اقدامات شدید بحرانی
سلاح‌های آخرین پناهگاه
بانک مرکزی اروپا قصد دارد فرآیند وام‌دهی بانک‌های جنوب اروپا را تحریک کند اما تاکنون روش‌های متعارف توفیقی نداشته‌اند از این رو، مقامات بانک مرکزی در حال بررسی روش‌هایی هستند که تاکنون تابو قلمداد می‌‌شدند.
بانک مرکزی اروپا قصد دارد فرآیند وام‌دهی بانک‌های جنوب اروپا را تحریک کند اما تاکنون روش‌های متعارف توفیقی نداشته‌اند از این رو، مقامات بانک مرکزی در حال بررسی روش‌هایی هستند که تاکنون تابو قلمداد می‌‌شدند. از دیدگاه ماریو دراگی مدت‌هاست که منطقه یورو به دو قسمت تقسیم شده است. هنگامی که او به بازارهای اعتباری در اتحادیه می‌نگرد دو جهان متفاوت می‌بیند. در یکی از این جهان‌ها که آلمان حضور دارد شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان بیش از هر زمان دیگری به اعتبارات ارزان و آسان دسترسی دارند. در جهان دیگر که عمدتاً شامل کشورهای جنوب اروپا می‌شود دریافت وام‌هایی با قیمت مناسب برای شرکت‌های خرد و متوسط بسیار دشوار است. بانک‌ها از این می‌ترسند که بدهکاران نتوانند بدهی خود را بازپرداخت کنند. این وضعیت دوگانه به کابوسی برای دراگی و همکارانش در شورای حاکمیتی بانک مرکزی اروپا تبدیل شده است. آنها می‌خواهند تمام توان خود را به کار گیرند تا مطمئن شوند شرکت‌های کشورهای بدهکار می‌توانند به وامهای ارزان‌تر دسترسی داشته باشند تا بتوانند رشد جدیدی به اقتصادهای بیمار کشورشان بدهند. بانک مرکزی اروپا برای تحقق چنین هدفی به اقدامات شدید دست
زده است. این بانک برای بانک‌های کشورها اعتبارات نامحدود فراهم کرده و میزان وثیقه لازم برای موسسات را به حداقل رسانده است. علاوه بر این نرخ بهره وامها به کمترین میزان در طول تاریخ کاهش یافته است. از اوایل ماه نوامبر موسسات مالی می‌توانند با بهره 25/0درصدی از بانک مرکزی اروپا پول دریافت کنند. این در حالی است که نرخ بهره در سال 2008 معادل چهار درصد بود.
کاهش مداوم وام‌دهی
تنها مشکل آن است که از این نرخ بهره پایین استفاده‌ای نمی‌شود. ارائه وام به شرکت‌های منطقه یورو هنوز روندی نزولی دارد. در ماه اکتبر و در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته، بانک‌ها 1/2 درصد وام کمتری به شرکت‌ها و خانوارها دادند.
علاوه بر کاهش شدید نرخ بهره بانکی تا نزدیک صفر، بانک‌های مرکزی به شدت تلاش می‌کنند تا با این روند منفی مقابله کنند. برخی از این روش‌ها موضوع بحث‌های داغ شورای حاکمیتی بانک مرکزی است. اما چه اقداماتی هنوز بر روی میز قرار دارند و چگونه ممکن است آنها بر اقتصاد اروپا تاثیرگذار باشند؟
یکی از سناریوهایی که باعث وحشت پس‌اندازکنندگان شده است نرخ منفی بهره است. بدان معنا که بانک‌ها مجبورند برای سپرده‌های خود در بانک مرکزی -که هم‌اکنون سودی به آن تعلق نمی‌گیرد- کارمزد بپردازند. هدف از این اقدام آن است که بانک‌ها مجبور شوند پول مازاد خود را به بانک‌های دیگر- مثلاً در کشورهای جنوبی اروپا- قرض دهند. با این امید که در مرحله بعد وام بیشتری در اختیار بخش تجارت و مصرف‌کنندگان قرار گیرد.
