ارزیابی سیاست ارزی

انتشار متن اخیر از سوی بانک مرکزی که «مانیفست رسمی برای ارز» خوانده شد، پس از آن صورت گرفت که این نهاد با حملات نسبتاً کم‌سابقه‌ای از سوی برخی از چهره‌ها و پایگاه‌های منتقد عملکرد اقتصادی دولت مواجه شد. این انتقادها، عمدتاً با محوریت «احمد توکلی»، نماینده چند دوره اخیر مجلس و یک چهره همیشه منتقد و همیشه جنجالی در حوزه اقتصاد، ابراز شده بود.

نخست، در روز پنجشنبه، 20 آذرماه، وب‌سایت «الف» در گزارشی تحت عنوان «سه اظهارنظر سیف درباره بازار ارز؛ سه بار گرانی دلار» مدعی شد که «ولی‌الله سیف رئیس‌کل بانک مرکزی دولت یازدهم طی یک سال و چند ماه اخیر، سه بار با اظهارات خود در بازار ارز دخالت کرده که در هر سه بار نیز واکنش بازار، گران شدن دلار بوده است».

پنج روز بعد و در تاریخ سه‌شنبه، 25 آذرماه، خبرگزاری «خانه ملت» متنی را تحت عنوان «نامه سه نماینده مجلس به رئیس‌جمهور درباره نوسانات صعودی قیمت ارز» منتشر کرد که در آن «احمد توکلی»، «غلامرضا مصباحی‌مقدم» و «الیاس نادران» سه عضو «کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس» در نامه‌ای به رئیس جمهور نسبت به «نوسانات صعودی قیمت ارز» هشدار دادند و اعلام کردند «برای پیشگیری از وقوع یک وضعیت ناگوار در آینده، اقدامات عاجلی (شش اقدام) باید صورت گیرد».

در این نامه، این پیشنهادها مطرح شده بود که نخست؛ «بازار ارز باید بدون هیچ تردیدی تحت مدیریت دولت قرار گیرد»، دوم؛ «سیاست تثبیت نرخ ارز باید با سیاست بودجه‌ای انقباضی همراه شود تا کسری بودجه پیدا نشده و فشار نقدینگی بر تورم را در پی نداشته باشد»، سوم؛ «سیاست بازرگانی باید به نفع تولید داخل تنظیم شود»، چهارم؛ «با فساد، به ویژه در بانک‌ها باید به شدت برخورد شود»، پنجم؛ «مالیات بر عایدی سرمایه سوداگری در بخش زمین و مسکن باید به سرعت تصویب و اجرایی شود» و ششم؛ «یک سیاست حمایتی مثل برنامه کوپن غذایی آمریکا (Food Stamp) برای «مردم وفادارتر به اسلام و ایران» که به دلیل رکود تورمی از داشتن حداقل‌های معیشتی محروم شده‌اند، تامین شود.

فردای انتشار این نامه یعنی چهارشنبه، 26 آذر، بانک مرکزی با انتشار بیانیه‌ای تحت عنوان «نکاتی در خصوص اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی درمورد تحولات بازار ارز» که ظاهراً در پاسخ به نوشته سایت «الف» منتشر شده بود، هم رویه رئیس کل این نهاد در اطلاع‌رسانی را «کاملاً طبیعی و در برخی موارد ضروری» عنوان کرد و هم، عملکرد بانک مرکزی در زمینه مدیریت بازار ارز را «مثبت و کاملاً قابل دفاع» ارزیابی کرد. این بیانیه دارای جزییات نسبتاً زیادی بود و اگرچه مشابه بسیاری از متون رسمی اقتصادی کشور، تا حدودی از ضعف عدم شفافیت به خاطر «ساختار مبهم گزارشی» رنج می‌برد، ولی مواضع بالاترین مرجع سیاستگذاری ارزی را نسبتاً روشن می‌کرد. نکته جالب در این بیانیه، آنجا بود که با حمله به منتقدان، تلویحاً اظهار می‌کرد آنها «از اطلاعات کامل برخوردار نیستند» و از ایشان می‌خواست «در ارائه تحلیل‌های خود مبانی و اصول مسلم اقتصادی را همواره در نظر داشته باشند و حفظ ثبات و پایداری بازار ارز را خط قرمز تحلیل‌های رسانه‌ای خود قرار دهند».