تراژدی منابع مشترک

تصویر بحران آب و محیط‌زیست از دیگر ابرچالش‌های امروز جامعه ایران شفاف‌تر است. مردم شاید درک درستی از ابعاد ابرچالش‌های مالی و پولی اقتصاد ایران نداشته باشند اما هرکجای ایران که باشند، خطر خشکسالی و تخریب محیط‌زیست را با تمام وجود احساس کرده‌اند.بخش کشاورزی در کشور ما بیش از 90 درصد آب مصرفی را به خود اختصاص داده و موضوع نگران‌کننده‌تر این است که تا امروز، تقاضای در حال افزایش آب در این بخش با استخراج از منابع زیرزمینی تامین شده است. طی دهه‌های اخیر تعداد چاه‌ها به صورت تصاعدی افزایش یافته و به دنبال آن موجودی ذخایر آب‌های زیرزمینی نیز به صورت فزاینده، کاهش یافته است. به این ترتیب اقتصاد ایران نه یک ابرچالش نگران‌کننده که با یک بحران بزرگ در حوزه آب مواجه است که هیچ راه‌حلی برای آن قابل تصور نیست.در ادبیات اقتصادی، منابعی مانند آب که به صورت اشتراکی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند با مشکلی به نام «تراژدی منابع مشترک» روبه‌رو هستند. معمولا منابع مشترک از آب شیرین گرفته تا مراتع، جنگل‌ها و ماهی‌های آب‌های آزاد با یک مشکل عمومی روبه‌رو می‌شوند: بهره‌برداران این منابع همواره تلاش می‌کنند تا نسبت به رقبای خود سهم بیشتری از این منابع را کسب کنند.«مهدی مقدم‌منش» از دانشگاه تهران و «سعید پورمعصومی‌لنگرودی» از دانشگاه ایالتی نیومکزیکو در مقاله‌ای که تابستان سال 1399 در مجله مطالعات مدیریت راهبردی منتشر کرده‌اند؛ توضیح داده‌اند که چگونه تلاش کشاورزان برای حداکثر کردن منافع خود تبدیل به تهدیدی جدی برای پایداری منابع آب‌های زیرزمینی شده است.در این پرونده تلاش کرده‌ایم به این پرسش پاسخ دهیم که سال‌ها سیاستگذاری غلط در بخش کشاورزی، چگونه کشور را در تله تراژدی منابع مشترک گرفتار کرده است.