موضوع این نرخ بهره جریمه‌ای قبلاً هم در آخرین جلسه شورای حاکمیتی بانک مرکزی اروپا در اوایل نوامبر مطرح شده و بحث نرخ بهره منفی از دیدگاه فنی و چشم‌انداز قانونی مورد بررسی قرار گرفته بود. به گفته یکی از اعضای شورا بانک مرکزی هم‌اکنون آماده است. اما هنوز نمی‌توان گفت آیا نرخ بهره منفی در عمل به کار گرفته خواهد شد یا خیر. برخی اقتصاددانان در مورد کارایی آن تردید دارند. به گفته بورگاف استاد بانکداری و علوم اقتصادی دانشگاه در آلمان سوال اینجاست که ممکن است بانک‌ها پول کمتری را در بانک مرکزی بگذارند اما مشکل عدم وام‌دهی باز هم حل نشود. تجربیات گذشته در این باره تاکنون موفق نبوده است. در سال 2012 دانمارک نرخ بهره منفی 1/0 درصد را برای سپرده بانک‌ها در بانک مرکزی در نظر گرفت، نتیجه آن شد که بیشتر بانک‌ها این هزینه اضافی را به مشتریان انتقال دادند.
کمک مالی تازه برای بانک‌ها
در اواخر سال 2011 و اوایل سال 2012 بانک مرکزی اروپا با ارائه وامهای درازمدت و ارزان به مبلغ یک تریلیون یورو و به مدت سه سال به کمک بانک‌ها شتافت. این اقدام در نوع خود بی‌سابقه بود. در آن زمان ماریو دراگی رئیس بانک مرکزی اروپا از اصطلاح «برتای بزرگ» (خمپاره‌‌انداز مشهور جنگ جهانی اول) برای مقابله با بحران استفاده کرد.
این سلاح پولی نتایجی متفاوت داشت. بسیاری از بانک‌ها از این پول ارزان برای خرید وام‌هایی که قبلاً با نرخ بالاتر در کشورشان ارائه شده بود استفاده کردند. این تجارت برای بانک‌ها و کشورها سودآوری زیادی داشت اما هدف مورد نظر نبود. همزمان تنش‌ها کمتر شد و بانک‌ها به زودی توانستند پول را بازپرداخت کنند. اکنون بانک مرکزی به شکل جدیدی از اعتبار درازمدت می‌اندیشد. در این شکل زمان وامها یک سال خواهد بود و برای آنها نیز هدف خاصی تعریف می‌شود. بانک‌ها فقط در صورتی پول ارزان دریافت می‌کنند که متعهد شوند آن را به شرکت‌ها منتقل می‌سازند.
اما باز هم تجربیاتی که تاکنون حاصل شده است چندان امیدوارکننده نیستند. در بریتانیا بانک مرکزی برنامه‌ای مشابه را اجرا کرد و آن را «تامین بودجه برای وام‌دهی» نامگذاری کرد. اما نتایج محدود بود و بیشتر بانک‌ها این پیشنهاد را نپذیرفتند. همچنین اقتصاددانان ویژگی برنامه‌ریزی‌شده این طرح را مورد انتقاد قرار دادند. بورگاف می‌گوید بانک‌ها فقط زمانی وام می‌دهند که مطمئن باشند کار درستی انجام می‌دهند. هرگاه دیگران از بیرون بخواهند در این فرآیند مداخله و جریان وام‌دهی را هدایت کنند عواقب فاجعه‌آمیزی به بار می‌آید.
خرید اوراق قرضه
آخرین ابزاری که بانک مرکزی اروپا برای پایین نگه داشتن نرخ بهره در بازار در اختیار دارد خرید حجم قابل توجهی از اوراق قرضه سرمایه‌گذاران است. سایر بانک‌های مرکزی جهان از قبیل فدرال رزرو در ایالات متحده، بانک انگلستان و بانک مرکزی ژاپن کم و بیش از این ابزار با موفقیت استفاده کرده‌اند. هدف ماورای این آسان‌سازی کمی آن است که بانک مرکزی اوراق قرضه دولتی یا شرکتی را در بازار خریداری کند و به این ترتیب قیمت‌ها (نرخ بهره) را پایین نگه دارد.
