مجبوریم وارد کنیم

با توجه به اینکه ایمنی در معادن زغال‌سنگ کشور در بدترین شرایط خود به سر می‌برد و از سویی قیمت نامناسب خرید زغال‌سنگ توسط دولت از معادن باعث شده بخش خصوصی برای تزریق سرمایه دیگر تمایلی نداشته باشد، شنیده‌ها از تشدید واردات این مواد معدنی ارزشمند حکایت دارد. به همین دلیل تجارت فردا به سراغ جعفر سرقینی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت رفته تا در گفت‌وگویی کوتاه با او از مسائل پنهان این واردات پرده بردارد. او که این روزها در امور معادن وزارت صنعت مشغول است، افزایش واردات زغال‌سنگ را در سال‌های آینده تایید کرد.



فعالان معدنی از قیمت خرید زغال‌سنگ رضایت ندارند. رسم هر ساله بوده که این موضوع در کمیته پشتیبانی زغال‌سنگ بررسی شود و قیمت منصفانه‌ای از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت تعیین شود. چرا این اتفاق تا کنون صورت نگرفته است؟
سال گذشته فعالان معدنی بخش زغال‌سنگ به توافقاتی رسیده بودند که امسال دوباره با ذوب‌آهن توافقاتی کردند. اما پس از این توافقات متوجه شدند این توافق به نفع‌شان نبوده و خودشان با 10 درصد افزایش قیمت موافقت کردند. این قضیه را هم زمانی متوجه شدیم که معدن‌داران توافق خودشان را با خریداران انجام داده بودند. در واقع بعد از اینکه آنها توافق خود را به ما شرح دادند متوجه شدیم قیمت خرید منصفانه نبوده است.

حالا با این وجود برای اینکه مشکل معدن‌داران حل شود و قیمت خرید زغال‌سنگ آمادگی برای تشدید واردات را چند برابر نکند، چه راهکاری مدنظر دارید؟
این موضوع را وزارت صنعت پیگیری می‌کند و آن‌طور نیست که مشکلات معادن زغال‌سنگ رها شوند اما تحقق منفعتی مطلوب برای آنها نیاز به زمان دارد. اکنون در تلاش هستیم هماهنگی‌هایی انجام دهیم که صاحبان معادن زغال‌سنگ به یک توافق بهتر با خریداران برسند. چنانچه اگر این توافق حاصل شود، فکر می‌کنم وضع معادن زغال بهتر از گذشته خواهد شد و مشکلات برطرف می‌شود. اما در عین حال ذوب‌آهن هم با توجه به مسائل و ساختاری که دارد با مشکلات متعددی مواجه است و دست ما آنقدر باز نیست که هر چیزی را که به نفع زغالی‌ها است به ذوب‌آهن تحمیل کنیم. زیرا آنها هم مسائل و مشکلات خودشان را دارند. اما به صراحت می‌گویم موضوع افزایش قیمت خرید زغال‌سنگ در دستور کار وزارت صنعت است و برای این مساله چندین جلسه تاکنون گذاشته‌ایم.

با این وجود آیا می‌توان گفت همکاری وزارت صنعت با معدن‌داران نتیجه‌ای که در پی خواهد داشت این است که افزایش واردات زغال‌سنگ رنگ می‌بازد؟
سال‌های زیادی است که ما برای تامین نیاز ذوب‌آهن زغال‌سنگ وارد می‌کنیم اما به نفع تولید است که این واردات کاهش یابد و با تقویت زیرساخت‌ها مقدار تولید را افزایش دهیم. اما هر قدر تولید داخل کم شود، همان اندازه واردات این مواد معدنی افزایش می‌یابد و برعکس هرقدر تولید داخل افزایش یابد، حجم واردات کاسته خواهد شد. واردات زغال‌سنگ کک شو برای ذوب‌آهن تنها منحصر به امسال و سال گذشته نیست و همه‌ساله مرسوم بوده است. آن هم به دلیل فصلی که باید زغال مخلوط شود و خواص مورد نیاز صنعت فولاد را داشته باشد. از طرفی ما فعلاً نمی‌توانیم تمام زغال مورد نیاز ذوب‌آهن را تولید کنیم. اگر معادن دیگر زغال‌سنگ فعال شوند و اکتشافات جدیدی صورت بگیرد، آن موقع می‌توانیم ادعا کنیم که توان تولید زغال‌سنگ برای تمام نیاز داخل را داریم.

چه مقدار زغال‌سنگ مصرفی‌مان را وارد می‌کنیم؟
ما سالانه دو میلیون تن کنسانتره تولید می‌کنیم که از آن یک میلیون تن پس از شست‌وشو کنسانتره زغال‌سنگ به دست می‌آید. در کنار این یک میلیون تن، 500 تا 600 هزار تن هم حجم واردات‌مان است. ولی در آینده‌ای نزدیک با توجه به اینکه واحدهای کک‌سازی در حال راه‌اندازی است، یا باید واردات زغال را افزایش دهیم یا حجم تولید داخل را بالا ببریم. در واقع وزارت صنعت به دنبال این است که تولید زغال‌سنگ داخلی افزایش یابد.

تاکنون واردات زغال‌سنگ بیشتر از چه کشوری بوده است؟
از کشورهای مختلف مانند روسیه و اندونزی ولی عمدتاً از استرالیا واردات داریم.

