جدول رتبه‌بندی تحصیلی

هنگامی که در یک دهه قبل نتایج «برنامه سنجش بین‌المللی دانش‌آموزان (PISA)» با تمرکز بر ریاضیات نتایج آزمون خود را اعلام کرد پرچم فنلاند با نوارهای آبی‌رنگ در صدر رتبه‌بندی قرار گرفت. دانش‌آموزان فنلاندی در ریاضیات عالی بودند و در علوم و خواندن نیز در صدر قرار گرفتند. اصلاح‌طلبان آموزشی متوجه شدند چشم‌انداز آموزش غیرگزینشی، بدون اضطراب و با موفقیت بالا می‌تواند مسحورکننده باشد.
از آن زمان هر سه سال یک بار دانش‌آموزان 15ساله جهان در آزمون PISA در ریاضیات، خواندن و علوم شرکت می‌کنند. در سال 2012 بیش از 500 هزار دانش‌آموز در 65 کشور و شهر جهان بر سر میز امتحان نشستند. نتایج این آزمون در سوم دسامبر اعلام شد و سهم کوچکی را به قهرمان سابق اروپا اختصاص داد. فنلاند در مقایسه با نتایج سال 2009 خود 22 امتیاز در ریاضیات و 12 و 9 امتیاز به ترتیب در خواندن و علوم سقوط کرد و دوران طلایی خود را پشت سر گذاشت. چنین اتفاقی تعجب‌آور نیست. از سال 2006 عملکرد فنلاندی‌ها در ریاضیات روندی نزولی داشته است. اما سرعت افت آن در مقایسه با کشورهای دیگری مثل کانادا و دانمارک بیشتر است. جاه‌طلبان آسیایی از شانگهای، هنگ‌کنگ و سنگاپور جایگاه خود را در رتبه‌های بالا محکم کرده‌اند و اکنون فنلاند در جست‌وجوی راهی برای تقویت روحیه خود است. لینا کروکفر فعال آموزشی فنلاند کاهش انگیزه، ناتوانی معلمان ریاضیات و شکست نظام آموزشی در ایجاد اشتیاق را مقصر می‌داند. دیگران فکر می‌کنند که نظام مساوات‌طلبانه آموزشی فنلاند ممکن است عامل بروز این وضعیت باشد. به عقیده آنها تمرکز بر افزایش موفقیت اکثریت دانش‌آموزان باعث غفلت از افراد باهوش می‌شود. چرا که همه دانش‌آموزان نمی‌توانند در آینده در سطح دانشگاهی یکسان عمل کنند.

در حالی که فنلاندی‌ها برای بازگرداندن شکوه گذشته خود بحث می‌کنند بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر در حسرت آن هستند. برخی مانند استونی و لهستان پیشرفت سریعی داشته‌اند. در مقابل فرانسه و آلمان در خطی مستقیم و بدون تغییر حرکت می‌کنند. نمایش ضعیف آمریکا وزیر آموزش و پرورش این کشور را واداشت تا از رکود تحصیلی صحبت کند و بگوید چگونه چینی‌ها در تحصیل آمریکا را پشت سر گذاشته‌اند. او امیدوار است این حرف‌ها بتواند انگیزه‌ای همانند زمان پرتاب اسپوتنیک در سال 1957 به فضا برای آمریکاییان ایجاد کند.

بازگشت به مدار
رویکردهای نهفته در پس نمره‌های تک‌تک کشورها از رتبه‌بندی‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. نظام آموزشی آسیایی فرصت‌ها را در اختیار خانواده‌های فقیرتر قرار داده و شکاف بین موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان مختلف را پر می‌کند. مقامات چینی عقیده دارند سایر مراکز شهری این کشور تا سال 2029 از نتایج فوق‌العاده شانگهای تقلید خواهند کرد. آندریاس شلیچر که به نمایندگی از سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی آزمون‌های PISA را اجرا می‌کند می‌گوید بیش از نیمی از دانش‌آموزان چینی درک مفهومی عمیقی از ریاضیات دارند. این نسبت در کشورهایی مانند بریتانیا به 13 درصد می‌رسد. این موفقیت چینی‌ها را حتی می‌توان در میان دانش‌آموزانی با سابقه محرومیت‌های اجتماعی و درسی مشاهده کرد.
اما موفقیت دانش‌آموزان آسیایی سوالاتی را برانگیخته است که هزینه روانی آن یکی از موارد نگرانی است. دانش‌آموزان آسیایی کلاس‌های پس از مدرسه سنگینی دارند و نظام آموزشی آنها در مقابل شکست و مردودی بسیار سختگیرانه‌تر است. روش تدریس نیز زیر سوال رفته است. برخی اعتقاد دارند که هماهنگ‌سازی نظام آموزشی با آزمون PISA عامل موفقیت ظاهری است و - ‌به عنوان مثال- نمرات نمی‌توانند نشان دهند دانش‌آموزان تا چه اندازه خواهند توانست معلومات خود را در زندگی آینده به کار گیرند. سیاستمداران می‌گویند PISA بر انتخاب سیاست‌های آموزشی آنها تاثیر گذاشته است. وزیر آموزش و پرورش بریتانیا استدلال می‌کند که نتایج آزمون نشان‌دهنده لزوم تغییر در نحوه اداره مدارس است اما مخالفانش عقیده دارند الگوبرداری او از مدارس دولتی سوئد نتوانسته است عملکرد کلی مدارس را بالا ببرد (در رتبه‌بندی اخیر سوئد از میانگین کشورهای عضو سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی پایین‌تر قرار گرفت).
به نظر می‌رسد ساختار نظام آموزشی در مقایسه با فرهنگ کلی کشور تاثیر کمتری دارد.
مدارس انگلستان، ایرلند شمالی و اسکاتلند با یکدیگر تفاوت زیادی دارند. در دهه‌های گذشته انگلستان توانست خود را از نظام اداری محلی جدا سازد و به سمت خود‌مختاری در مدیریت مدارس پیش برود. اسکاتلند هنوز نظام متمرکز خود را حفظ کرده است و ایرلند مدارس گزینشی دارد. این سه نظام کاملاً متفاوت نتایجی مشابه دارند و عملکرد دانش‌آموزان در هیچ‌کدام از آنها برجسته نیست. در مقابل آسیا و اروپای شرقی بدون توجه به نحوه سازمان‌دهی مدارس خود از آمریکا و اروپای شرقی پیشی گرفته‌اند.
ستارگان جدید آموزشی ظهور و ستارگان قدیمی افول می‌کنند اما درس‌های کلی ناشی از آن ساده ولی بی‌رحمانه هستند. کشورهای موفق بر کیفیت تدریس تمرکز دارند و از تغییر جهت یا فلسفه آموزش اجتناب می‌کنند. معلمان و خانواده‌ها مصمم هستند برای موفقیت جوانان تلاش کنند. ویتنام اکنون از نظر ریاضیات در رتبه هشتم و بالاتر از بسیاری از کشورهای ثروتمندی قرار دارد که برای آموزش پول خرج می‌کنند. فشار والدین هم مفید است. نیمی از والدین ویتنامی مرتباً با معلمان در تماس هستند تا پیشرفت فرزندان خود را رصد کنند.