برخلاف برنامه قبلی خرید اوراق قرضه توسط بانک مرکزی اروپا، برنامه جدید قصد ندارد پول آسان برای تک‌تک کشورها فراهم کند. اما با وجود مقاومت‌های شدید به ویژه از جانب آلمان اجرای این برنامه برای بانک بسیار دشوار خواهد بود. بسیاری از اقتصاددانان آلمانی اعتقاد دارند خرید اوراق قرضه دولتی تلاشی پنهان برای کمک به بودجه کشورها و مترادف با چاپ پول است. دادگاه عالی آلمان نیز از این موضوع انتقاد کرده و در حال حاضر در حال بررسی آن است. علاوه بر این، متخصصان معتقدند خرید اوراق قرضه شرکتی یا وامهای بسته‌بندی‌شده شرکتی تاثیر ناچیزی بر نرخ بهره خواهد داشت. شاید بازار ایالات متحده برای چنین کاری به اندازه کافی بزرگ باشد اما بازار منطقه یورو برای آن بسیار کوچک است.
اقدامات دراگی
ماریو دراگی در کنفرانسی مطبوعاتی اعلام کرد بانک مرکزی اروپا دیگر وامهای درازمدت با بهره اندک به بانک‌ها نخواهد داد مگر اینکه مطمئن شود این پول برای تقویت اقتصاد مصرف می‌شود. به گفته او این نوع وامها در زمان بحران اعتبارات تصویب شد و اکنون آن دوران سپری شده است. وامهای اعطاشده به بانک‌ها برای خرید اوراق قرضه دولتی به کار رفتند و کمکی به اقتصاد نکردند. بنابراین دور جدید وامها فقط باید برای اقتصاد استفاده شود نه برای یارانه دادن به تشکیل سرمایه در نظام بانکی. در ماه اکتبر وامهای بخش خصوصی 1/2 درصد کاهش داشت و داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ بسیار پایین بهره اقتصاد واقعی را تغذیه نمی‌کند هرچند این بانک و رئیس آن نقشی کلیدی در مقابله با بحران بدهی دولتی داشتند که گریبانگیر 17 کشور عضو اتحادیه اروپا شده بود. اقدامات گذشته بانک مرکزی اروپا شامل این موارد بود:
1- نرخ پایین بهره: از زمان شروع ریاست دراگی بانک مرکزی اروپا چهار مرتبه نرخ بهره خود را کاهش داد. علاوه بر این نرخ سود سپرده‌های بانکی در این بانک به صفر تقلیل یافت تا آنها مجبور شوند بیشتر وام دهند. 2- راهنمایی در آینده: در ژوئن گذشته بانک مرکزی وعده داد نرخ‌ها به همان اندازه یا کمتر باقی می‌مانند. این وعده خلاف سیاست‌های بانک برای عدم ایجاد تعهد در آینده بود. 3- خرید نامحدود اوراق قرضه: در سال 2012 که نرخ بالای سود اوراق قرضه، کشورهایی مانند ایتالیا و اسپانیا را به سمت ورشکستگی می‌کشانید و منطقه یورو در حال فروپاشی بود دراگی گامی مهم برداشت و اعلام کرد بانک مرکزی هر کاری را برای حفظ یورو انجام خواهد داد. متعاقب آن دراگی وعده داد اوراق قرضه کشورهای بدهکار را به طور نامحدود خریداری کند. این اقدام هزینه وام برای این کشورها را کاهش می‌داد. بانک مرکزی در عمل هیچ اوراقی نخرید اما وجود این وعده بر بازار اوراق تاثیر گذاشت. 4- وام ارزان به به بانک‌ها: بانک مرکزی وامهای سه‌ساله ارزان‌قیمت نامحدود در اختیار بانک‌ها قرار داد. دوره زمانی طولانی‌مدت وامها به بانک‌ها احساس امنیت داد چرا که آنها پول مورد نیاز خود را
تا سال 2015 در اختیار دارند. مقداری از این پول‌ها بازپرداخت شده است. این اقدامات به بانک‌ها و بستانکاران آنها اطمینان داد که پول لازم برای عمل به تعهدات‌شان را در اختیار دارند.
دیدگاه تان را بنویسید