تحصیل بیشتر

در گذشته فنلاند بهترین نظام آموزشی دنیا را داشت اما اکنون چه بر سر آن آمده است؟ از زمان اصلاحات این نظام در 40 سال پیش، فنلاند همواره به داشتن بهترین نظام تحصیلی مشهور بوده است اما امروز اوضاع فرق می‌کند. در رتبه‌بندی PISA که بیانگر عملکرد دانش‌آموزان کشورهای مختلف در خواندن، علوم و ریاضیات است و توسط سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی منتشر می‌شود فنلاند در رتبه دوازدهم و پایین‌تر از استونی قرار گرفت.
این سقوط بسیار قابل ملاحظه است. فنلاند در سال‌های 2000، 2003 و 2006 در صدر رتبه‌بندی قرار داشت در سال‌های دیگر نیز رتبه‌های بالا را به خود اختصاص می‌داد. اما امسال دانش‌آموزان فنلاندی 8/2 درصد در ریاضیات، 7/1 درصد در خواندن و 3 درصد در علوم افت کردند. یک خبرگزاری فنلاندی پس از اعلام نتایج چنین نوشت: روزهای طلایی به سر آمده است. هضم چنین اخباری برای مسوولان آموزشی فنلاند دشوار است. وزیر علوم و آموزش و پرورش فنلاند اعلام کرد: «روند نزولی در نتایج یادگیری نشان می‌دهد باید برای بهبود وضعیت تحصیلی فنلاند اقدامات جدی صورت گیرد. ما نه تنها متخصصان پژوهش و تحصیل و تصمیم‌گیران سیاستی بلکه والدین و نمایندگان دانش‌آموزی را باید به همکاری بیشتر دعوت کنیم.» این نتایج برای کسانی که قصد داشتند در اصلاح نظام آموزشی از فنلاند پیروی کنند نیز مایوس‌کننده است. فنلاند در میان دارندگان رتبه‌های برتر PISA وضعیتی منحصر به‌ فرد دارد. نظام آموزشی این کشور ویژگی‌های زیادی دارد که سایر کشورها می‌توانند از آن تقلید کنند: شروع به تحصیل در سن بالاتر، عدم تمرکز بر امتحانات، زمان استراحت بیشتر، معلمان بیشتر (با حقوق و مزایایی بهتر از همتایان آمریکایی) و مقررات و محدودیت‌های سختگیرانه برای مدارس خصوصی از جمله خصلت‌هایی هستند که می‌توانستند به ایالات متحده منتقل شوند. آمریکا در تمام سطوح ارزیابی از میانگین کشورهای عضو سازمان‌ توسعه و همکاری‌های اقتصادی عملکرد کمتری داشته است.
اما چه اتفاقی افتاده است؟ سالبرگ نویسنده کتاب پرفروش «درس‌هایی از فنلاند: آنچه جهان می‌تواند از تغییر نظام آموزشی فنلاند بیاموزد» چنین اظهارنظر کرده است: «جایگاه غیرمنتظره جهانی فنلاند به عنوان رهبر و الگو باعث شد این کشور در مقایسه با گذشته تعهد کمتری برای بهبود مداوم و بازسازی داشته باشد. برخی استدلال می‌کنند که خودشیفتگی و تمرکز بر توضیح گذشته برای هزاران گردشگر آموزشی توجه فنلاند را از توسعه مدارسش دور کرد. برخی دیگر عقیده دارند اهمیت رتبه‌بندی PISA باعث شده است کشورهای دیگر در برنامه آموزشی خود تجدید نظر کنند. این گروه از ناظران به استفاده از سوالات PISA برای درس دادن و آموزش دانش‌آموزان برای آمادگی در این نوع امتحان اشاره می‌کنند. آزمون PISA که آزمونی هنجار مرجع است بر روی یک منحنی امتیازبندی می‌شود. آنچه سایر کشورها از فنلاند آموختند و به اجرا گذاشتند باعث شد نتایج فنلاند در آزمون‌ها کمتر رضایت‌بخش باشد. افرادی نیز بر این عقیده‌اند که فنلاند و سوئد (که شاهد افت رتبه خود بوده‌اند) از فشارهای ناشی از سقوط اقتصاد و فشارهای اجتماعی مرتبط با آن رنج می‌برند. البته باید گفت که رتبه بالای فنلاند در PISA باعث ایجاد اختلاف در میان مسوولان آموزشی این کشور شده بود. این مشکل بیشتر در ریاضیات خود را نشان می‌داد. بسیاری از مسوولان آموزشی از روش PISA که در آن ریاضیات به عنوان دانش روزمره و نه دانش مرتبط با برنامه درسی سنجیده می‌شود ناراضی هستند. در سال 2005 بیش از 200 فعال دانشگاهی فنلاند در مورد خودشیفتگی ناشی از نتایج PISA هشدار دادند و اکنون مسوولان آموزشی از رتبه‌های جدید متعجب نیستند. لاندل معلم ابتدایی فنلاندی که سال گذشته به عنوان معلم برگزیده سال انتخاب شده بود، می‌گوید: «ما ریاضیات را فقط چهار ساعت در هفته آموزش می‌دهیم و این کافی نیست به ویژه اگر آن را با زمان آموزش در کشورهای آسیایی مقایسه کنیم.»
البته همه چیز نسبی است و فنلاند هنوز رتبه برتر خود را در خواندن و علوم در میان کشورهای اروپایی حفظ کرده است. اما سلطه کشورهای آسیایی در PISA کامل شده است و هفت رتبه برتر ریاضیات، پنج رتبه برتر خواندن و چهار رتبه برتر علوم از آن این کشورهاست.
موفقیت کشورهای آسیایی مدیون کار سخت است. به گفته لاندل برخی معلمان به این باور رسیده‌اند که زندگی مردم فنلاند بسیار آسان شده و دانش‌آموزان کار کردن را از یاد برده‌اند. یادگیری ریاضیات هم بدون کار سخت امکان‌پذیر نیست.