نگاهی که خصوصی‌ها به معادن زغال‌سنگ دارند این است که معادنی که چرخه اقتصادی منظم‌تری دارند در گرو دولتی‌هاست و بخش خصوصی معادنی را در دست گرفته که معایبی عظیم دارد. چند درصد از معادن زغال‌سنگ دست بخش دولتی و چند درصد در دست بخش خصوصی است؟
دولت در واقع هیچ معدن زغال‌سنگی غیر از معدن خمرود در اختیار ندارد. فقط خمرود در دست دولت است که در اولین فرصت از طریق مناقصه واگذار خواهد شد. معدن زغال‌سنگ خمرود 38 میلیون تن ذخیره دارد که با هدف تولید 750 هزار تن زغال‌سنگ خام و تبدیل آن به 400 هزار تن کنسانتره زغال‌سنگ طراحی شده است. اما بقیه معادن زغال‌سنگ قبلاً خصوصی شده‌اند. حالا بگذریم از این قضیه که برخی معادن در اختیار صندوق‌ها قرار گرفته‌اند اما اکثر این معادن خصوصی به معنای واقعی هستند.

با توجه به اکتشافات جدیدی که در زمینه توسعه معادن صورت گرفته، کدام یک از نقاط کشور به پتانسیل ذخایر زغال‌سنگ کشور افزوده شده است؟
بررسی‌هایمان نشان داده باید بیشترین توسعه معادن زغال‌سنگ را در طبس دنبال کنیم. اما در کنار طبس از توسعه معادن کرمان و شاهرود هم غافل نیستیم. اینها محورهای اصلی‌مان برای ارتقای معادن زغال‌سنگ کشور هستند. البته در مازندران و گلستان هم به دنبال توسعه فعالیت‌های معدنی و افزایش حجم زغال‌سنگ هستیم اما اصلی‌ترین هدف‌گذاری برای توسعه معادن زغال‌سنگ در طبس، کرمان و شاهرود خواهد بود.

همیشه راجع به مسائل ایمنی معادن زغال‌سنگ گلایه‌هایی مطرح می‌شود که برای بهره‌برداری از معادن زغال‌سنگ تجهیزات خوبی وجود ندارد و نیروی انسانی این بخش همواره در حین کار با ریسک مواجه‌اند. در بسیاری از معادن زغال‌سنگ شاهد خطراتی هستیم که تلفات می‌دهد و هر بار مسوولان تقصیر خود را به دوش دستگاهی دیگر می‌اندازند. به نظر شما برای از بین بردن خطرات و ایجاد امنیت نیروی انسانی معادن زغال‌سنگ چه تمهیداتی باید اندیشیده شود؟
طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار شده ایمیدرو تجهیزات ایمنی مورد نیاز معادن زغال‌سنگ را در سه اولویتی که دسته‌بندی کرده‌ایم، خریداری کند و در اختیار معادن زغال‌سنگ به صورت وام قرار دهد. طرحش را ارائه کرده‌ایم و لیست اولویت‌های خرید تجهیزات را ارائه کردیم. ایمیدرو هم دنبال تامین و تهیه این تجهیزات است. اتفاقاً در تهیه این لیست تجهیزات از خود معدن‌داران و معدنکاران که در زمینه استخراج و بهره‌برداری زغال‌سنگ تبحر داشته‌اند، کمک گرفته‌ایم. در واقع در تهیه این لیست تجهیزات نیازهای اورژانسی معادن زغال‌سنگ را در نظر گرفته‌ایم. تکنولوژی در هر معدنی متفاوت است. تکنولوژی‌ای که در طبس داریم می‌توان گفت آخرین تکنولوژی معادن زغال‌سنگ است ولی در بقیه معادن به اندازه طبس تکنولوژی پیشرفته نیست. در هر صورت می‌توان گفت به جز طبس در بقیه معادن ایران تکنولوژی روس‌ها حاکم است و تکنولوژی بدی هم محسوب نمی‌شود. بالاخره روس‌ها سال‌ها تجربه‌شان را وارد ایران کرده‌اند و به ما انتقال داده‌اند. ولی تجربه‌ای که در طبس به کار گرفته‌ایم یک تجربه غربی و شرقی معدنکاری است.

به نظر شما در بهره‌برداری معادن زغال‌سنگ و تجهیزات این معادن نیاز نیست دوباره تجربه روسیه یا کشورهای دیگر به کار گرفته شود؟ همان‌طور که در معادن طلایمان اخیراً از تجربه قزاق‌ها استفاده شده است؟
اتفاقاً پیرو همین رویکرد هستیم و در معادن زغال‌سنگ خواستار پیاده شدن هم تکنولوژی روس‌ها و هم تکنولوژی غربی‌ها هستیم. ترکیب این دو در معادن زغال‌سنگ ما کاملاً آشکار است. حتی غربی‌ها و شرقی‌ها هم به همکاری با ایران تمایل نشان داده‌اند و خواهان این هستند که در معادن زغال به ما کمک بیشتری کنند. اما در بحث استخراج زغال‌سنگ تکنولوژی دارای اهمیت است و توسعه در گرو آن است. به همین خاطر است بخشی از استخراج زغال‌سنگ به ماهیت معادن برمی‌گردد و استخراج زغال‌سنگ از معادن ایران در مقایسه با دنیا متفاوت‌تر است. خاک مناطق زغال‌خیز به لحاظ زمین‌شناسی، لایه‌های ضخیمی ندارد که بتوان با ماشین‌آلات زیادی کار کرد در نتیجه بخشی از مشکلات معادن زغال‌سنگ به ماهیت ماده معدنی برمی‌گردد.