آیا بخش خصوصی درتولید زغال موفق است؟
آنها نمی‌توانند
بهروز برنا/ معاون معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی
در حال حاضر بسیاری از فعالان معدنی به دلیل ضعف مالی با مشکلات زیادی مانند نبود تجهیزات کافی و منابع مالی مکفی روبه‌رو هستند. شاید بتوان گفت موضوعی که این روزها معادن زغال‌سنگ را تحت تاثیر قرار داده این است که بسیاری از معادن زغال‌سنگ توسط افرادی به بهره‌برداری می‌رسد که در استخراج زغال‌سنگ ناتوان هستند. در حال حاضر بهترین مهندس‌های استخراجی کشور به دلیل کم‌ضخامت بودن لایه‌های زغال‌سنگ در این بخش فعالیت می‌کنند و از تبحر خاصی در این زمینه برخوردارند. تخلیه، آبکشی و نگهداری در استخراج و بهره‌برداری زغال‌سنگ بسیار مهم است و روش‌های استخراجی از آنجایی مهم واقع می‌شود که برخی اوقات فعالیت اقتصادی یک معدن وابستگی کاملی به چگونگی استخراج و بهره‌برداری از ذخایر معدن پیدا می‌کند. به همین خاطر روش‌های استخراجی معادن زغال‌سنگ باید کاملاً بر موازین فنی صورت بگیرد چرا که هزینه‌های استخراج از معادن زیرزمینی بسیار گران‌تر از معادن روباز درمی‌آید.
در فعالیت‌های معدنی تمامی عوامل دست به دست هم می‌دهند تا یک ذخیره سودآور باشد. آمارها نشان می‌دهد تعداد معادن زغال‌سنگ تا پایان سال 1392 به 178 فقره می‌رسد که از این تعداد 124 معدن فعال هستند، 47 معدن غیرفعال و هفت معدن هم در حال تجهیز شدن هستند. با این وجود برای اینکه به پاسخ چرایی 47 معدن غیرفعال برسیم، باید کنکاش کرد که چرا با وجود این همه ذخایر نهفته زغال‌سنگ 47 معدن همچنان خاموش هستند؟ آیا این معادن شرایط فنی خوبی نداشته‌اند یا واقعاً ذخیره آنها تمام شده است؟ تجربه کشورهای دیگر ثابت کرده برای سرمایه‌گذاری در هر بخشی باید ابتدا مشکلاتی را که برای سرمایه‌گذاری وجود دارد جست‌وجو کرد تا با این آسیب‌شناسی از عوامل فرار سرمایه‌گذار جلوگیری کرد. بنابراین پس از اینکه تمامی موانع برطرف شد، از سرمایه‌گذار برای تزریق سرمایه دعوت کرد. اما متاسفانه این اتفاق در معادن زغال‌سنگ صورت نگرفته و بسیاری از مشکلاتی که امروز در این بخش ظاهر شده‌اند ناشی از عدم سرمایه‌گذاری مناسب است. با توجه به اینکه پتانسیل‌مان در ذخایر زغال‌سنگ از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و تا به حال 630 میلیون تن ذخیره به ثبت رسیده است، اما بررسی‌ها
نشان داده ذخایر قطعی و احتمالی زغال‌سنگ به بیش از سه میلیارد تن رسیده است. منظور از این ذخایر، ذخایری است که قطعی و احتمالی است و باید روی آنها کار شود. ولی ذخایر زغال‌سنگی که دارای گواهی کشف هستند، 630 میلیون تن است. زغال‌سنگ در کشور ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این مواد معدنی بیشتر در ناحیه طبس، کرمان، مازندران، سمنان و شاهرود قرار دارد. بخش‌هایی از ذخایر زغال‌سنگ هم به صورت پراکنده در استان سمنان و آذربایجان شرقی وجود دارد که این مناطق از جمله مناطقی هستند که از نظر وجود استخراج زغال شرایط مناسبی دارند و پتانسیل لازم را دارند. ناگفته نماند در استان گیلان هم ذخایر زغال‌سنگ وجود دارد. اینها نشان‌دهنده این است که در کشور ما در یک بازه زمانی سنگ‌زایی زغال صورت گرفته اما این مستلزم این است که حجم کارهای اکتشافی همسو با کارهای استخراجی در برخی از حوزه‌های زغال‌سنگ ادامه پیدا کند. البته گزارش‌های ارائه‌شده این موضوع را تایید می‌کند و توسعه اکتشافات در حال انجام است.
بخشی از زغال‌های ما حرارتی است و بخشی کک‌شو. بخشی هم زغال‌های نارسی است که باید از هم تفکیک شود و آن زغال‌سنگی که مورد نیاز است، به دست بیاید. امروزه صنعت فولادسازی ما نیاز شدید به این کانی سیاه دارد که می‌توان برای تامین نیاز این کارخانه زغال‌سنگ‌های موجود را به خوبی بهره‌برداری کرد. در معدن خم‌رود کرمان این موضوع به خوبی دیده می‌شود و بهره‌برداران دست به اکتشافات گسترده‌تری برای تامین نیاز ذوب‌آهن در این منطقه زده‌اند. در طبس هم به تازگی کارهای اکتشافی انجام شده و چینی‌ها برای بهره‌برداری سرمایه‌گذاری‌هایی انجام داده‌اند اما در معادن زغال‌سنگ همیشه چالش وجود داشته و حال نسبت به افزایش واردات آن نگرانی وجود دارد.
کشورهای زغال‌خیز مانند لهستان و ونزوئلا هستند که وضعیت ذخایر زغال‌سنگ‌شان بسیار بهتر از معادن ماست. بررسی‌ها نشان داده ذخایری که ما الان از آن برخورداریم اگر به دست چینی‌ها برسد، یک‌ساله تمام آن را مصرف می‌کنند. زیرا چین سالانه بیشتر از دو میلیارد تن زغال‌سنگ استخراج می‌کند و در صنایع خود استفاده می‌کند. اما با در نظر گرفتن معیار زغال‌زایی، ایران جزو کشورهای متوسط محسوب می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید