سوی دولت صورت گیرد تا بخش خصوصی بتواند با خیال راحت‌تری به توسعه این نیروگاه‌ها بپردازد. مساله دیگری که در این رابطه وجود دارد، خرید برق و قیمت آن است. دولت بخشی از تلاش خود را در این رابطه با اصلاح قیمت خرید تضمینی برق از نیروگاه‌ها انجام داده است. با این حال، باید یک منبع مطمئن وجود داشته باشد که پول برق تولید‌شده توسط بخش خصوصی، بدون مشکل خاصی پرداخت شود. این مساله سبب می‌شود بانک‌ها به صنعت اطمینان کنند و به آنها وام دهند. در حقیقت به همین راحتی می‌توان بخشی از مشکلات پیش‌روی تولید انرژی‌های نو را مرتفع کرد.

با این مسائلی که اشاره کردید مشخص است که دولت به بخش خصوصی در این زمینه بدهکار است. آیا این مساله را تایید می‌کنید؟

دقیق نمی‌دانم اما احتمال آن وجود دارد که دولت در حوزه خرید تضمینی برق، به بخش خصوصی بدهکار باشد.

بخشی از احداث نیروگاه‌های برق بادی را به دلیل صرفه اقتصادی آن می‌دانند. به صورت دقیق بفرمایید هر کدام از این نیروگاه‌های برق بادی، چقدر صرفه اقتصادی دارند؟ در حقیقت چقدر هزینه برای ساخت هر کدام از این نیروگاه‌ها ارائه می‌شود و بخش خصوصی چقدر در این رابطه سرمایه‌گذاری می‌کند؟

اولین نکته این است که کل سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته برای ساخت نیروگاه‌های برق بادی، از سوی بخش خصوصی صورت می‌گیرد. بر همین اساس باید تاکید کرد که برای ساخت هر یک از این نیروگاه‌ها، رقمی حدود 1200 یورو به ازای هر کیلووات برق تولید شده، است. این عدد، رقم مشخصی است که برای سرمایه‌گذاری مورد نیاز است. یعنی به ازای هر کیلووات برقی که تولید می‌شود، نیاز به سرمایه‌گذاری 1200 تا 2000 یورویی است. این هزینه مربوط به نصب و راه‌اندازی توربین و دیگر مواردی است که برای ساخت نیروگاه نیاز است. در ازای این هزینه‌هایی که صورت می‌گیرد باید تاکید کرد که هر توربین دو مگاواتی، شش تا هفت میلیون کیلووات ساعت برق در سال تولید می‌کند. این عدد، بسیار مناسب و حاکی از صرفه اقتصادی است که هر یک از این نیروگاه‌ها می‌توانند داشته باشند.